Македонија
Сеизмолошката опсерваторија опстојува со добра волја на вработените
Ретко кој од граѓаните, па и скопските таксисти, знае каде се наоѓа Сеизмолошката опсерваторија во Скопје, иако инстуцијата е основана и се наоѓа на истото место од 1957 година. За да стигнете до таму треба да ги поминете кривулестите патчиња на североисточниот дел на Водно, а потоа да поминете низ неасфалтиран пат.
Пишува: Фросина Факова – Серафиновиќ
Објектот е стар и речиси воопшто нереновиран од неговото основање. Локацијата на опсерваторијата ја избрал познатиот југословенски сеизмолог, Јеленко Михајловиќ. Требало да биде далеку од градот за да не се бележат евентуални амбиентални вибрации кои би создале лажна слика за јачината на земјотресот.
Опсерваторијата е направена на висечки под, под него има уште четири метри надолу, така што целиот сеизмограф е во допир со консолидирани стени, кои не се во контакт со почвениот слој којшто може да ги зголеми осцилациите во време на земјотрес.
Опсерваторијата ја посетивме неколку дена по силниот земјотрес што се случи во Скопје со магнитуда од 5,3 степени според Рихтеровата скала. Таму нé пречекаа три жени, вработени во Опсерваторијата како сеизмолози кои седеа пред екраните и ги анализираа добиените податоци за регистрираните земјотреси кои неколку дена го тресеа Скопје. Токму кон овие три жени, особено кон раководителката на Опсерваторијата, Вера Чејковска беа вперени очите на јавноста во неделата и неколку дена потоа. Тие беа единствената надеж за скопјани, да ги смират во налетот на паника од потресот, да им кажат колку степени бил земјотресот и дали ќе има други земјотреси, кога конечно ќе се смири скопското тло.
Овој град досега трипати се уривал, во 518 година, во 1955 година и во 1963 година. Како што објаснува раководителката Чејковска, скопското епицентрално подрачје е едно од триесетте епицентрални подрачја во Македонија и едно од поактивните. На територијата на целата скопска котлина има една мрежа на раседи, земјотресни жаришта од кои многу се активни, а најризичен е скопско–ќустендилскиот расед. Има раседи кои го сечат овој расед и се, исто така, тектонски и сеизмички активни.
Иглата излетала од сеизмографот за време на катастрофалниот земјотрес
Катастрофалниот земјотрес од 1963 година, за кој има живи сведоци, сеизмолошката опсерваторија го дочекала со механичките сеизмометри, првите што биле поставени при основањето на Опсерваторијата. Овие сеизмометри се механички инструменти без каква и да е електроника внатре. Има физичко нишало тешко 450 килограми и на него е ставена игла, а долу на цилиндер кој се врти, е ставена начадена хартија. Кога ќе се случи земјотрес, целото куќиште на сеизмографот се тресе, а нишалото извесно време останува мирно и така се бележи тресењето на тлото.
Механички сеизмометар кој работел за време на катастрофалниот земјотрес
Кога се случил силниот земјотрес работел едниот од двата механички сеизмографа, но од јачината на земјотресот излетала иглата и скопската опсерваторија нема запис од овој земјотрес. Записи биле донирани од други опсерватории, а во целата паника и хаос тогашниот директор на Опсерваторијата оспособил еден од сеизмографите за да се следат другите земјотреси.
Во инструменталната сала во Сеизмолошката опсерваторија се сите генрации на сеизмолошки инструменти, и тие што се употребуваат и тие што не се употребуваат. По катастрофалниот земјотрес механичките сеизмографи се заменети со инструменти од втората генерација, пасивни електромагнетни сеизмометри со галванометриска регистрација со проект од Академијата на науки на тогашниот Советски сојуз.
Овие сеизмометри се користеле до крајот на седумдесеттите, почетокот на осумдесеттите години, кога почнува развојот на пасивни сеизмометри со дигитална регистрација. Овие сеизмометри почнуваат се користат во Македонија во деведесеттите години. Од средината на деведесеттите години, некаде од 1995 година, во функција влегуваат активните сеизмометри кои ги бележат добро сите сеизмички бранови со сите периоди. Тие се поврзани во телеметриска мрежа со околните сеизмолошки станици и сите осцилации се бележат на екран. Во 2011 година Опсерваторијата добила два најсовремени сеизмометри, еписензори, но тие не се користат, бидејќи нивното активирање и поврзување со нови дигитајзери мора да го направат самите конструктори.
„Не сме биле во финаниска можност да го донесеме конструкторите кои може да ги оспособат еписензорите. Едниот еписензор функционира посредно, односно записите се праќаат во Виена, каде опсерваторијата има лиценца да ги обработи, и потоа се враќаат во Скопје“, вели Чејковска.
Сеизмологот Јасмина Најдовска ги вчитува податоците на сеизмометрите со дигитална регистрација
Иако сега се користат сеизмометрите со дигитална регистрација, сепак опстануваат во функција и старите механички сеизмометри, во случај ако снема струја или ако се случи нешто, да се направат записи од евентуален силен земјотрес.
Во Опсерваторијата работат само четворица сеизмолози
Земјотресот којшто го погоди Скопје во неделата е најсилен земјотрес од земјотресот што се случил во 1963 година, кога цел град беше разурнат. Во изминатите години скопското епицентрално подрачје беше релативно мирно без некои посилни земјотреси. Требаше да се стресе Земјата за јавноста да дознае дека некој постојано ја следи активноста земјината кора и ги регистрира земјотресите во Македонија и во светот.
На Природно математичкиот факултет во Скопје има студиска програма по геофизика, во чии рамки е вклучена и сеизмологијата, но веќе десет години наназад нема ниеден запишан студент.
Во Опсерваторијата моментално работат четворица сеизмолози, еден инженер за сеизмолошки инструменти, хигиеничар и домаќин возач. До минатата година имало вработено и информатичар, но тој си заминал, па сега сеизмолозите се снајдуваат со она што го знаат и соработуваат со информатичарот кој си заминал, но им излегува в пресрет. Сеизмолозите мора да бидат и технички секретари и да ги покриваат сите административни потреби на Опсерваторијата.
Раководителот на Сеизмолошката опсерваторија, Професор Вера Чејковска
„Излегува дека сеизмологијата се популаризира само тогаш кога ќе настапи земјотрес, што е многу погрешно. Вие треба да се подготвувате цело време и да создавате кадар за ситуациите кога ќе настапи земјотресот. Значи младите едноставно некако го губат интересот за природните науки, ориентирани се кон професиии кои кои носат непосреден профит. Ако се распише конкурс за примање нови кадри не знаеме кој би се јавил, дали би нашле заинтересирани физичари геолози. На Универзитетот ‘Гоце Делчев’ има програма по геофизика на рударско-геолошкиот факултет, има студенти кои се таму завршени, но за жал многу од нив отидоа во странство. Од 2012 година, кога беа примени двајца магистри по геофизика, немало конкурс“, вели Чејковска која наскоро треба да се пензионира.
Една од сеизмолозите ќе замине на трудничко боледување, и со пензионирањето на раководителот, во Опсерваторијата би останале да работат само двајца сеизмолози.
Според неа мора да се примат нови луѓе кои би се обучиле и би продолжиле да работат. За да се одржува опсерваторијата и нејзините пет станици низ Македонија, потребни се најмалку 15 вработени, седум до осум сеизмолози, а останатите би биле технички персонал.
До 2002 година Опсерваторијата била директно поврзана со Министерството за финансии, но од 2002 година со донесувањето на Законот за укинување на малите буџетари, средствата се префрлаат преку Природно математичкиот факултет, преку ректоратот до Министерството за образование.
„Се покажа дека таа врска не е ефикасна и ние многу често сме се обраќале директно до Министерството за образование и мораме да кажеме дека сме наишле на добри одговори. Се префлрлија одредени средства и ќе се разгледува случајот на сеизмолошката опсерваторија за насочено финансирање, годишно финансирање директно до опсерваторијата“, вели Чејковска .
Немаат возило оти ректорот нашол ситна административна грешка
Опсерваторијата, како што вели Чејковска, е оставена на добрата волја на вработените и инвестирање од нивните мали плати. Одат на пат со сопствени пари бидејќи возилото што им го доделило Владата по иницијатива на Претседателот Ѓорге Иванов, една ипол година не се користи бидејќи ректорот Велимир Стојковски ја стопирал постапката поради ситна административна грешка.
„Добивме возило од Агенцијата за одземен имот, за што Владата донесе решение. Тоа беше упатено до ректоратот, но секако наменето за Сеизмолошката опсерваторија. Тогаш ректорот најде за сходно да се фати за еден административе наводен проблем , дека барањето за возилотот не поминало преку ректоратот. Поради тоа возилото стои и не се користи. Извесно време шоферот со неговиот автомобил го праќавме по станиците, сега колешката Драгана Черних патува дење-ноќе по планини и котлини каде што се станиците да собира податоци. И до факултет одиме со приватни возила и веќе ни се канта. Сеизмолошката опсерваторија работи со наша добра волја и со инвестирање од малите плати“, вели Чејковска.
Деканатот на ПМФ им излегува пресрет за тековни проблеми, но како што вели Чејковска нема некоја појака акција ниту од ПМФ , ниту од ректоратот. Велат дека Владата им излегува во пресрет, но за сй што им треба се обраќаат самите до нив.
Од осамостојувањето на Македонија, опсерваторијата пропаѓа, драстично е намален буџетот за научна дејност за природните и техничките науки, смета Чејковска.
„Ако во поранешна Југославија буџетот за научна дејност се движеше од еден два процентa, за развиените држави тој буџет надминуваше и до пет отсто, нашиот сега е во децимали, мислам дека 0,11 отсто. Тоа се многу малку пари за да се одржува инерсот на за наукитре и потоа новосоздадените кадри да се задржат . Тоа не е проблем само за сеизмолошката опсерваторија тука за цела наука во Македонија“, додава Чејковска.
Земјотрес не може да се предвиди, но може да се гради безбедно
Токму обединувањето на науките кои ја изучуваат оваа област, сеизмологија, инженерска сеизмологија, земјотресно инженерство и прописите за асеизмички градби ќе ги намалат последиците од евентуален силен земјотрес. „Треба да се гради безбедно на територијата на Македонија и граѓаните конечно да ја разберат појавата на земјотрес и како да се заштитат“, смета Чејковска.
Сеизмолошката опсерваторија многу често се меша со Институтот за земјотресно инженерство и инженерска сеизмологија.
„Јавноста го перцепира ИЗЗИС како одговорен за сите области од сеизмологијата, но тоа не е точно. Опсерваторијата е првата сеизмолошка институција, а ИЗИИС е формиран на предлог на Опсерваторијата, Владата и УНЕСКО во 1964 година како дел од градежниот факултет, а потоа се осамостои. Сеизмолошката опсерваторија е задолжена за непрекинато следење на сеизмичката активност на територијата на Македонија и пошироко, стекнување сознанија за сеизмичката активност и една многу важна обврска известување на јавноста за почувствуваниете земјотрес. Кога ќе се случи земјотрес во паниката да се каже каде е земјотресот, каде се случил, инаку можете да ја добиете целата Република на нозе. Имаме податоци наназад со децении и макросеизмички податоци кои ги имаме собрано од пред 2.030 години. Сите тие податоци ги обработуваме или сами или заедно со ИЗИИС. Нашите податоци беа користени да се состави карта на сеизмички хазард или ризик. Таква карта имаше и порано и сега таа ќе биде обновена. Врз основа на таа карта кај нив има градежници кои се обучувани во таа насока да проектираат градби отпорни на земјотрес“ вели Чејковска.
Скопското подрачје се смири, но сеизмолозите не можат да предвидат што ќе се случува.
„За жал, навистина не знаеме што нé очекува, треба да бидеме спокојни, градбите во Скопје се сигурно изградени. Граѓаните треба да се спокојни да не создаваат паника, беа дадени препораки кога ќе се случи земјотрес да си останат на местото каде што се наоѓаат, да не бегаат во лифтови, да не трчаат по скали. Е сега, ако се случи уште еден земјотрес, ќе се случи истото, градбите ќе издржат. Сега тука не знаеме за оние стари куќи градени пред земјотресот. Инаку сите градби се изградени да издржат магнитуда 6,1 како што беше скопскиот“, порачуваат сеизмолозите.
Не е точно утвдено колку време траел најсилниот земјотрес деновиве, но како што објаснува професорката, ако земјотресот го набљудувате одблиску, тој трае кратко, колку повеќе се оддалечувате од епицентаротсеизмичките бранови се подолги. Земјотресот најпрво се чувствува како вертикален удар, земјата се збива и растега, ако сте блиску до епицентарот. Ако сте далеку тресењето се чувствува како нишање.
Земјотрес сé уште со точност не може никој да предвиди, но она што произлезе деновиве како единствен заклучок е дека сеизмолозите ќе ја следат активноста земјата, но граѓаните ќе бидат безбедни единствено ако се градат објекти отпорни на земјотреси./крај/мф/ффс
Извор: Макфакс
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Македонија
Ковачевски: Со ВМРО-ДПМНЕ повторно ќе ја пропуштиме нашата шанса и ќе заглавиме во изолација
Со ВМРО повторно ќе ја пропуштиме нашата шанса, а Мицкоски за тоа ќе ја обвинува ЕУ бидејќи тој не е човек кој презема одговорност за ништо, рече претседателот на СДСМ, Димитар Ковачевски на митингот на Коалицијата за европска иднина вечерва во Охрид.
-Сега повторно слушаме како ВМРО ДПМНЕ сее страв дека со членството во ЕУ ќе сме ја изгубеле државата. Мицкоски и Силјановска ветуваат некакви алтернативни решенија за членство во ЕУ. Но, верувајте почитувани Охриѓани, тоа е само продавање магла. Такво нешто не постои нигде освен во нивните глави. ВМРО ДПМНЕ на чело со Мицкоски е истото ВМРО ДПМНЕ кое на чело со Груевски 11 години ја зароби државата внатре, а ја изолираше надвор. Тие нема да успеат да ја придвижат државата кон ЕУ. Спремни се Македонија уште 100 години да не влезе во ЕУ. Ние заедно нема да дозволиме да си поигруваат со нашата иднина и иднината на нашите деца, рече Ковачевски.
Вчера, токму тука во Охрид, Мицкоски зборуваше за некакво македонско единство и за мораториуми. За жал, се повеќе и повеќе луѓе сфаќаат дека единствен мораториум во главата на Мицкоски е мораториумот за интеграција на државата во ЕУ. Исто како што го блокираше изминативе две години, тој е спремен да го одложува членството во ЕУ уште 11 години, исто како што правеше неговиот ментор Груевски. Не би ме чудело да е спремен и засекогаш да спушти рампа на патот на Македонија кон ЕУ, додаде Ковачевски.
-Наместо национално единство за мораториум, на Македонија ѝ е потребно национално единство за интеграција во ЕУ и за јуриш кон европската идеја. Тоа е вистинскиот пат за промени и токму тоа е одлуката што вие треба да ја донесете на овие избори. Едната опција се Мицкоски, Силјановска и ДПМНЕ со мораториум за ЕУ, а другата опција се СДСМ и Стево Пендаровски кои нема да се откажат од нашата европска иднина, рече вечерва претседателот на СДСМ, Димитар Ковачевски.
Македонија
Мицкоски со повик до опозицијата за национално единство
Живееме во тешки времиња. Државата е во хаос, институциите се парализирани, апатија и разочараност се чувствува насекаде. Изгубена е довербата во политичарите, бидејќи народната волја е многупати изигрувана. Ништо не функционира. Македонија е одземена од рацете награѓаните, а граѓаните со право се скептични дали може да се промени тоа, изјави претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски на митингот во Крива Паланка.
Мицкоски додаде дека овие избори се последна шанса за спас, промените се можни и се на дофат, а народот бара промени затоа што Македонија е изморена од чекање.
Народот нема контрола врз сопствената држава затоа што стотина луѓе од ДУИ управуваат со цела Македонија. Се создаден артаноиден режим кој е дополнуван и ослужуван од слугите од СДСМ и Ковачевски. Тие тоа го прават за да купат ден повеќе, а ДУИ за да украде милион повеќе. Оваа држава не се создаде за да им служи и биде јагма на Ковачевски, Талат, Ахмети, Бујар или Зечевиќ, туку да им служи на граѓаните на Македонија, истакна Мицкоски.
Мицкоски посочи дека СДСМ разработуваат е своевиден заговор против Македонија, наместо да поработат на понуда и план за излез од кризата, тие од ДУИ и СДС земале дигитроните и прават математика колку може да си поделат од позициите и државните функции.
– ДУИ со нивните коалициони сакале 70 посто од министерствата, компаниите, институциите, а 30 само 30 посто за СДСМ и Ковачевски. И за ова има информации дека имало веќе средби, а Ковачевски му рекол на Ахмети земи бел лист ххартија напиши колку треба за СДСМ ние ќе прифатиме. Ете на тоа дереџе падна СДСМ, и со тој образ ѓон партијата ја сведоа на најниските гранки. Од друга страна дека ова е вистина што ви го кажувам се потврдува со инаа симулација која вчера ДУИ ја направи на распределба на министерски места и владини позиции. Јадно СДСМ никаде го нема. Ќе им порачам кусо, влада не се прави со дигитрони, туку со поддршка од народ. И оваа завера нема да ви помине, истакна Мицкоски.
Според него исто така и Стево Пендаровски е активно вклучен во молење кон странците, но секоја врата му е затворена и треба да знаат дека ќе изгубат силно и убедливо.
Мицкоски им се обрати на неопределените и тивкото мнозинство велејќи дека тоа се луѓе со извонредни капацитети кои ги повика да гласаат и да ја поддржат ја опцијата која ќе ја направи Македонија повторно твоја.
– Сакам да се обратам и до македонската опозиција. До партиите кои по разни основи се расцепкани. Јас доколку не повикам на национално обединување би го погазил супстратот и идеологијата на мојата партија, затоа што ВМРО е и Демократска партија за македонско национално единство. Пред сликата на руините и хаосот кој го прави оваа власт, ви велам дека секоја наша разлика со било која опозициска партија, било тоа да е Левица или ЗНАМ е помала од големата и заедничка работа пред нас, а тоа Македонија и нашата борба да кажеме дека има надеж и дека има иднина, потенцираше Мицкоски.
Мицкоски посочи дека подава рака за обединување во битката против оваа ненародна власт предводена од ДУИ и нивните измеќари од СДСМ, затоа што гласањето и излегувањето на овие избори не е само наше уставно право туку и чин на патриотска должност, а прифаќањето на подадената рака ќе значи дека искрено и чесно сите се бориме против оваа власт.
Изборите на 24 април, па потоа на 8 мај се таа шанса за народот. Неизлегувањето на изборите е поддршка и награда за сите оние кои се лоши политичари. Гласањето на овие избори и поддршката прво на професорката Гордана Силјановска Давкова потоа и на пратеничката листа на ВМРО-ДПМНЕ и Коалицијата Твоја Македонија значи приклучување кон единствената сила за промени ВМРО-ДПМНЕ, изјави Мицкоски.
Мицкоски додаде дека „Платформа 1198“ им конкретни проекти што ќе ја обноват и ќе ја преобликуваат нашата иднина, но и кои ќе утврдат јасна траекторија за нашите граѓани.
Ветуваме економски раст до 5 %, Отворање на 55 илјади нови работни места, Фронт против корупција. Проверка на имотот на судиите и јавните обвинители и нивните семејства, 250 милиони евра за инвестиции во општините. Реорганизација на министерствата и институциите и ќе го намалиме бројот на функционери. Грижа за најранливите категории преку повеќе мерки и реформи меѓу кои и зголемување на надоместок за социјална заштита. Зголемување на пензиите за 5 000 денари за сите пензионери. Ќе обезбедиме секое дете да оди во градинка, посебна финансиска поддршка за мајките преку поврат на даноци и 6 бесплатни оплодувања ин витро, демографијата е многу важна. Поевтини сметки за струја преку укинување на тарифата за пристап до мрежа, 800 милиони евра за македонското земјоделство и уште многу други проекти, изјави Мицкоски.
Македонија
Ковачки: Предвидуваме поврзување на Крива Паланка со Македонска Каменица со асфалт, пат Тораница – Саса во должина од 19 километри
„Македонија е во претешка состојба. Економијата е крахирана, системот е девастиран, а криминалот и корупцијата длабоко навлезени во секоја пора од општеството. Со ДУИ и измеќарите од СДС, животот никогаш не бил потежок. Нема ден да помине без некој нов коруптивен скандал или афера. Ненормалното го претставуваат како нормално, наспроти вистинските вредности и принципи врз кои треба да ја темелиме иднината на Македонија и народот“, истакна носителот на ИЕ3, Драган Ковачки од митингот во Крива Паланка.
Ковачки додаде дека скандалите и аферите се секојдневие. Нема тендер, а да не е сомнителен, нема работа во која власта на ДУИ и СДС нема некој процент или екстра заработувачка. Се им се врти околу екстра заработувачка. Додека граѓаните потонаа во сиромаштија и беда, тие го окрупнуваа своето богатството.
„На Димитар Ковачевски му беше прифатливо се што ќе Али Ахмети, затоа што тоа му беше единствен спас за да опстои на власт, државата им ја даде на тацна на ДУИ. А, на сметка на тоа на граѓаните им дадоа апатија и разочараност, државата ја потонаа во долгови, со највисока стапка на инфлација и рекордер по сиромаштија“, укажа тој.
„Овие избори се историски момент во кои мораме да одбереме помеѓу два концепта. Едниот концепт го нуди ВМРО-ДПМНЕ, а тоа е „Платформа 1198“, проекти, реформи, иднина, надеж, а другиот концепт е на ДУИ и СДС, корупцијата, непотизмот, партизираното судство, милионските тендери и екстра профити“, нагласи Ковачки.
Тој посочи дека „Платформа 1198“ подразбира Македонија да биде повторно твоја, во рацете на граѓаните.
„Со „Платформа 1198“ се обврзуваме на економски раст од 5 проценти, намалување на невработеноста на 7,5 проценти и нови 55.000 вработувања, на ниски даноци и рамен данок, на 2 милијарди евра за патна инфраструктура, изградба на нови патишта и реконструкција на постоечките. Ветуваме конечна изградба на Клиничкиот центар во Скопје и Клиничката болница во Штип. Со „Платформа 1198“ се обврзуваме на 3 милијарди инвестиции, привлекување на директни странски инвестиции и поддршка за домашното стопанство“, порача тој.
„Со „Платформа 1198“ се обврзуваме на 50 милиони евра за спортот, 5.000 денари линеарно покачување на пензиите на сите пензионери во првата година од мандатот, почитување на колективниот договор во образованието и конечно добивање на она кое што го заслужуваат, повисоки плати за просветните работници, 250 милиони евра реалокација на средства од државниот буџет за општините за една година, или една милијарда евра за четири години од мандатот на владата на ВМРО-ДПМНЕ“, укажа Ковачки.
Ковачки рече дека со „Платформа 1198“ се обврзуваат на 800 милиони евра за земјоделците, гарантиран откуп и загарантирани цени на земјоделските производи.
„Исто така „Платформа 1198“ подразбира бескомпромисна борба против криминалот и против корупцијата. Само така од Македонија повторно ќе направиме правична држава, во која владее правото и во која секој кој се огрешил пред законот, соодветно ќе одговара. Нема повеќе, законот да важи само за граѓаните, а не и за владата на СДС и ДУИ. Туку за сите подеднакво. Секој еден кој погрешил, ќе мора да си добие соодветна казна“, додаде тој.
„Овде во Крива Паланка со „Платформа 1198“ предвидуваме поврзување на Крива Паланка со Македонска Каменица со асфалт, пат Тораница – Саса во должина од 19 километри, предвидуваме доизградба на главен фекален колектор по фази и докоплеменетирање на техничката документација за пречистителна станица, изградба на нов водоводен систем од Љуњки до село Конопница. Предвидуваме исто така изградба на делница од Страцин до Длабочница како дел од експресниот пат А2, од Ранковце до Крива Паланка од патниот коридор 8 кон Република Бугарија“, истакна Ковачки.
Ковачки од Крива Паланка порача дека ова е последна шанса за да се делегитимираат корумпираните елити на СДС и ДУИ. Да се делегитимира нелегитимниот Димитар Ковачевски кој на тацна им ја даде Македонија на ДУИ и стопанот Али Ахмети.