Пратеникот на СДСМ Фатмир Битиќи од собраниската говорница истакна дека предлог законот за изменување и дополнување на Законот за јавен долг, по скратена постапка, е обид на Владата на мала врата да изврши импровизации и да ги коригира сопствените пропусти и грешки поврзани со реализацијата на кредитот од Унгарија.

Парите се повлекоа, провизиите се платија, каматата почна да тече. 500 и повеќе милиони евра стојат на сметка. Се изнаслушавме за историски најниска камата, но реалноста е поинаква, таа не функционира. Не постои институционален капацитет за нивно ефектуирање, ниту кон стопанството, ниту кон било кој друг. Постои само капацитет за ефектуирање на провизии. Дозволете ми да бидам и малку саркастичен, оваа задолжување е спроведено како некој на кредит да купил луксузен автомобил без да знае да вози. Го плативме автомобилот, плаќаме и за гаражата, но тој стои неподвижен, истакна Битиќи.

Тој рече дека кога беше изгласан законот за задолжувањето претставниците на Владата, како и пратениците од владејачкото мнозинство емотивно зборуваа и аргументираа дека овие пари ќе бидат насочени кон инфраструктурен развој на општините, развој на стопанството итн.

„Но, до ден денес банкарските критериуми за пласирање не само што не се објавени, туку се чини дека не се ни дефинирани, оставајќи го стопанството во состојба на неизвесност и финансиска нестабилност. Компаниите, кои се двигател на економијата, се оставени на милост и немилост, без јасна поддршка од институциите кои треба да ги штитат нивните интереси. Доцнењето на повратот на ДДВ, кое сега достигнува рекордни суми, е само врвот на ледениот брег. Средствата предвидени со Законот за финансиска поддршка на инвестициите се намалија“, нагласи Битиќи, додавајќи дека Владата најавуваше дека средствата од првата транша од 250 милиони евра ќе бидат ефектуирани до крајот на 2024 година.

„Ќе потсетам на еден став на Владата од 25 ноември 2024 година, кога самоуверено најави дека „до крајот на неделата“ 250-те милиони евра од унгарскиот заем ќе бидат достапни на стопанството. Денес е 17 јануари 2025 година, и парите сè уште се мистерија. Очигледно, во Владата календарите функционираат по некоја друга временска зона или можеби овие 250 милиони евра се само мит, приказна“, рече Битиќи.

Тој нагласи дека со предложените измени, владејачкото мнозинство, решило да разоткрие уште една „историска“ димензија поврзана со овој кредит, а тоа е воведувањето на механизмот препозајмување, како нов законски инструмент за финансирање на долгот на јавните претпријатија и на трговските друштва кои се во целосна или во доминантна сопственост на државата, општините, општините во градот Скопје и градот Скопје.

„Она што не се зборува во образложението, а што е прикриена намера со овие измени, е создавање на можност дел од долговите на јавните претпријатија, кои се проценуваат на околу една милијарда евра, да се покријат со нереализираните средства од унгарскиот кредит. Се отвора пат за Владата само да ги префрла долговите од една каса во друга. Оваа политика не е ништо друго освен „финансиско перење раце“ на грбот на граѓаните, кои на крајот ќе го сносат товарот на каматите и скриените трошоци“, порача Битиќи.

Битиќи истакна дека додека парите од унгарскиот кредит стојат, Владата не стои, туку неодамна се задолжи со 128 милиони евра преку државни записи и обврзници, претходно кон крајот на октомври 2024 година, кај домашните кредитори се задолжи со 73,7 милиони евра.
Овде се отвора прашањето за финансиската транспарентност и капацитетот на Владата за управување со јавните пари. Сега е јасно зошто веб страницата „Отворени финансии“, која функционираше како алатка за транспарентност, сега е со нарушена функционалност. Уште поскандалозно е што делот за Јавниот долг – клучен елемент за јавен увид – е целосно исклучен. Овие технички проблеми не се ништо друго освен обид да се сокрие вистината: јавниот долг веќе изнесува над 70% од БДП, со тенденција за дополнително зголемување, рече Битиќи.

Тој нагласи дека ако вратата за влез на корозивен капитал беше подотворена, сега со овие измени таа е ширум отворена.

„Пред нас е обид да се легитимира задолжувањето кое беше извршено во „четири очи“ со Унгарија, без јавна дебата, и да се создаде дополнителна законска рамка која нема да го заштити јавниот интерес, туку ќе штити странските влијанија. Парите од унгарскиот кредит, стануваат алатка за подлабока институционална зависност. Ова е класичен пример за корозивен капитал – финансиски средства кои на површината изгледаат како помош, но всушност создаваат институционална ерозија. Корозивниот капитал е тивок напаѓач на демократските институции, и неговото присуство во економијата значи дека секој граѓанин ќе ја плаќа цената на коруптивните зделки. Но, очигледно, оваа Влада реши да ни покаже како изгледа „одржлив ризик“ – ризик кој ќе го плаќаат идните генерации, истакна пратеникот на СДСМ Фатмир Битиќи од собраниската говорница.

Пратеникот на СДСМ Фатмир Битиќи денеска од собраниската говорница повика да не се гласаат измените во законот за јавни набавки, предложени од седум пратеници од владеачкото мнозинство бидејќи се штетни за процесите на јавните набавки во нашата држава.

Што се во суштина законските измени. Според предлог законот во редовна постапка, сега, поднесен од 7 пратеници од ВМРО-ДПМНЕ, Бирото за јавни набавки ќе нема право да врши управни контроли врз јавните набавки, туку само ќе се прави административна проверка пред почеток на тендерот и да дава мислење за тендерските услови, нагласи Битиќи, додајавјќи дека административната постапка подразбира преглед дали сите листови хартија се на број, дали во структурата и содржината на тендерот за јавни набавки се содржат сите елементи, коишто се пропишани и толку.

Управната постапка се менува со чист технички елемент и ова е најголемата суштинска измена во предлогот за измена на законот за јавни набавки, со која пратениците во суштина бараат изземање на ингеренциите на Бирото ја јавни набавки, нагласи Битиќи.

Тој истакна дека таа ингеренција за управна контрола сега се префрла на државната комисија за жалби по јавни набавки, која власта еднаш се обиде, па се откажа, а сега со конкретниот предлог потворно сака да ја промени, а тоа, во случај доколку некој од учесниците на тендерот покрене жалба по првичната одлука.

Доколку има само еден понудувач, кој ќе се жали на постапката? Или можеби тоа е тенденцијата на следните јавни набавки во наредниот период од фамозните милиони евра, коишто се зборуваат, рече Битиќи.

Тој потсети дека управната контрола е процедура која ја има во актуелниот закон, со која се проверуваат веќе завршените тендери поголеми од 500.000 евра за набавка на стоки и услуги и поголеми од 2 милиони евра за набавка на работи односно инфраструктурни проекти.

Последната управна контрола позната на јавноста е набавката на евродизел за ЈСП, кога бирото за јавни набавки нареди поништување на постапката во која имало само еден понудувач, рече Битиќи.

Тој посочи дека доколку се усвои овој нов закон, конкретниот предлог за набавка на нафта немаше да биде проверуван од бирото и ќе поминеше мазно, бидејќи имаше само еден понудувач и немаше да има кој да поднесе жалба до комисијата за жалби.

Сега не разбирам, вие бевте тие што се удиравте во гради како „наместен тендер“ и на штета на граѓаните, ова биро заради управната контрола го поништува и тоа било добро, а сега им ги одземате ингеренциите и викате дека пак било добро. Кажете што е добро? Но веројатно мазното некаде на друго место ќе заврши, нагласи Битиќи, додавајќи дека менувањето на одредбата за задолжителна контрола само со админстративна проверка ќе изнедри многу, многу работи коишто ќе мирисаат.

Од другите предложени измени Битиќи ги издвои проверките на членовите на комисијата за решавање на жалби по јавни набавки.

Во новиот предлот пратениците на ВМРО-ДПМНЕ, кои и претходно се обидоа со предлог закон и со нови критериуми да ја сменат комисијата за жалби по јавни набавки, но по реакција на антикорупциската мрежа на НВО се повлекоа, сега пак се вратија на намерата. Веројатно за да се избегнат гафови и фалсификувани сертификати за англиски или некој да пријави дека полагал ТОЕФЛ во школото Јулија во Пловдив, кое не издава такви сертификати, предлагачите ја бришат таа одредба за стручно проверено знаење на англиски јазик и воведуваат услов, замислете „активно познава еден од трите најчесто користени јазици на ЕУ – англиски, француски или германски“. А како ќе се проверува активното знаење за јазици? Веројатно директорот ќе одлучува или некој друг затоа што приложил сертификат од школото Јулија во Пловдив, истакна пратеникот на СДСМ Фатмир Битиќи.

Вечерва министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство, Цветан Трипуновски имаше можност да го претстави македонското вино на настан кој што го организираше Државното претставништво на Северна Рајна Вестфалија во Берлин и македонската амбасада.

„За нас, како мала земја, македонската винска индустрија е од особена важност бидејќи покажува позитивен потенцијал, позиционирајќи се себеси како втор најголем извозник во земјоделскиот сектор“, истакна министерот Трипуновски на настанот.

„Главната стратешка цел во политиките за лозарство и винарство е да се фокусира производството на локални сорти како Вранец, Станушина, Кратошија, Темјаника, Смедеревка и висококвалитетно грозје“, додаде тој.

Министерот посочи дека климата во Македонија обезбедува идеални услови за да се истакнат најдобрите карактеристики на грозјето, а преку производствени практики воспоставени со Законот за вино, кој е усогласен со европското законодавство, се унапредува вековната традиција на лозарство и винарство.

„Вкупната површина на лозови насади е 23.000 хектари, од кои 21% се во сопственост на индивидуални производители на грозје, а 79% се на винарии. Иако значителен процент им припаѓа на малите семејни винарии со капацитет до 50.000 хектолитри“, појасни министерот Трипуновски.

„Користејќи ги националните и европските фондови за финансиска поддршка, винариите сè повеќе инвестираат во надградба на опрема, реконструкција на плантажи, винарии, како и во инвестирање во човечки потенцијал, со јасна визија за производство на висококвалитетно флаширано вино“, истакна тој.

Министерот при своеото обраќање истакна дека токму преку ваквите настани се отвора можност за промоција на македонското вино и неговиот пласман на европските пазари.