Економија
Деспотовски: Очекуваме ЕУ финансиски да го поддржи Регионалниот инвестициски фонд
Иднината на иноваците и образованието, поддршката преку програмите на ЕУ, како и предизвиците и идните планови за Западниот Балкан беа во фокусот на панелот „Иновативна агенда за Западен Балкан“ во рамките на Европски денови на истражување и иновации, кои се оддржуваат онлајн од 22 до 24 септември.
На панелот учествуваат Сања Дамјановиќ, министер за наука на Црна Гора, Јован Деспотовски, директор на Фондот за иновации и технолошки развој, Виктор Недовиќ од Министерството за образование и наука на Србија, Мартин Керн, директор на Европскиот институт за иновации и технологија, Флоренса Хаџи советник на премиерот на Албанија и проф. д-р Атанас Кочов, професор на Машинскиот факултет од Скопје.
Панелот го отвори еврокомесарката за иновации, образование, истражување и млади, Марија Габриел, која ги најави новите програми за поддршка од Европската Унија за Западниот Балкан преку Хоризонт 2025 и „Еразмус плус“, како и други инструменти наменети за долгорочно заздравување на регионот од кризата. Таа нагласи дека ЕУ останува посветен партнер на овие земји и дека во иднина треба да се работи заедно за да се привлечат што повеќе инвестиции, повеќе да се вложи во образование и градење капацитети, да се поддржат стартап-компаниите и да се креираат услови со кои на младите ќе им се даде инструмент како да ги развијат своите идеи во сопствените држави и да останат таму да ги спроведуваат.
Учесниците зборуваа за досегашните резултати од поддршката преку програмата Хоризонт 2025 и СМАРТ специјализацијата која се спроведува во сите земји, како и за идните планови за регионот. Сите говорници беа согласни дека е неопходен регионален пристап и развој на заеднички платформи за соработка за да се постигнат подобри резултати за сите земји.
Директорот на ФИТР, Јован Десптовски, нагласи дека Северна Македонија преку различни програми успеа значајно да ја зголеми поддршката за микро, малите и среди компани, но и да вложи во истражување и развој.
„С.Македонија постигна реален напредок во користењето на средствата од ЕУ за истражување и развој. Со националните програми во рамките на Фонд за млади умови веќе вложуваме во над 500 ученици од над 100 основни и средни училишта. Воведовме и нова програма – иновациски ваучери, целосно насочена кон универзитетите и нивното вклучување во економскиот развој. Системски градиме капацитети за привлекување на уште повеќе средства од ЕУ во следните години“, рече Деспотовски.
Во делот на очекувањата за поддршката од ЕУ во наредниот период за Западниот Балкан, Деспотовски посочи дека „ЕУ треба да обезбеди финансиска поддршка за иницијативите кои доаѓаат од регионот. Тука би го издвоил Регионалниот инвестициски фонд, за што веќе е изграден концепт и консензус помеѓу државите од Западен Балкан. Со овој регионален фонд, очекуваме значителна поддршка во поттикнување на инвестициите во брзорастечки бизниси од регионот, а со тоа и поттикнување на извозот кон ЕУ, како клуч на идниот развој“ .
Сите говорници изразија подготвеност дека ќе работат на заеднички иницијативи со кои Западен Балкан ќе успее да искористи што повеќе средства од европските фондови кои ќе придонесат за економски развој на сите земји во регионот.
Европските денови на истражување и иновации почнаа во 2019 година и се годишен настан што ги обединува светските лидери од индустријата, бизнисот, академијата, како и министри и еврокомесари, да дебатираат и да го обликуваат идниот изглед на политиките за истражување и иновации. Истражувањата и иновациите се во основата на европската економија и се од витално значење за одржливо и успешно општество. ЕУ во последните 30 години преку различни програми има вложено над 200 милијарди евра во истражување и иновации.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Економија
Божиновска: Зависноста од еден извор е ризик од минатото
Министерката за енергетика, рударство и минерални суровини, Сања Божиновска, учествува на Berlin Global Dialogue 2025.
Оваа година, форумот се одржува под мотото „Shifting Power, Shaping Prosperity“, со фокус на тоа како новата мултиполарна реалност може да создаде стабилен и одржлив глобален развој.
Божиновска беше говорник на панелот „Shifts of Power: Strengthening Energy Resilience“, на кој истакна дека концептот на енергетска безбедност во новиот геополитички контекст се менува суштински — од класичен пристап кон енергенсите, кон отпорни и зелени системи со долгорочна стабилност.
„Енергетската безбедност повеќе не значи само количина и извор на енергија. Денес тоа е прашање на отпорност, диверзификација и транзиција кон почисти, поодржливи извори,“ рече Божиновска. „Геополитичките промени нѐ научија дека зависноста од еден снабдувач претставува сериозен ризик. Затоа нашата стратегија е јасна – поврзување со повеќе пазари, изградба на интерконектори и зајакнување на стабилноста, дури и во услови на глобална неизвесност.“
Во своето излагање, министерката се осврна на конкретните чекори што Македонија ги презема во насока на енергетска независност и одржливост:
„Го диверзифицираме снабдувањето со гас преку интерконекторот со Грција и подготвуваме инфраструктура за идниот транспорт на водород. Истовремено, ја зголемуваме домашната генерација од сонце и ветер, ја модернизираме преносната мрежа и инвестираме во складирање и дигитализација. Нашата визија е едноставна, но амбициозна – енергетски систем што е доволно флексибилен за да ги апсорбира глобалните шокови, доволно зелен за да обезбеди одржливост и доволно стабилен за да гарантира достапна енергија за сите.“
Осврнувајќи се на прашањето за рамнотежата меѓу безбедност, достапност и одржливост, Божиновска потенцираше дека трите цели не се исклучуваат меѓусебно, туку се меѓузависни.
„Не станува збор за избор меѓу безбедност, достапност или одржливост – туку за тоа како ги поврзуваме овие цели. Тоа бара стратегија, долгорочни инвестиции и пред сè соработка. Ниту една земја не може сама да ги реши глобалните енергетски предизвици, но заедно можеме да изградиме посилни и поотпорни системи.“
Министерката укажа и на значењето на новите технологии и вештачката интелигенција во енергетиката, кои, според неа, се потенцијал за подобра ефикасност, а не закана:
„Вештачката интелигенција може да ја зајакне отпорноста на системот, преку попрецизно предвидување на побарувачката, оптимизација на производството и подобра интеграција на обновливите извори. Ако се користи мудро, таа ќе ни овозможи да сме поефикасни и поподготвени за иднината.“
Економија
Детското штедење „Халки“ ја поттикнува вредната навика да се мисли на иднината
Во октомври, месецот на штедење, Халкбанк уште еднаш потсетува дека навиката за штедење не се сучи само преку бројки, туку и преку љубов, грижа и трпение. Со детското штедење Халки, банката повеќе од една деценија ги учи најмладите дека секој мал чекор денес може да донесе голема промена утре. Со слоганот „Мали чекори – големи соништа“, Халки праќа порака дека вистинската вредност не е во тоа колку имаме, туку како се грижиме за она што го имаме. Секоја уплата во детското штедење е повеќе од бројка – тоа е порака на љубов, посветеност и сигурност кон иднината на детето.
„Со детското штедење Халки сакаме да создадеме генерација која ќе ја разбере важноста на штедењето и одговорноста што произлегува од него. Сметаме дека е важно и најмладите, но и повозрасните да знаат дека штедењето не е само финансиски чин, туку начин на размислување, основа за стабилност и доверба“, вели Маја Наумовска Савеска, директор за корпоративни комуникации во Халкбанк АД Скопје.
Низ годините, слончето Халки прерасна во симбол на детското штедење и пријател на најмладите. Со својата препознатлива насмевка, Халки потсетува дека штедењето може да биде и игра и лекција. Преку сликовници, видеа, подкасти и едукативни работилници, Халки ги воведува децата во светот на финансиската писменост на едноставен, креативен и забавен начин.
Со цел да ја поттикне навиката за штедење, за сите новоотворени детски депозити во текот на октомври, Халкбанк подарува уникатна Халки касичка, симбол на првата штедна авантура. Минималниот износ за отворање детско штедење изнесува 1.000 денари или 20 евра, а потребни се само лична карта или пасош од родителот/старателот и извод од матична книга на родените за детето.
Во рамки на месецот на штедењето, Халки во соработка со неколку училишта организира едукативни работилници, каде што децата преку игра и цртежи ќе учат за историјата на парите. Целта е да се изгради генерација што ќе знае дека секоја мала паричка има своја вредност, особено кога зад неа стои љубов и цел. Кога ги учиме децата да штедат, ние не ги учиме само како да бројат, туку како да создаваат, да се грижат и да веруваат во себе. Со секоја нова штедна книшка, расте една нова приказна – приказна за љубов, стабилност и иднина.
ПР
Економија
Македонија доби речиси 2,5 милиона евра од планот за раст за постигнати резултати во намалување на неформалната економија, извести Министерството за економија
Европската комисија, во најновиот извештај за имплементацијата на Планот за раст, потврди дека Северна Македонија преку министерството за економија и труд целосно и успешно ја спроведе реформската мерка 4.1.1 – „Справување со неформалната економија во поддршка на Стратегијата за формализација на неформалната економија“, извести Министерството за економија и труд.
„Целта на мерката е унапредување на формалната економија преку интензивирање на инспекцискиот надзор и примена на пристап заснован на проценка на ризик, со фокус на секторите најподложни на неформални активности, градежништво, туризам и земјоделство.
Според оценката на Европската комисија, земјата далеку ги надминала поставените цели за зголемување на бројот на инспекции и резултатите од надзорот во рамките на оваа реформа со вкупна вредност од приближно 2,5 милиони евра, насочени кон јакнење на институциите, дигитализација на инспекциските служби и зајакнување на формалната економија.
Државниот инспекторат за труд (ДИТ) спроведе 16.464 инспекции во периодот јули 2024 – јуни 2025, што претставува 242% зголемување во однос на целта за 20% зголемување во однос на просекот од 2020–2023 година.
Притоа се откриени 543 нерегистрирани работници, што е зголемување од над 200% во однос на претходните години.
Државниот пазарен инспекторат (ДПИ) реализира 669 инспекции, што е 40% повеќе од целната вредност, при што издадени се 222 управни решенија, а 18 нерегистрирани економски оператори се затворени поради непочитување на законите.
Овие постигнувања се резултат на спроведување на пристап заснован на проценка на ризик при планирањето на инспекциските активности, со приоритетно насочување кон секторите најпогодени од неформална економија – градежништво, туризам и земјоделство. Двете институции применуваат методологии за управување со ризик и активно користат дигитални алатки за подобрување на ефективноста и транспарентноста во своето работење
Европската комисија во својата оценка нагласува дека Северна Македонија ја реализирала реформата „целосно и успешно“, без утврдено двојно финансирање и со целосна усогласеност со европските стандарди.
Ова признание од Европската комисија е потврда за сериозната работа на институциите и за конкретните резултати кои носат корист и за граѓаните и за бизнисот. Справувањето со сивата економија е еден од клучните приоритети на Владата и Министерството за економија и труд– заедно со европските партнери ќе продолжиме да градиме одржлива, конкурентна и формална економија“, соопшти Министерството за економија и труд.

