Бројот на луѓе раселени поради војна, насилство и прогон ширум светот е неодржливо висок, особено во услови кога хуманитарното финансирање исчезнува, а единствената светла точка е зголемувањето на бројот на враќања, особено во Сирија, соопшти денеска УНХЦР, Агенцијата за бегалци при ОН.

Според годишниот Извештај за глобални трендови на УНХЦР објавен денеска, до крајот на април 2025 година имало 122,1 милион присилно раселени луѓе, што е зголемување споредено со 120 милиони во истиот период минатата година. Тоа претставува околу една деценија на континуирано зголемување на бројот на бегалци и други луѓе кои се принудени да ги напуштат своите домови.

Главните двигатели на раселувањето остануваат големите конфликти како што се Судан, Мјанмар и Украина, како и постојаната неспособност да се сопре насилството.

Филипо Гранди, Високиот комесар на ОН за бегалци, изјави:

„Живееме во време на силна нестабилност во меѓународните односи, при што современото војување создава кревок и мачен пејзаж обележан со акутно човечко страдање. Мора да ги удвоиме напорите за да најдеме мир и долгорочни решенија за бегалците и другите принудени да ги напуштат своите домови.“

Присилно раселените луѓе вклучуваат лица раселени во рамките на сопствената држава поради конфликти – нивниот број се зголеми за 6,3 милиони, достигнувајќи 73,5 милиони до крајот на 2024 година – како и бегалци кои избегале надвор од своите држави (42,7 милиони луѓе). Судан сега е најголемата ситуација на присилно раселување во светот со 14,3 милиони бегалци и внатрешно раселени лица, заменувајќи ја Сирија (13,5 милиони), а следни се Авганистан (10,3 милиони) и Украина (8,8 милиони).

Извештајот открива дека, спротивно на често присутното мислење во побогатите региони, 67 проценти од бегалците остануваат во соседните држави, додека државите со ниски и средни приходи прифаќаат 73 проценти од бегалците во светот.

Всушност, 60 проценти од луѓето принудени да избегаат никогаш не ја напуштаат сопствената држава. Иако бројот на присилно раселените лица речиси се удвои во последната деценија, финансирањето за УНХЦР е на речиси истото ниво како во 2015 година, во услови на остри и тековни кратења на хуманитарната помош. Оваа ситуација е неодржлива и ги прави бегалците и другите луѓе кои бегаат од опасност уште поранливи.

„Дури и покрај овие разорни кратења, сведоци сме на зраци надеж во последните шест месеци,“ додаде Гранди.

„Речиси два милиони Сиријци успеаја да се вратат дома по повеќе од деценија во бегство. Државата и натаму е кревка и на луѓето им е потребна нашата помош за повторно да ги изградат своите животи.“

Вкупно 9,8 милиони присилно раселени лица се вратиле дома во 2024 година, вклучувајќи и 1,6 милиони бегалци (најмногу во последните повеќе од 20 години) и 8,2 милиони внатрешно раселени лица (втор највисок број досега). Сепак, многу од овие враќања се случија во политички или безбедносно неповолна клима. На пример, голем број Авганистанци беа принудени да се вратат во Авганистан во 2024 година, пристигнувајќи дома во очајни услови.

Во држави како Демократската Република Конго, Мјанмар и Јужен Судан, имаше значителни нови присилни раселувања во исто време кога се враќаа бегалци и внатрешно раселени лица. Извештајот повикува на континуирано финансирање на програмите на УНХЦР кои спасуваат животи, им помагаат на бегалците и раселените лица што се враќаат дома, и ја зајакнуваат основната инфраструктура и социјалните услуги во заедниците кои ги прифаќаат – како суштинска инвестиција во регионалната и глобалната безбедност.

Претседателот на Србија, Александар Вучиќ, ги опиша денешните состаноци во Одеса на самитот „Украина-Југоисточна Европа“ како многу успешни, но тој беше единствениот кој не ја потпиша декларацијата, објавија белградските медиуми кои ја покриваат првата посета на Вучиќ на Украина од почетокот на руската инвазија во февруари 2022 година.

Земјите што учествуваат на 4-тиот самит „Украина-Југоисточна Европа“ денес потпишаа декларација со која ја повикуваат меѓународната заедница да обезбеди посилна поддршка за Украина и напори за наоѓање дипломатски пат кон траен мир, како и да ги одржуваат и зајакнуваат санкциите против Русија.

Србија се воздржа, а нејзиниот претседател беше единствениот кој не го потпиша документот со кој се бараат дополнителни санкции против Москва.

Неколку недели претходно, Вучиќ, кој балансира помеѓу Русија како историски сојузник на Србија и желбата на Белград да се приклучи кон Европската Унија, беше на Црвениот плоштад во Москва за да ја прослави 80-годишнината од победата над фашизмот во Втората светска војна.

„Им се заблагодарив на нашите украински домаќини, претседателот Зеленски, за целосно почитување на Повелбата на ОН и територијалниот интегритет на Србија. Приштина и претставниците на Приштина исто така не беа тука“, ја цитираше Танјуг изјавата на Вучиќ за време на неговата посета на Украина.

Вучиќ истакна дека ова е голем гест кон Србија, која, рече тој, ќе го цени тоа. Оваа посета доаѓа неколку дена откако Русија ги обвини компаниите на српската воена индустрија дека се обидуваат да „пукаат во грб на Москва“ со продажба на муниција на Украина.

Вучиќ повтори дека не ја предал Русија, негирајќи ги пишувањата на одредени медиуми во Србија и истакна дека повторно не ја потпишал декларацијата, но дека Србија е воздржана.

„И што и кого предадов? Русија? Со што? Со доаѓањето на самитот? Па, ова ми е четврти пат на самитот на Југоисточна Европа и Украина и повторно сум единствениот што не ја прифати декларацијата. За разлика од нив кои би прифатиле сè против Русија, сè што можат“, рече Вучиќ.

Тој додаде дека Србија на тој начин ги штити интересите на меѓународното јавно право, секогаш водејќи се од сопствените интереси.

„Горд сум на политиката на Србија, на нашата независност и ќе продолжиме да го правиме тоа“, рече Вучиќ.

Тој рече дека Украина не направила ништо лошо против Србија.

„Украина е земја која не ги покани претставниците на Приштина тука. Дали сме должни да ви се заблагодариме за тоа? Мислам дека сме. И што можам да критикувам за тоа? Па, ми дозволија да бидам тука и да се воздржам и да не потпишам и да ја нема Србија како потписник на декларацијата. Што друго сакате? И од Украина и од нас. Што всушност некој сака од политиката на Србија?“, рече Вучиќ.

Тој е убеден дека ова е „врвот што може да го достигне една мала земја во спроведувањето на сопствената независна политика“, нагласувајќи дека е горд на тоа.

На самитот учествуваше и првиот вицепремиер и министер за животна средина и просторно планирање, Изет Меџити, кој изрази благодарност за гостопримството на украинските власти и ја реафирмираше непоколебливата поддршка од страна на Северна Македонија за суверенитетот и територијалниот интегритет на Украина.

„Обединети сме пред предизвиците кои го загрозуваат мирот, безбедноста и меѓународниот поредок. Силно ја осудуваме руската агресија и бараме итно запирање на војната“, – истакна тој.

Јужниот пол на Сонцето, претходно неистражен регион, е за првпат снимен на зачудувачки слики од вселенското летало Solar Orbiter.

Заедничка мисија на Европската вселенска агенција (ESA) и НАСА го набљудуваше Сонцето надвор од рамнината во која орбитираат планетите и ја направи првата слика од неговите мистериозни поларни региони.

Револуционерните набљудувања открија хаотичен мозаик од магнетна активност на полот на Сонцето, за кој научниците веруваат дека е клучен за разбирање како магнетното поле на Сонцето се менува приближно на секои 11 години.

The First Glimpse of the Sun’s South Pole Ever.
ESA has just released the first ever images of one of the Suns Poles taken by its Solar Orbiter spacecraft . Taken in UV which highlights the Sun’s “atmosphere”.
A region not seen before from Earth or previous spacecraft.
This is… pic.twitter.com/jyRhQOqKQ9

— Amazing Astronomy (@AmazAstro) June 11, 2025

„Денес, за првпат во историјата, им покажуваме на луѓето слики од половите на Сонцето“, рече професорката Керол Мандел, директорка за наука во ESA.

„Сонцето е нашата најблиска ѕвезда, извор на живот, но и потенцијална закана за современите вселенски и енергетски системи на Земјата, па затоа е клучно да разбереме како функционира и да научиме да го предвидиме неговото однесување. Овие уникатни слики од мисијата Solar Orbiter го означуваат почетокот на нова ера во соларната наука.“

Мисијата од 1,3 милијарди долари (околу 1,1 милијарда евра), која започна во 2020 година, направи слики од јужниот пол на Сонцето кон средината на март, кога вселенското летало беше 15 степени под екваторот на Сонцето, овозможувајќи го првото набљудување на половите на Сонцето од тој агол.

Иако Земјата има трајни магнетни полови, магнетното поле на Сонцето се менува на секои 11 години, или барем така се случува, и тогаш го достигнува својот врв на активност, со најмногу сончеви дамки и пламени.

Првите магнетни мерења од Солар Орбитер открија фрагментиран мозаик од региони со северни и јужни поларитети на површината на Сонцето. Овој модел беше предвиден со компјутерски симулации, но сè уште не е потврден со директно набљудување. Научниците велат дека следењето на драматичните промени во магнетното поле на половите ќе биде клучно за поточни прогнози за циклусот на Сонцето.