Економија
Ако САД банкротираат, тоа ќе го „стресе“ целиот свет
Лидерите на Конгресот и Белата куќа се обидуваат да постигнат договор за подигнување на плафонот за тоа колку федералната влада може да позајми, само неколку недели пред законскиот рок. Доколку се пропушти рокот до 1 јуни, Министерството за финансии нема да може да го спречи банкротот на САД. Доколку преговорите пропаднат, државата повеќе нема да може да ги исполнува финансиските обврски, и економистите предвидуваат хаос.
Тој датум околу 1 јуни, наречен „Х-датум“, зависи од даночните приходи и трошоците, кои може драматично да се разликуваат од недела во недела, пишува „Вашингтон пост“.
– Тоа би била смртоносна комбинација, вели Марк Занди, главен економист на Мудис. Ако Конгресот не го подигне сегашниот плафон на долг од 31,4 трилиони долари, тоа би можело да метастазира и да го урне целиот финансиски систем, што на крајот ќе ја уништи економијата. Би имало домино ефект: прекинувањето на федералните плаќања би ѝ наштетило на економијата, што би и наштетило на берзата, што пак би и наштетило уште повеќе на економијата итн.
Тешко е да се пресмета односот помеѓу падот на вредноста на цените на домовите, зголемувањето на каматните стапки и дестабилизираниот глобален финансиски систем. Некои проценки велат дека повеќе од 8 милиони работни места би можеле да бидат избришани, каматните стапки на хипотеките би можеле да се зголемат за повеќе од 20 отсто, а економијата би можела да падне како за време на рецесијата во 2008 година.
Неизвесноста достигна ниво кое не е забележано со години откако тенкото републиканско мнозинство во Претставничкиот дом го услови подигнувањето на плафонот на долгот со намалување на трошоците. „Не знаеме: Ова никогаш не се случило“, вели Клаудија Сам, економист која работела во Федералните резерви. „Она што толку многу ме загрижува е што не можам да предвидам, и мислам дека никој не може, што ќе се случува на X+1?“, вели таа. Економистите предупредуваат дека најголемата опасност лежи во непредвидливоста, особено ако рокот се продолжува за недели или месеци. Ризиците драстично се зголемуваат доколку неизвесноста продолжи.
Волстрит веројатно би бил првата точка на неволја, пишува Вашингтон пост. Финансиските пазари досега не се потресени, во моментов цените на државните обврзници кои доспеваат околу крајниот рок пораснаа, но повеќето не ги забележуваат овие нестабилности. Но, како што Америка се приближува до 1 јуни, се очекува тензиите да растат. Стравувањата од суверено неисполнување на обврските ќе се бранат низ финансискиот систем акции, обврзници, заеднички фондови, деривати пред да се рашират во пошироката економија, велат експертите.
Акциите веројатно ќе паднат поради очекувањата за поширок економски пад, бидејќи каматните стапки растат и инвеститорите ги повлекуваат средствата од пазарот за да го зачуваат нивниот пристап до краткорочни пари. Последен пат американската влада беше блиску до банкрот за помалку од една недела во 2011 година во времето на претседателот Барак Обама. Главните берзански индекси паднаа за околу 20 отсто.
„Moody’s Analytics“ проценува дека цените на акциите би можеле да паднат за околу една петтина, со што ќе се избришат милијарди долари од богатството на домаќинствата и ќе се уништат пензионерските сметки на милиони Американци. Белата куќа проценува дека падот би можел да биде поблиску до 45 проценти. Пазарот на обврзници исто така би бил потресен, бидејќи вредноста на постоечките државни обврзници би пропаднала поради повисоките приноси на новите.
Ако економското забавување продолжи, влијанието брзо ќе се прошири од финансиските пазари на пошироката економија. Падот на богатството на домаќинствата низ целата земја би ги намалило трошоците, што исто така би и наштетило на економијата. Според една проценка, национален банкрот ќе ги зголеми каматните стапки на хипотеките над 8 проценти и ќе предизвика пад на продажбата на недвижен имот за 23 проценти. Најдрастичниот ефект би бил олабавување на плаќањата на десетици милиони американски семејства кои зависат од социјална помош, бонови за храна и Медикер.
Пробивањето на плафонот на долгот може да уништи 8 милиони работни места, предупредува Белата куќа. Доколку се надмине лимитот на долгот, претседателот Џо Бајден предупреди дека тоа би можело да ја доведе американската економија во слободен пад. Прекршувањето на границата на долгот може да уништи 8 милиони работни места, според неодамнешната анализа.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Економија
Попов: Инвестираме во младите, конечно ќе се финализираат зградите на ФИНКИ и Факултетот за физичка култура
На денешната комисиска расправа за Предлог – буџетот за 2026 година се обрати пратеникот од редовите на ВМРО-ДПМНЕ, Сергеј Попов кој истакна дека буџетот е уште еден доказ за посветеноста на Владата кон младите, со реализација на клучни проекти, реконструкција на студентски домови и мерки за самовработување наменети за сите млади.
„Буџетот е уште еден доказ за посветеноста кон младите на оваа Влада. И повторно тоа не се празни зборови како што бевме навикнати во минатото, напротив резултатите се видливи и опипливи. Насекаде во државата се реализираат проекти кои се од младинско значење, после 7 години конечно се реконструираат студентски домови и за брзо од денес ќе заминат во историја оние денови кога студентите ги сместувавме во домови кои личеа на концентрациони логори, оперативните планови за вработувања и мерки за самовработувања не се само на хартија и наменети за привилегираните, туку тие се за сите. Нема општина каде не се гради нов спортски терен или комплекс, нема место каде не се гради нова градинка или училиште“, рече Попов.
Пратеникот Попов се осврна на делот од Предлог – буџетот кој е од младинско значење потенцирајќи ги зголемените средствата кои ќе значат подобра и поквалитетна настава за студентите во Македонија, можноста научно и интелектуално да се реализираат младите, како и создавањето на инклузивно средно образование.
„Имено во овој буџет имаме 32,5 милиони денари за изградба на најпопуларниот факултет во нашата држава ФИНКИ и секако Факултетот за физичка култура. Во високото образование имаме зголемување од 2,8 проценти и тоа се средства кои ќе ги добие УКИМ, универзитетот во Тетово, УКЛО, Универзитетот Гоце Делчев во Штип. Зголемување од 25% за наука, на тој начин се спречува одлевањето на младите мозоци. Не се заборавени ниту средношколците, во средното образование имаме зголемување од 5,2%, за училишни спортски сали имаме зголемување од 363,6 милиони денари, јасен сигнал дека оваа Влада работи на создавање на здрава младина“, вели Попов.
Економија
Лукаревска: Во Буџетот нема мерки за раст на платите
Пратеничката на СДСМ, Сања Лукаревска, на комисиската расправа , предложениот буџет го оцени како неконзистентен, нереален и директно штетен за економијата и граѓаните.
Таа нагласи дека буџетот не содржи никакви политики за зголемување на платите, ниту мерки за справување со сè поголемата сиромаштија.
„Цените растат, граѓаните должат повеќе, а примаат исто. Наместо да живеат подобро, тие повторно плаќаат повеќе“, рече Лукаревска.
Таа посочи дека Владата нема стратегија за раст на доходот и нема никакви алатки за да ја сопре инфлацијата, која и понатаму е висока.
„Нема развој, нема реформи, нема повисоки плати, нема мерки за сиромаштијата, има само задолжување, кратење и непродуктивно трошење. Ова е буџет на хартија, без капацитет да донесе подобар живот“, порача пратеничката.
Лукаревска потенцираше дека буџетот што го предлага Владата не е развоен, иако така се претставува пред јавноста.
„Само 9% од вкупните расходи се за капитални инвестиции, додека огромни 91% одат на тековни, непродуктивни трошоци. А, намалувањето на капиталните расходи за 7 милијарди денари покажува дека оваа влада нема капацитет за развој, ниту намера да инвестира во иднината“, посочи Лукаревска.
Таа предупреди дека Владата крати пари токму таму каде што најмногу треба да се инвестира: во животната средина, каде има намалување од 14,1%, што е опасно во услови на загаден воздух и недоволна инфраструктура за отпадни води, во правосудството, со намалување од 48,9% во програмата за владеење на правото, спротивно на сите препораки на ЕУ, во енергетиката, каде нема исполнети реформи, во образованието и науката, со сериозни намалувања додека училиштата немаат учебници и неопходни ресурси.
Лукаревска посочи дека Владата планира огромно ново задолжување од 1,7 милијарди евра нов долг, односно 950 милиони евра преку еврообврзница, 350 милиони евра од странски извори и 400 милиони евра дома.
„Јавниот долг ќе надмине 62%, ниво кое меѓународните институции го сметаат за ризично за ваква економија. Владата ја турка државата во финансиска нестабилност“, нагласи Лукаревска.
Таа укажа и на забелешките на Европската комисија, кои се целосно игнорирани.
„Европската комисија јасно укажува на нереални политики, одложена фискална консолидација, инвестиции ‘на хартија’, слаба реализација на капитални проекти и непродуктивни трошоци. Наместо да ги поправи овие слабости, Владата ги продлабочува“, додаде Лукаревска.
Економија
Стојаноска: Во 2026 и покрај сите долгови од СДСМ и ДУИ ќе се потрудиме да обезбедиме подобри патишта, повеќе локални проекти, поопремени здравствени и образовни установи
Владата на ВМРО-ДПМНЕ не ги покачи даноците, туку само ја подобри нивната наплата. За Владата на ВМРО-ДПМНЕ нема привилегирани фирми и селектирани должници. За Владата на ВМРО-ДПМНЕ сите се еднакви пред законите и законите се еднакви и исти за сите. Владата ги одржува во постојана и нагорна кондиција платите, пензиите и инвестициите, а паралелно ги намалува дефицитот и јавниот долг. Со оваа Влада нема еднократни приходи и вонредни такси. Владата финансира и мотивира домашни капитални проекти и враќа нечии стари долгови, рече пратеничката од ВМРО-ДПМНЕ, Дафина Стојаноска на собраниската комисија за Предлог – буџетот за 2026 година.
„Знаете како, едно е да се задолжувате за луксуз, а сосема друго е да се задолжувате за да инвестирате, да градите, да креирате нови производни капацитети и нови работни места. Луксузот е само потрошувач на капитал, додека нова инвестиција е креатор и создавач на нов – дополнителен капитал“, вели Стојаноска.
Стојаноски посочи „не знам или не сум чула дека постои некоја школа за економија која ве учи како да крадете“.
„Овие претходните не знам што школа имаат учено, ама видовме дека ништо не создадоа или од нешто – ни оставија ништо, плус борч. Ни оставија во наследство само огромни долгови. Ниту една капитална реализација, ниту еден километар автопат, ниту една нова болница, ниту една инвестиција на која би се сеќавале и од која би имале бенефит“, кажа Стојаноска.
Според неа со овој Предлог на буџет за 2026 не се ветуваат чуда, но се ветуваат реални приходи, солидни капитални инвестиции, домаќински расходи, постепен, но стабилен раст на платите и пензиите, дефицит кој пополека, но сигурно се намалува, како и континуирана поддршка за сите општини подеднакво.
„И, да, да бевме власт каква што беше онаа на СДСМ и на ДУИ, можевме да ветиме многу повеќе и многу попомпезно. Но – ете, за нечија жал, а за среќа на нашите граѓани, ние цврсто газиме на тлото и немаме крила за летање, ниту скапи мотори за ашикување, и тоа во време на полициски час. Ние во 2026 и покрај сите долгови од СДСМ и ДУИ ќе се потрудиме за нашите граѓани да обезбедиме подобри патишта, повеќе локални инфраструктурни проекти, поопремени здравствени установи кои ќе нудат поквалитетни услуги за сите пациенти, подобро опремени училишта и факултети кои ќе создаваат поквалитетни кадри за во иднина, почиста животна средина за сите, побезбедни улици и градови. Ќе се потрудиме кај народот да ја вратиме надежта и да му го направиме животот во Македонија поубав. Да имаме здрава нација и млади кои ќе сакаат да останат дома, да работат и инвестираат, да создаваат семејства и да бидат среќни“, посочи Стојансока.
Стојаноска заклучи дека ништо не се реализира преку ноќ и без многу работа и напор.
„Ние сме генерацијата која мора да се жртвува за да биде подобро. Која мора да работи чесно и посветено, за да испорача резултати“, заокружи Стојаноска.

