Контакт

Култура

„Македонскиот јазик е наш идентитет“ одекна во Хрватска – Рацин, Шопов и македонскиот правопис во фокусот

Објавено пред

Го имаме Рацин, кој е всушност канон, значи дека постоиме како култура, како јазик, како нација! Почетокот на официјализирањето на македонскиот јазик на Првото заседание на АСНОМ и градењето на нацијата не се без корен иако нашите соседи и од југот и од истокот упорно се обидуваат да се убедат себеси, но и Европа и светот, дека македонската нација е накарадно посадена во една новоформирана бившојугословенска република од страна на југословенскиот диктатор Јосип Броз Тито. Првата книга на македонски јазик во слободна Македонија, напишана од Ацо Шопов, не е само резултат на борбата, туку и самата, тогаш сѐ уште е и борба – борба со збор, но и со културолошки и општествен чекор, што го распламтува македонското постоење како факт, но и како конкретно остварен, легален и легитимен чин наспроти претходното третирање на употребата на македонскиот јазик за илегалност. Со книгата објавена во 1944 година Шопов и ја остварува литературнојазичната заложба на Крсте Мисирков на дело.

dobivaj vesti na viber

Ова се некои од пораките што беа упатени на манифестацијата „Македонскиот јазик е наш идентитет“, што се одржа во преполната сала на Градската библиотека во Самобор, со финансиска поддршка на Министерството за наука, образование и млади на Република Хрватска. Во централниот дел на манифестацијата учествуваа Весна Мојсова-Чепишевска и Иван Антоновски од Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ и Елка Јачева-Улчар од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“. Голем број Македонци, студенти и ученици што го изучуваат македонскиот јазик, книжевници, музичари и други важни фактори на хрватската општествена стварност, со оваа манифестација чествуваа неколку значани јубилеи: 85 години од објавувањето на „Бели мугри“ од Рацин и тоа токму во Самобор, 80 години од одлуката на АСНОМ македонскиот јазик да е официјален во македонската држава и 80 години од објавувањето на првата поетска книга на македонски јазик во слободна Македонија – Шоповата „Песни“. Носител на проектот беше македонското културно друштво „Охридски бисер“ од Загреб под координација на македонистката што живее и работи во Хрватска, Ивана Брезовец, која напоменува:

„Манифестацијата ‘Македонскиот јазик е нашиот идентитет’ првпат се одржува оваа година. Нашиот јазик и книжевност имаат свои значајни личности и датуми, кои заслужуваат достојно да бидат одбележани и надвор од границите на нашата земја. Мојата желба беше Самобор и Рацин да нѐ обединат и да бидат мостот што нѐ поврзува. На исто место на македонски јазик да зборуваат најзначајните проучувачи, кои посветено работат во промовирањето и проучување на делото на нашите основоположници, на нашите инспиративни поети, писатели, критичари, научни работници.

„Силно светнал ден“ беше насловот на предавањето на истакнатиот рацинолог Весна Мојсова-Чепишевска во кое првпат на таков начин се презентира толкав корпус зачувани сведоштва, архивирана документација и сеќавања за објавувањето на книгата „Бели мугри“ од Рацин, со осврнување и кон досегашните научни согледби. Во исто време таа се осврна и на книжевната генеза на „Бели мугри“, но и воопшто на релациите на Рацин со Хрватска.

„Ако се согледа во целост Рациновиот творечки опус, нè вџашува фактот дека тој главно е објавен токму во Хрватска. Некои од тие трудови, како расказот ‘Во каменоломот’, кој победува на литературниот конкурс на загрепското списание ‘Литература’ во 1932 година, или песната ‘До еден работник’ како прва авторска песна објавена на македонски јазик во XX век, конкретно во април 1936 година, во загрепското списание ‘Книжевник’, и особено поетската збирка ‘Бели мугри’ и визионарскиот манифест за раѓањето на новата македонска книжевност со наслов ‘Развитокот и значењето на една нова наша книжевност’, повторно објавено во Загреб 1940 година, сите тие се од исклучителна важност за развојот на македонската книжевност и тоа од повеќе аспекти – литературно-историски, уметнички, јазички и теориски“, нагласи Мојсова-Чепишевска.

Во дел од предавањето таа и напомена:

„Кочо Рацин е канон. Со неговата збирка ‘Бели мугри’ се удираат темелите на современата македонска поезија. Рацин со помош на креативната корекција, која е манифестирана преку напуштањето на поетиката на експресионизмот и ослободувањето од српскохрватскиот, односно српскиот јазик, се издигнува во канон. Потврда за Рацин како канон во македонската современа книжевност претставува и влијанието што тој ќе го изврши врз хрватскиот поет Јуре Каштелан, кој во 1948 година во Хрватска ја објавува книгата ‘Македонски народни песни’, што претставува прв повоен препев на македонската народна поезија на хрватски јазик и воопшто на некој друг јазик“.

Лингвистиката Елка Јачева-Улчар одржа предавање со наслов „Претходниците и историјатот на македонскиот правопис – од одлуката за неговото донесување на 2.8.1944 до денес“, во кое се осврна на повеќе важни прашања од историјата на македонскиот јазик и за актуелните состојби.

„Покрај пишувањето на македонски и за македонскиот јазик од нашите преродбеници и учебникари во 19 век, како Константин Миладинов, Ѓорѓија Пулевски, Димитар Македонски и др., македонскиот јазик речиси истовремено со излегувањето на Пулевската ‘Славјанско-маќедонска општа историја’ (1892) ја добива својата научна потврда за своето постоење. Станува збор за првата одбранета докторска дисертација за македонскиот јазик на тогашниот Дерптски универзитет (денес ‘Тарту’) во Естонија. Докторандот е балто-германскиот лингвист Леонард Готхилф Мазинг, кој исто како и Крсте Мисирков бил ученик и пријател на Иван Александрович Бодуен де Куртене, кој бил и поддржувач на тезата за засебноста на македонскиот јазик: македонските говори, кои ги истражувал во 1877 г., ги изделил како посебна словенска гранка“, нагласи Јачева-Улчар.

Во однос на некои прашања од понов датум таа го издвои и заговарањето од една група писатели во раните 90-ти години непосредно пред осамостојувањето на Македонија за внесување буква за бележење на темниот вокал со употреба на нацртот од старослвенската кирилица за т.н. јор или голем ер за бележење на полувокалот од заден ред.

– До тогаш заговараната реформа, за среќа, не дојде. И тогаш како и денес сметам дека тоа што фатило корен во нашата писмена традиција не треба да се менува. Поинаку, може да се предизвика уште поголема неписменост при веќе постоен голем процент на неписменост, дотолку повеќе што внесување на нова графема во азбуката на еден јазик значи голема правописна реформа која не можат да си ја дозволат многу поголеми и побогати држави од нашата… …Конечно, во македонистиката имаме толку многу празнини кои чекаат на нас да ги пополниме, така што реформа во азбуката што ќе повлече и реформа во правописот е последната работа со која треба да се занимаваат македонските лингвисти.

За првата поетска книга во слободна Македонија, говореше Иван Антоновски, којшто важи за познавач на творештвото на Ацо Шопов, при што овојпат, поезијата на македонскиот класик беше ставена и во дијалог со творештвото, идеологијата и визијата на Рацин.

– Некој можеби и ќе рече дека ако „Песни“ не се случела во таа, 1944., имајќи ги предвид натамошните творечки остварувања на Шопов, сигурно би била пообемна и поетички покомплексна. Но, очигледно, таа се случува тогаш и како резултат на свесноста дека е нужна, неопходна и за самиот развиток на македонскиот литературен јазик. За да биде и книжевен браник од тогашните и натамошните напади и нелингвистички негирања упатени кон него, за кои несомнено, Шопов бил повеќе од свесен, и затоа, неколку години подоцна, во 1950 година, Шопов отворено ќе порача: „Инфорбировците од Бугарија можат да го одречуваат македонскиот јазик колку што сакаат. Нивно е да се нервираат и псуат. А ние сигурно одиме по правиот пат во развитокот на нашиот литературен јазик“. Се чини, истово важи и денес, за наследниците на инфорбировците, по не малку минати децении од тој непрекинат развиток, кога Шоповата „Песни“ е една од неговите почетни точки – книга во која официјално се остварува нашиот народен јазик слободно, и пред да се случи процесот на кодификација, нагласи меѓу другото, Антоновски.

Инаку, на овој дел од манифестацијата, пред присутните, со поддршка за настанот се обратија и Маја А. Балабурски, ополномоштен министер во македонската амбасада во Хрватска, Миран Шиоќ, претседател на Градскиот совет на Самобор, директорката на Градската библиотека, Мирјана Димњаковиќ и претседателката на „Охридски бисер“, Виолета Штерјова.

– Во проектот ги вклучивме и училиштата од Република Хрватска во коишто се изучуваат македонскиот јазик и култура. Воспоставивме соработка со Детските Рацинови средби во Велес, распишавме поетски конкурс за учениците во Хрватска со тема „Рацин во моите очи“. Ученичките Јана Димовски, Ева Русевски и Александра Мерпушкоски како наградени учесници ќе ги посетат градот Велес и родната куќа на Кочо Рацин, како и манифестацијата „Детски Рацинови средби“. Дел од проектот беше и јазичната работилница „Учиме македонски јазик“ која се одржа во Градската библиотека во Самобор, во детското одделение. Учесници беа ученици од четврто одделение во ОУ „Богомил Тонија“, напомена Ивана Брезовец.

Во рамките на централниот настан на манифестацијата, покрај предавањата на истакнатите истражувачи, со учество на најмладите се рецитираше и поезија, на македонски и во препев на хрватски јазик. Свои стихови читаа учениците Петар и Павел Богатинови, а стихови на Рацин и Шопов, средношколките Ева Матишиќ, Исидора Спиркоска и Александра Мерпушкоски. Програмата ја збогатија музичките ансамбли „Езерки“ и „Моми бисерни“, при што македонската народна песна одекна во Самобор.

Во текот на манифестацијата со учесниците од Македонија беа одржани работни средби во македонската Амбасада и во македонскиот Културно-информативен центар во Загреб. Македонското културно друштво „Охридски бисер“ ѝ подари триесет книги од издаваштвото на Заедницата на Македонците во Република Хрватска на Градската библиотека во Самобор.

„Ова за нас е прва манифестација од ваков вид и се надевам дека ќе прерасне во традиција, а дека Самобор и Загреб ќе продолжат да будат едни од најзначајните центри на македонистиката“, истакнува Брезовец.

Култура

„Моцартовите перипетии“ во Македонска филхармонија в четврток

Објавено пред

„Моцартовите перипетии“ е насловен концертот на Македонска филхармонија кој ќе се одржи в четврток со почеток во 20 часот. На програмата се дела од Моцарт и Чајковски, а како солист и диригент ќе настапи Сергеј Малов од Русија.

dobivaj vesti na viber

Рускиот виолинист Сергеј Малов е еден од славните виртуози денес во светот на класичната музика. Свири виолина, виола, барокна виолина и виолончело да спаља – инструмент за кој се смета дека Јохан Себастијан Бах на него ги свирел своите свити за чело. Широк е репертоарот на маестро Малов. Свири дела од периодот на раниот барок, до класични и романтични виолински концерти, како и светски премиери на современа музика.

Исклучително е посветен на техничките капацитети на инструментот, покрај стилот на изведба. За неговите изведби на виолина, добитник е на повеќе награди на натпревари како „Паганини“ во Џенова, „Моцарт“ во Салцбург, „Мајкл Хил“ во Оукленд, додека за настапите со виола, пак, освојувал награди во Минхен и во Токио. Настапувал со оркестри како што се Би-би-си оркестарот во Лондон, Лондонскиот филхармониски оркестар, Оркестарот на Баварското радио, Филхармонија на Оукленд, Филхармонискиот оркестар на Токио, Филхармонијата на Хелсинки, каде што го извел Концертот за виолина од Сибелиус по повод роденденот на финскиот композитор,под диригентството на славниот маестро Клаус Макела…

Во 2019 беше солист резидент на Фестивалот на музика во Турку, Финска. На натпреварот „Лаjпциг Бах“, Малов беше награден со барокна виолина, додека „Jumpstart Jr Foundation“ од Амстердам, му обезбеди барокна виолина од познатиот изработувач Џофредо Капа.

Како барокен солист настапувал со Академијата за стара музика во Берлин, Венецијанскиот барокен оркестар, Севилскиот барокен оркестар, оркестарот „Музика Вива“ од Москва, „Камерата Салцбург“ и Барокниот оркестар од Хале. Во сезоната 2019/20, Малов направи серија блескави дебија низ светот и како виолинист и како солист на виолончело де спаља. Во 2017-та, Малов беше назначен за професор на Музичката академија во Цирих. Неговите снимки се објавени од престижни издавачки куќи, а неговиот албум „Омаж за Еуген Изај“ (2017) беше оценет со мошне позитивни критики.

Прикажи повеќе...

Култура

„Си-ен-ен Бразил“: Со „Јон Вардар против Галаксијата“, Македонија влегува на пазарот за анимација

Објавено пред

По успехот на наградените филмови како „ Пред дождот “ (1994) и „Медена земја“ (2019), кинематографијата во Северна Македонија прави нов чекор. Оваа година, земјата ја лансираше својата прва анимација, „Јон Вардар против Галаксијата“, која беше премиерно прикажана во Бразил за време на 48. Меѓународен филмски фестивал во Сао Паоло, пишува „Си-ен-ен Бразил“.

dobivaj vesti na viber

Медиумот во текстот за првиот македонски долгометражен анимиран филм се навраќа наназад во 2009 година, раскажувајќи дека тогаш режисерот Гоце Цветановски на форум за македонските љубители на стрипот ги открил цртежите кои послужија како прототип за анимацијата.
„Ги видов цртежите со вонземјаните и ми беа многу смешни. Оттаму, решив да ја креирам приказната. Мислев дека би било забавно да се развие наратив полн со вонземјани“, раскажа режисерот.

Цветановски во разговорот за бразилскиот сервис на „Си-ен-ен“ зборува и за предизвиците со кои се соочил тимот за да обезбеди успех на проектот, почнувајќи од проблемот со необучен кадар за анимација во Македонија, па се до финансиските тешкотии во периодот на ковид-кризата.

И покрај предизвиците и долгото време на продукција на анимацијата, Цветановски е оптимист за иднината на „Јон Вардар против Галаксијата“, и се надева дека ќе пронајдат дистрибутер кој ќе го пренесе нивниот филм во светот, пишува „Си-ен-ен Бразил“.

„Јон Вардар против галаксијата“ од 1 ноември е на репертоарот на „Синеплекс“ во Скопје, „Киноверзум“ во Штип и Велес и Кино Манаки во Битола.

Прикажи повеќе...

Култура

Националната опера и Балет ја одбележува 100-годишнината од смртта на Џакомо Пучини

Објавено пред

По повод стогодишнината од смртта на еден од најголемите оперски композитори, Џакомо Пучини, Националната опера и балет со гордост го најавува проектот „Месец на Пучини“.

dobivaj vesti na viber

Од 8 до 29 ноември 2024 година, публиката ќе има можност да ужива во четири значајни опери на Пучини:

„Боеми“ (8.11.2024) – Приказна за љубовта и загубата во боемскиот кварт на Париз;

„Мадам Батерфлај“ (16.11.2024) – Трагична љубовна приказна за јапонската гејша и американскиот офицер;

„Тоска“ (23.11.2024) – Опера за љубовта, предавството и жртвата во револуционерниот Рим;

„Турандот“ (29.11.2024) – Приказна за суровата кинеска принцеза и принцот кој се обидува да ја освои;

Секоја од овие опери носи емотивни приказни за љубовта, жртвата и страста, раскажани преку трогателни мелодии и виртуозни изведби кои нашите солисти, хорот и оркестарот ќе ги оживеат на сцената. За публиката, ова е ретка можност, во еден месец, да доживее четири од најважните опери на Пучини, изведени на највисоко ниво.

Проектот „Месец на Пучини“ не е само уметнички настан, туку и можност да ја инспирираме новата генерација љубители на операта, да ги прошириме културните хоризонти и да предизвикаме интерес за оперската уметност кај пошироката публика.

Прикажи повеќе...

Најново

Регион1 час

Млада кошаркарка ја загуби раката во страшната несреќа во Нови Сад: семејството се моли Ања да преживее

Студентката Ања Р.(23) од Параќин е тешко повредена при пад на настрешницата на железничката станица во Нови Сад. Таа се...

Свет3 часа

Анкета покажува дека Трамп губи во Ајова

Доналд Трамп ја освои американската сојузна држава Ајова, која носи шест изборни гласови, за осум процентни поени на претседателските избори...

Европа3 часа

(Видео) Кон Кралот на Шпанија фрлаа со кал: „Ја разбирам фрустрацијата на луѓето“

Градоначалничката на Паипорта, град во Шпанија каде жителите фрлаа кал врз кралот и премиерот, нарекувајќи ги „убијци“, рече дека тоа...

Европа3 часа

Руси нападнаа супермаркет во центарот на милионскиот град

Русија синоќа изврши нов напад врз центарот на Харков, вториот по големина град во Украина со еден милион жители, а...

Свет3 часа

(Видео) Еруптираше вулканот Лаки-лаки, најмалку девет загинати

Најмалку девет лица загинаа по ерупцијата на планината Левотоби Лаки-лаки во источна Индонезија, јавува Ројтерс. Вулканот Лаки-лаки, кој се наоѓа...

Свет16 часа

Жена спасена во поплавите во Валенсија откако три дена била заробена под мртво тело

Осумдесети и седумгодишна жена е спасена откако три дена била заробена со телото на нејзината мртва снаа по поплавите во...

Топ18 часа

Мајка од Скопје пријавила дека жена се обидела да ја грабне нејзината тригодишна ќерка

Триесет и петгодишна жена од Скопје со иницијали А.Б. вчера во 14 часот во полициската станица Ѓорче Петров пријавила дека...

Регион19 часа

Ова се загинатите во железничката несреќа во Нови Сад, меѓу нив има и четири деца

Во трагедијата што се случи на Железничката станица во Нови Сад животот го загубија 14 лица. Меѓу загинатите има и...

Регион22 часа

Повредените во несреќа во Нови Сад се во тешка состојба, изјави Дачиќ

Трите лица, кои беа повредени при уривањето на настрешницата на Железничката станица во Нови Сад, сè уште се во тешка...

Топ23 часа

МВР трага по вториот осомничен за убиството во Арачиново, поднесени се кривични пријави

Во врска со извршеното кривично дело „убиство” на 01.11.2024 во скопско Арачиново, каде со огнено оружје беше убиен С.А. (56)...

Свет2 дена

Во Шпанија спасена жена која три дена била заглавена во автомобил однесен од поплавите

Спасена е жена која три дни седела заглавена во автомобил со мртвото тело на свој роднина откако ги погодила смртоносната...

Македонија2 дена

Во срспската амбасада во земјава отворена е Книга на жалост за загинатите на железничката станица

Книга на жалост е отворена за јавноста во просториите на амбасадата на Република Србија во Скопје, по падот на натстрешницата...

Македонија2 дена

Ахмети до Мицкоски: Не бараме учество во Владата за да избегаме од било каква измислена одговорност

„Ние сме подготвени, како што побаравте од говорницата на Собранието, граѓаните да го кажат својот збор за сите овие прашања...

Македонија2 дена

Мицкоски до ДУИ: За избори ќе се подготвуваме кога ќе дојде време, сега подгответе се за одговорност

Премиерот Христијан Мицкоски денеска им порача на ДУИ да се подготват за одговорност, а за избори кога ќе дојде време ќе...

Македонија2 дена

Македонецот Васко Саздовски е меѓу загинатите во Нови Сад

Меѓу загинатите на Железничката станица во Нови Сад, каде што бетонскиот покрив се урна од зградата на станицата, се наоѓал...

Топ2 дена

Должничко-доверителски односи можен мотив за убиството во Арачиново

Дежурен јавен обвинител од Основното јавно обвинителство Скопје синоќа изврши увид во Арачиново, каде во оружен инцидент едно лице е...

Македонија2 дена

Во сопствениот дом била убиена 29-годишната жена од Штип

Дежурен јавен обвинител од Основното јавно обвинителство Штип изврши увид на лице место каде според првичните информации, во близина на...

Свет2 дена

Хуманост на дело: Над 13.000 Шпанци волонтираат во Валенсија по големите поплави

Повеќе од 13.000 Шпанци се приклучија на волонтерски групи за да им помогнат на луѓето погодени од поплавите во регионот...

Топ3 дена

Два лица повредени во престрелка во Арачиново

Вечерва на Клиника со повреди од огнено оружје биле примени две лица од Арачиново. Според МВР на 01.11.2024 околу 19...

Македонија3 дена

АХВ: Од 41 дом за стари лица 14 не биле регистрирани – уништени 40 килограми небезбедна храна

Инспекциските служби на Агенцијата за храна и ветеринарство (АХВ) од 29 до 31 октомври спроведоа вонредни инспекциски надзори во 41...