Економија
Инфлација во Европа: причини за пораст на цените и мерки за справување

Растот на цените во еврозоната го достигна највисокото ниво во последните 13 години, но би требало да почне да опаѓа во втората половина на годината.
Остриот пораст на инфлацијата, кој покажува пораст на цените на стоките и услугите, го привлече вниманието на медиумите ширум светот, што ја зголеми загриженоста бидејќи во јануари беше поставен нов рекорд.
Според најновите податоци на Европската централна банка (ЕЦБ), потрошувачките цени во еврозоната се зголемија за рекордни 5,1 отсто минатиот месец, што ги отфрли очекувањата за забавување.
Кои се причините за тоа и што може да се направи за намалување?
Високите цени се должат пред се’ на зголемените трошоци за енергија и второ на храна. Цените на енергијата во еврозоната во јануари беа за 28,6 отсто повисоки од истиот месец минатата година, што е рекорден пораст, додека растот на трошоците за непреработена храна се зголеми на 5,2 отсто. Цените на услугите продолжија да растат за 2,4 проценти, додека растот на цените на суровините забави на 2,3 отсто. Овие зголемувања главно се должат на промените поврзани со пандемијата.
Во 2021 година, европските економии се отворија бавно, со се’ повеќе ограничувања кои беа укинати. Луѓето повторно почнаа да патуваат и да ги посетуваат рестораните, а со тоа купуваа повеќе, трошејќи дел од парите што не ги потрошиле за време на забраните.
Но, логистиката не се движи со исто темпо. Компаниите се борат да се справат со брзо растечката побарувачка бидејќи ги обновуваат синџирите на снабдување кои се тешко погодени од пандемијата. Предизвиците, како што е недостигот на транспортни контејнери, го отежнуваат и поскапуваат транспортот на стоки. Колку подолго постојат овие тешкотии, толку е поголема веројатноста компаниите да ги пренесат овие трошоци на своите клиенти во форма на повисоки цени.
Низ светот поскапеа и нафтата, гасот и електричната енергија. Цените на енергијата се зголемија бидејќи производството на нафта и гас заостанува зад закрепнувањето на побарувачката на потрошувачите од пандемијата. Според ЕЦБ, бидејќи голем дел од трошоците за компаниите и луѓето се поврзани со енергијата, цената на нафтата, гасот и електричната енергија е важна за вкупната инфлација: половина од недамнешниот пораст на инфлацијата се должи на повисоките цени на енергијата.
Колку долго може да трае ова?
Европската комисија во четвртокот соопшти дека инфлациските притисоци најверојатно ќе се намалат следната година.
„Откако достигна рекордни 4,6 проценти во четвртиот квартал од минатата година, инфлацијата во еврозоната се очекува да достигне врв на 4,8 отсто во првиот квартал од 2022 година и да остане над 3 проценти до третиот квартал од годината“, се вели во соопштение од Комисијата. „Со намалување на притисоците од ограничувањата во понудата и високите цени на енергијата, се очекува инфлацијата да падне на 2,1 отсто во последниот квартал од годината, пред да падне под целта на Европската централна банка од 2 проценти во текот на 2023 година“.
Сепак, неизвесноста останува висока, бидејќи севкупните економски перспективи на Европа зависат од геополитичките тензии меѓу Украина и Русија, но и од развојот на пандемијата ширум светот.
Томас Визер, американско-австриски економист кој претседаваше со работната група на Еврогрупата за време на тешките години на финансиската криза, изјави за „Евроњуз“ дека е навистина тешко да се предвиди кога инфлацијата ќе падне под целта на ЕЦБ.
„Не знаеме. Нашата ситуација е подобра отколку во ОК или во САД, каде особено американските извори на инфлација се делумно различни од она што го имаме во еврозоната, особено затоа што фискалниот стимул на врвот на веќе растечката економија има таму беше многу повисоко отколку во Европа“, рече тој. „Второ, немаме идеја кога ќе почнат да се решаваат проблемите во синџирот на снабдување. Има причина да се надеваме дека во втората половина од годината ситуацијата ќе биде многу подобра. И трето, враќање на рамнотежата помеѓу побарувачката на стоки а услуги во нашата економија ќе почнат да зајакнуваат дури откако ќе бидат отстранети повеќето ограничувања, вклучително и ограничувањата за патување. Повторно, можеме да бидеме оптимисти за втората половина од годината, но никој не знае“.
Што може да се направи за да се запре растот на инфлацијата?
Претходно овој месец, претседателката на ЕЦБ, Кристин Лагард, рече дека не може да ја исклучи можноста за зголемување на каматните стапки подоцна во 2022 година и рече дека состанокот на 10 март ќе биде клучен за да се одлучи колку брзо централната банка ќе стави крај на својата долгогодишна програма за купување обврзници.
„Ако инфлацијата продолжи, мислам дека има причини релативно брзо да се повлече стимулацијата во 2022 година“, рече Визер. „Инфлацијата е лоша за оние кои се штедачи. Инфлацијата е лоша за оние со фиксни или релативно стабилни номинални примања, а тоа вклучува многу луѓе со планови за пензионирање, така што високата инфлација е секогаш лоша.
Но, бидејќи посиромашните домаќинства се најтешко погодени, Гунтрам Волф, директор на бриселската тинк-тенк „Бројгел“, рече дека се потребни похрабри мерки од политичарите.
„Она што може да го направат политичарите е, се разбира, да ги поддржат овие домаќинства. Би рекол дека поддршката не треба да биде намалување на данокот на додадена вредност на енергијата, туку директен трансфер за да имаат малку поголема куповна моќ“, – рече Волф. „Сакаме домаќинствата во извесна смисла да се обидат да бидат свесни за нивната потрошувачка на енергија и да одговорат на сигналот за цената. Но, мислам дека се потребни трансфери за сиромашните домаќинства“.
Додека експертите ја следат ситуацијата во Европа и ширум светот, јасно е дека бидејќи пандемијата не ги погоди сите земји подеднакво, тоа важи и за инфлацијата.
Дебатата за тоа како да се оди напред во ерата по пандемијата нема да биде лесна, почнувајќи од сенката на геополитичките и финансиските закани што се наѕираат наоколу, пишува Ефи Куцокоста од „Еуроњуз“, пренесе БГНЕС.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Економија
(Видео) „Срам за Владата, работниците и пензионерите не се виновни за поскапувањата“, вели Битиќи

„Во време кога цените на основните производи и трошоците за живот незапирливо растат, премиерот Христијан Мицкоски ја пласира тезата дека инфлацијата е последица на зголемените плати и пензии. Тоа не е вистина. Тоа е маневар со кој вината за економската состојба се префрла врз работниците и пензионерите, а не врз вистинските причини. Податоците го потврдуваат ова“, вели Фатмир Битиќи, пратеник од СДСМ.
„Ако ги погледнеме последните статистички податоци за споредба на просечната плата и потрошувачката кошница, ќе видиме дека трошоците растат двојно побрзо од растот на палтата. Вредноста на синдикалната потрошувачка кошница порасна од 61.855 денари во март на 63.908,00 денари во мај, односно за три месеци имаме зголемување од 2.053 денари. Во истиот период, просечната нето-плата се зголеми од 44.763 денари на 45.796 денари, односно за три месеци се зголеми за 1.033 денари.
Ако се погледнат и најновите бројки, разликата е уште поочигледна. Во јуни кошницата достигна 64.698 денари, а во јули 65.328 денари, што значи дополнителен раст од 1.420 денари за само два месеци. За истиот период нема податоци за просечната плата, но трендот од претходните месеци јасно покажува дека зголемувањето на платите е далеку побавно од растот на трошоците. Реалната куповна моќ на граѓаните паѓа. Тврдењето дека платите ја туркаат инфлацијата е економски неодржливо.
Премиерот зборува и за пензиите како причина за поскапувањата, но фактите го демантираат. Во март имаше еднократно, линеарно зголемување од 2.500 денари. Но тоа не стана тренд. Во април просечната пензија падна на 26.163 денари, во мај беше 26.157, а во јуни едвај се врати на 26.207 денари. Пензионерите и понатаму живеат на граница на егзистенција. Нивните примања едвај ги покриваат основните трошоци. Обвинувањето дека тие ја предизвикуваат инфлацијата е економски и морално погрешно.
Јазот меѓу приходите и трошоците уште повеќе се потврдува кога ќе се погледнат и другите ценовни индикатори.
Индексот на трошоци на живот во јули е за 4,8% повисок од истиот месец лани, а индексот на цени на мало за 5,3%. Само еден месец претходно, овие стапки беа пониски, односно изнесуваа 4,5% и 3,7%, што значи дека цените забрзуваат, а тоа се случува без раст на примањата.
Трендот на забрзување на цените уште појасно се гледа кај основните земјоделски производи, каде поскапувањата се најизразени и имаат директно влијание врз животниот стандард.
Во јуни, цените на растителното производство се зголемени за 22,2%, а на добиточното за 6,9%. Кај одделни производи, растот е уште подраматичен, компирот е поскап за 56,7%, житата и оризот за 25,5%, зеленчукот за 23,9%, а овошјето и грозјето за 15,4%.
Овие бројки се далеку од ефект на зголемени плати и пензии ,тие се резултат на нестабилни пазари, високи влезни трошоци и спекулативно формирање на цените.
Владата се потпира на импровизација и пропаганда. Наместо системски да го искористи Законот за нефер трговски практики, кој може да намали цени и до 30% преку санкционирање на неправедните профити, таа води политички маркетинг.
Состојбата во индустријата дополнително го потврдува ова, во јуни тоа пораснало само за 0,5%, односно економијата не е „прегреана“ од побарувачка.
Во енергетиката, зависноста од увоз дополнително влијае на цените. Во мај увозот на електрична енергија се зголемил за 25,9%, а извозот за 11,1%. Ова покажува дека енергетските фактори се меѓу причините кои придонесуваат за растот на цените, а не зголемувањето на платите и пензиите.
Минималната плата од март е 24.379 денари, утврдена еднострано, без синдикати и без социјален дијалог. Зголемувањето од 1.800 денари беше донесено како политичка одлука, а не како дел од сеопфатна стратегија за подобрување на животниот стандард. Денес, за да се покрие синдикалната кошница од јули, потребни се речиси 2,7 минимални плати. Двајца вработени со минимална плата во едно семејство и пак ќе немаат доволно за месечните трошоци.
Цените во Македонија не растат затоа што граѓаните заработуваат повеќе. Растат затоа што нема стратегија за економска стабилност, затоа што се толерираат монополски структури и шпекулативни маржи, затоа што зависиме од увоз за основни добра.
Обидот да се префрли вината врз работниците и пензионерите е политички срамен. Македонија заслужува економија што ќе работи за своите граѓани, што ќе обезбедува стабилни цени, фер пазар и заштита на животниот стандард, а не изговори за сопствената неспособност“, изјави Фатмир Битиќи, пратеник од СДСМ.
Економија
Халкбанк со донација на компјутерска опрема за училиштата и за институциите

Халкбанк АД Скопје продолжува да ја демонстрира својата општествена одговорност преку конкретна поддршка за заедницата. Во рамки на своите активности, Банката донираше 27 компјутери и монитори во Основното училиште „Тефејуз“ во Скопје, едно од најстарите училишта во земјата. Основано уште во 1884 година од страна на Османлиската држава, ова училиште веќе над еден век е важен образовен центар на турското малцинство во Македонија, со богата историја и значајна улога во локалната заедница.
Дополнително, Халкбанк донираше и 146 компјутери и монитори во Македонска пошта, со која Банката има воспоставено долгогодишна соработка и веќе пет години платниот промет во Пошта се одвива преку Халкбанк. Ова партнерство им овозможува на граѓаните добивање на банкарска услуга, да не мораат да одат исклучиво во банка, туку истата да ја добијат и во најблиската пошта, што е особено значајно за сите оние кои живеат во населени места во кои нема експозитури на банките.
Освен стандардните банкарски услуги, на шалтерите на Македонска пошта граѓаните можат да отвораат сметка во Халкбанк, да побараат издавање дебитна или кредитна картичка, да аплицираат за различни видови кредити, дозволено пречекорување, електронско банкарство, добивање пензија преку Халкбанк, како и да добиват други банкарски услуги кои се достапни за клиентите на Банката.
Халкбанк наскоро ќе донира уште 23 компјутери и монитори за уште едно училиште, со цел да се подобрат условите за едукација и работа.
Овие донации се дел од многубројните општествено одговорни активности на Халкбанк, кои имаат за цел да ја поддржат заедницата, да овозможат подобри услови за учење и работа, и да придонесат кон дигиталната писменост и развојот на младите.
(ПР)
Економија
Се намалуваат цените на дизелот и на бензините

Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад на Република Северна Македонија (РКЕ) донесе Одлука со која се врши намалување на малопродажните цени на нафтените деривати во просек за 1,06 % во однос на одлуката од 4.8.2025 година.
Референтните цени на нафтените деривати на светскиот пазар во споредба со претходната пресметка бележат намалување во просек: кај бензините за 1,391%, кај дизелот за 3,169%, кај екстра лесното масло за 3,989% и кај мазутот намалувањето е за 0,667%.
Курсот на денарот во однос на доларот во изминатиот период по кој беа формирани цените со претходната пресметка е повисок за 0,0797%.
Малопродажната цена на ЕУРОДИЗЕЛ (Д-Е V) се намалува за 1,00 ден/лит.
Малопродажните цени на бензините ЕУРОСУПЕР БС-95 и ЕУРОСУПЕР БС-98 се намалуваат за 0,50 ден/лит.
Малопродажната цена на Екстра лесното масло за домаќинство на (ЕЛ-1) се намалува за 1,50 ден/лит.
Малопродажната цена на Мазутот М-1 НС се намалува за 0,159 ден/кг и сега ќе изнесува 39,786 ден/кг.
„Напоменуваме дека ова се максималните цени на нафтените деривати од 00:01 часот на 12.8.2025 година. Трговците на големо и трговците на мало со нафтени деривати и горива за транспорт можат да ги формираат цените на одделни нафтени деривати и горива за транспорт и пониско од највисоките утврдени цени“, велат од РКЕ.