Култура
Гоце Цветановски го отвори фестивалот „Киненова“; Улрих Зајдл со порака: Кога се загрозени слободата на уметноста и слободата на филмската уметност, човек мора да даде отпор
Во времиња како овие, слободата на уметноста е загрозена. Во времиња како овие, загрозена е и слободата на филмската уметност. Но тоа не е сè. Во времиња како овие, следната генерација режисерки и режисерки понекогаш ја обзема страв. Тие не се плашат дека ќе потфрлат како режисерки и режисери, не, не се работи за таков страв. Туку се плашат дека ќе создадат погрешен филм, имено филм што за некого е правилен филм, а кој според владејачкиот дух на времето и според тие што ни го диктираат духот на времето е погрешен филм, рече во своето обраќање годинешниот лауреат на МФФ Киненова, австрискиот режисер, сценарист и продуцент Улрих Зајдл.
– Имено, духот на времето, кој е меѓу нас и кој лебди над нас, има за цел да ја подучи кинопубликата, и тоа да ја подучи и да ја преобрати на таков начин што ќе одговара на неговите ставови и светогледи. Во смисла на моралот – а мора да се признае, и во смисла добронамерноста – овој дух на времето – има за цел да ја лаже, да ја мами и да ја заблудува публиката, затоа неговите претставници мислат дека се на страната на честа, имено на страната на моралот, и тоа на страна на правилниот морал. Тие чувствуваат дека го имаат тоа право и се сигурни во тоа.
Знаат што е правда, а што е неправда, знаат кои се добрите, а кои се лошите.
Зашто во времиња како овие, еден филм е само тогаш правилен, скапоцен, а со тоа и подобен, ако креира посакуван свет што се претставува како животна стварност, макар што воопшто не одговара животна стварност. Во времиња како овие мора да се прикрие животната стварност за да се создаде политички правилен свет, кој не е отслик на вистинскиот свет, туку е диктат во смисла на т.н. добри луѓе, а е и догма што не смее да се преиспитува затоа што догмата во смисла на добрите луѓе е добра догма.
Значи, следната генерација режисерки и режисери не ги обзема само страв, туку кај нив едновремено провејува и самоцензурата. Човек се цензурира себеси, си ги цензурира идеите, приказните и граѓата, станал претпазлив. Има желба да го задоволи духот на времето, се плаши од моќта на општествените медиуми, со кои не сака да се замери. Човек не сака да направи нешто погрешно зашто сака да создаде филм, а сака да постигне и успех со филмот што би го создал.
И затоа што човек сака да создаде филм и не сака да направи нешто погрешно, тој си се подредува себеси и си ги подредува приказните и ликовите, за да биде сè правилно, имено во смисла на духот на времето и секако во смисла на институциите што ја поддржуваат филмската продукција, во смисла на радиодифузиите, на жиријата и на комисиите за селекција на филмови.
Зашто има струи и развојни текови на меѓународната филмска сцена што влијаат врз тоа за кои приказни и за кои луѓе треба да се раскажува во филмот, т. е. за кои приказни и за кои луѓе, пак, НЕ ТРЕБА да се раскажува во филмот
Или, кажано со други зборови, владее тенденција да ни се пропише нам, на режисерките и режисерите, КОИ ТЕМИ се соодветни на времето, за КОИ ПРИКАЗНИ КОИ ЛУЃЕ треба да ги раскажуваме и КАКО да ги раскажуваме. Се создаваат нови табуа, и тоа со т.н. чесна намера. Табуа, како на пример, за КОГО КАКО и ШТО смее или не смее да се каже. А пред сè, КОЈ што смее да каже.
Светот нема да се подобри ако филмовите НЕ ги прикажуваат општествените недостатоци, дискриминацијата, злоупотребата на моќта и погрешното однесување од сите видови како отслик на нашата животна стварност, затоа што човек НЕ сака да го има – сето тоа зло. Напротив.
Како млад режисер, настапив со моите филмови за да го изменам светот. Моите филмови требаше да го ослободат погледот за она што е вистина и за она што е стварност. Имав намера со нив да гребам по површината, да раскажувам за општествените околности, моќта и односите на моќ, за љубовта и за копнежот по љубов, за страдањето што луѓето заемно си го предизвикуваат и за бездната што е скриена во секого од нас.
Но набрзо сфатив. Со филмови, човек, вистина, не може да го измени светот, но и покрај тоа – и дотолку повеќе – мора да се обидува да го измени светот со филмови. А за тоа е потребна храброст.
Потребна е храброст, а потребен е и увид за да се раскажува за вистинитото и за човечкото, за овдешното и за денешното, за ужасното и за ужасувачкото, и тоа на сосема сопствен начин, според сопствените замисли, со сопствена слобода, без оглед на тоа кој дух на времето нè пресретнува и сака да ни пропише што човек смее да прави и што сè не смее да прави.
Во времиња како овие, кога се загрозени слободата на уметноста и слободата на филмската уметност, човек мора, а ова е и мој апел до следната генерација режисерки и режисери, да даде отпор. Да се даде отпор против ограничувањата, отпор против прописите, отпор против духот на времето. На европскиот филм му е потребна истрајност Eigensinn и индивидуалност, потребни му се вистинити приказни, а не разубавена стварност.
На крајот, но не и на последното место, би сакал најсрдечно да му се заблагодарам на Меѓународниот филмски фестивал Киненова и на неговиот директор Небојша Јовановиќ што сум денеска одликуван со Наградата за животно дело. Наградата ми претставува голема чест и голема радост и особено признание на мојата досегашна филмска дејност.
Инаку, секако се надевам дека моето „животно дело“ сè уште не е завршено. Се надевам дека ќе продолжам да ги создавам токму оние филмови што сакам да ги создадам. Филмови за кои се чувствувам обврзан да ги создадам, филмови што брануваат и предизвикуваат немир
Според тоа, оваа Награда ја разбирам како повик да продолжам да предизвикувам немир. Срдечно ви благодарам, рече Зајдл, примајќи го признанието за животно дело.
Киненова ги слави и промовира дебитантите, но секогаш ги има на ум и оние од кои учиме, големите филмски раскажувачи, големите мајстори на седмата уметност.
Фестивалот има важно прашање, кое е дел од фестивалскиот слоган оваа година, а тоа е: ШТО Е ПРВО? ПРИКАЗНАТА ИЛИ ФИЛМОТ? Јајцето или кокошката? Сценаристот или режисерот е прв? Кој е прв? Или од кого почнува се?
Ова се чести дилеми кои се отвораат во разни дискусии за филмската уметност.
Можеби и никогаш нема да дојдеме до точен одговор. Веројатно таа дилема ќе постои, и најубавото е кога два погледи на една визија ќе се сплотат и ќе произведат автентично филмско дело кое понатаму ќе комуницира со гледачите.
За нас ПРВО е филмот како уметност, А потрагата по ПРВИТЕ на новите режисери ни е пасија, страст и љубов. Немаме дилема, најубавите чувства се разбудуваат при изненадувањата. А тие ги носат младите, храбрите, субверзивните, автономни филмски уметници. Ние сакаме да изненадуваме со давање предност токму на нив, препознавајќи го креативниот потенцијал уште на почетокот, занемарувајќи некои мали несовршености кои да не се лажеме постојат секаде.
Едно такво изненадување Фестивалот приреди и вечерва со македонскиот филм „Јон Вардар против Галаксијата“ на режисерот Гоце Цветановски. Оваа бескрајно имагинативна филмска анимација е всушност првиот долгометражен анимиран филм во Северна Македонија.
Филм ќе биде дел од главната натпреварувачка програма на КИНЕНОВА 2024, натпреварувајќи се со уште 5 други филма за наградата ГРАН ПРИ, најдобар филм на деветтото издание на фестивалот.
Наредните денови публиката ќе има можнот да ужива богата програма која ќе изобилува со неверојатни, субверзивни и дефинитивно непознати филмски приказни. Покрај шесте филма во главната програма каде ќе има филмови од: Израел, Хрватска, Грција, Иран, Црна Гора и Северна Македонија, за првпат во нашата земја ќе се претстави и финската кинематографија, а ќе може да се проследи и творештвото на лауреатот Улрих Зајдл преку филмовите од неговата филмска трилогија РАЈ или PARADISE.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Романот „Столб што пее“ од Томислав Османли објавен во Србија
Деновиве во Србија од печат излезе антивоениот роман „Столб што пее“ на македонскиот писател Томислав Османли. Во превод на српски, реализиран од Сашо Огненовски, овој македонски роман го објави реномираното книгоиздателство „Агора“ од Нови Сад.
Оригиналното, македонско издание на „Столб што пее“, пред три години го понуди книгоиздателтвото „ВиГ Зеница“ од Скопје, по што следеа неговите објави во Грција во издание на „Literatus“ од Солун во превод од македонски на Ставрула Маврогени и сега, српската објава на „Агора“. „Столб што пее“ е претпоследниот, четврти роман на Османли и едновремено негова шеста книга што се објавува во соседна Србија.
„Столб што пее“ е роман со сложено време и место на дејство. Дејството му е транс-историско и се одвива паралелно, во антиката, во првата половина на Дваесеттото, како и во нашево, трагично обеспокоено столетие. Почнува во првиот век на нашата ера кога еден умирачки антички мелограф и филозофски поет ќе нѝ ја остави најстарата преживеана песна од древните времиња, што се гласи со лирски тон и со оптимистичка порака, тече преку Малоазиската војна 1919-1922 која е еден меѓунационален и меѓуверски судир проследен со бројни, масовни цивилни масакри, инаку изведен како еден вид продолжение на Првата светска војна, но на несмиреното малоазиско тло…. Наративот на „Столб што пее“ тече сѐ до нашево совремие, до почеткот на травматична руско-украинска војна од 2022 година и го подразбира нашево ново, опасно завојувано столетие. Романот дава жестока панорамска слика на вековите и посебно на оваа епоха со глобално распалувани војни.
Просторот на неговите паралелно водени фабули ги опфаќа древна и современа Мала Азија (Јонија со Анадолија, Сирија, Турција), суровите, води на бегалскиот Медитеран по кој со години допловуваат, но и потресно ги завршуваат животите, безбројни бегалци од завојуваните и унесреќени земји на Третиот свет, во негостољубивите, гибелни води и граници на државите од Европа, во незгасната надеж дека некако ќе допрат до една од северните, главно недостижни европски земји како простори на надежта за конечно пројадена благосостојба и каков-таков спокој…
Сложениот сказ на романот го сочинуваат девет меѓусебно поврзани текови соединети во возбудливата матица на романот. Во нив, романсирани, се појавуваат автентични ликови: античкиот мелопоет Сејкилос инаку автор на најстариот столбец „што се пее“, со епиграфија од музички и текстуален запис, но и ранохристијански апостоли, британски археолози и библисти, инженери-градители на малоазискиот дел од отоманската железница, грчки офицери, турски зејбеци, една од најпознатите рембетски стихотворки Елефтерија Папајанопулу, цивилни страдалници од сите етницитети и религии на страдните градови Измир и Ајдин и еден несреќно разделен пар сириски бегалци што со години се обидуваат конечно да се спојат на новото тло…
Во комплексниот романескен зафат на Османли, покрај овие текови и ликови, „Столбот што пее“ го следат и го засилуваат впечатливи документарни елементи: автентични фотографии, агенциски вести, прецизно приведени tweet-ови кои се сѐ уште „живи“ зашто емитуваат најнови актуелности за прекуморските бегства со среќни и несреќни исходи, на брановите бегалци што ги напуштаат своите спепелени огништа од онаа страна на Средоземното море. Романот содржи и два природно вметнати расказни цитата од “Делата апостолски” на Новиот завет со апостолите Павле и Лука, но и интернет адреси и – посебно – четири музички QR-кодови во органска врска со насловот и со метафората на „Столбот што пее“. На тој начин претпоследниот роман на Османли се јавува и како фикционален, документарен и мултимедијален, делумно и интерактивен наратив од нов вид. Таа постапка нашиот автор ќе ја примени и во својот најнов роман насловен „Заборав“. И двата наслова беа финалисти за највисоките македонски прозни награди.
Свои бележити мултимедиски осврти за оваа книга објавија Проф. Д-р Лидија Капушевска-Дракулевска, Проф. Д-р Весна Мојсова-Чепишевска, Д-р Сашо Огненовски, Александар Маџаровски-Читачот, а содржајни предговори и книжевниците Глигор Стојковски кон македонското и Вангелис Тасиопулос кон грчкото издание на „Столбот што пее“.
Инаку, преводот на романот „Столб што пее“ на српски јазик новосадска „Агора“ и нејзиниот главен уредник, книжевникот Ненад Шапоња, го објавуваат со поддршка на Министерството за култура и туризам од средствата на фондот за поддршка на објави на значајни македонски книги во странство.
Култура
Историјата на сцена: Стоби како жива училница за наследство
На археолошкиот локалитет Стоби овие денови повторно оживува духот на античкиот свет. Под водство на м-р Василка Димитровска – археолог и сертифициран тренер за интерпретација на наследство – се реализираат креативни работилници за реконструкција на римски социјални игри и оружје.
Работилниците се дел од поширокиот концепт на „Оживеана историја“, чија цел е да се внесе нов живот во практиките од минатото и да се изгради мост меѓу науката, образованието и јавноста. Во процесот активно се вклучени и археологот Иван Илиќ од Србија, како и Дамјан Серафимовски од Музејот на Град Скопје. На овој начин, Стоби прераснува во отворена сцена каде историјата не само што се изучува – туку се доживува и чувствува.
Дел од реконструираните елементи ќе бидат интегрирани во едукативните програми на „Storytelling Macedonia“, преку кои наследството се доближува до современата публика со наративна интерпретација, практични активности и директно искуство.
Култура
Смилево станува уметничко јадро со фестивалот „Зрно 2025“
Во живописното село Смилево, под падините на планината Бигла, започна едукативната програма на фестивалот Зрно 2025 – еден од клучните настани во областа на алтернативната фотографија во регионот.
Од 17 до 23 јули, село со богата историја и природна убавина е домаќин на осум интензивни работилници, што ги водат искусни автори и едукатори од различни европски земји. Учесници од цела Европа учат, експериментираат и творат, заедно со локалната заедница.
Овогодишната програма вклучува следниве ментори и тематски области:
· Предраг Узелац (Нови Сад) – колодиумска фотографија
· Ивана Брезовац (Белград) – напредна црно-бела фотографија
· Мартина Павлоска (Милано) – креативна игра со Полароид
· Флориан Копр (Виена) – стратегии за развивање уметничка визија
· Вјеран Хрпка (Осијек) – Фоџо и хемиграм техники
· Дамијан Диаконеску (Темишвар) – гумоил и гум-бихромат принт
· Емилија Сандиќ (Белград) – експерименти со мордансаж
· Сашо Алушевски (Скопје) – цијанотипија и лумен принт
Како дел од фестивалската програма, на 19 јули, во соработка со НУ „Смилевски Конгрес“ и патувачкото кино на МакеДокс, ќе се одржи јавен настан во центарот на селото. Настанот вклучува:
· изложба на австрискиот фотограф Флориан Копр во кооперацијата,
· проекција на филм под отворено небо, и
· акустичен концерт на Филис Синановска (тамбура, ут).
Овој ден ќе биде вистински спој на современата фотографија, традицијата, заедништвото и отворениот дух на Зрно.
Посебен дел од годинашното издание е соработката со Државниот Архив на Македонија – одделение Битола, преку која учесниците ќе имаат можност да работат со дигитализирани негативи од колекцијата на Браќата Манаки. Преку процесот на печатење позитиви, се отвора можност за фотографско патување низ времето и културната меморија на Македонија, и на негативите од старите ненадминати мајстори, да им се даде современ дух, со користење на фотографски техники, некои постари од нивното творештво.
Фестивалот Зрно е посветен на алтернативната фотографија, со фокус на аналогни, историски фотографски постапки-каде секоја фотографија се изработува рачно и е уникат. Покрај работилниците, програмата опфаќа теренски активности, дискусии и простор за слободно творење – сето тоа во опуштена и инспиративна атмосфера.
Мотото на овогодинешното издание е: ФотоСинтеза – основа на животот!
Зрно е повеќе од фестивал – тоа е заедница што поврзува луѓе, култури и идеи, градејќи трајни релации меѓу поединци, институции и локални заедници. Повеќе информации: grain.mk/zrno-2025-2
(Видео) Пожар го зафати покривот на црквата кај селото Мршевци, вели Ангелов
Денес попладне во близина на скопското село Мршевци, Општина Илинден изби силен пожар, кој поради ветерот брзо се прошири на...
„Лажни тврдења и политички инсинуации“, вели Тошковски откако опозицијата оцени дека сака да ја партизира полицијата
Министерот за внатрешни работи Панче Тошковски преку својот Фејсбук профил ги демантираше тврдењата на опозицијата во врска со предложените измени...
Едно починато лице при пожар во стан во Струмица
Денес, (17.07.2025 година), во 15.27 часот, ТППЕ Струмица со три ПП возила и седум пожарникари-спасители учествуваше во гаснење на запален...
Гори помеѓу индустриската зона „Бунарџик“ и рафинеријата „Окта“: силниот ветер и искри од жици предизвикаа пожари на повеќе локации во Скопје и Куманово
Поради ветер кој го зафати подрaчјето на Општина Куманово и Град Скопје на повеќе локации од искрење на жици предизвикни...
Напредок во преговорите за пругата која се гради еден и пол век: тунелот да биде заеднички проект со Бугарија, а да го плати ЕУ
Вчерашната средба во Брисел за пругата кон Бугарија која се гради повеќе од еден и пол век, премиерот Христијан Мицкоски...
Уапсен еден од убијците на припадникот на АРМ во Батинци, обвинителството поведе истрага за двајца соизвршители
Основното јавно обвинителство Скопје денеска поведе истрага против две лица за кои постои основано сомнение дека како соизвршители сториле кривично...
Продолжен рокот за ангажирање на 400 пожарникари: „Има силен инетерес“
Владата соопшти дека рокот за пријавување на јавниот повик за ангажирање 400 пожарникари низ државата е продолжен до 23 јули...
Горат шуми и ниска вегетација во Велес, Македонски Брод и Василево
Во моментот на територијата на државата активни се вкупно три пожари, информираше Надица Вчкова во име на Главниот штаб за...
Партијата Левица поднесе предлог-закон за заштита на името ВМРО, Мицевски вели дека е нарачано од круговите што работат против идентитетот
Пратеникот и лидер на партијата Левица, Димитар Апасиев, на својата фејсбук страница објави дека пратеничката група на Левица во Собранието...
Штекли доставил психијатриско мислење дека не е способен да го следи судењето, рочиштето одложено за август
Почетокот на судскиот процес против Раде Трајковски, познат како Штекли, и уште девет лица обвинети за организирана трговија со дрога...
Уапсена докторка од Битола поради примање поткуп
Вчера, полициски службеници од СВР Битола, во координација со Јавно обвинителство Битола, ја лишија од слобода И. Д. (67) од...
Народниот правобранител Зибери замина во пензија
Народниот правобранител Насер Зибери на 12 јули 2025 година ги исполни условите за старосна пензија, со што му престанува функцијата,...
Загина 16-годишно момче од Охрид: со мопед излетал од пат и удрил во метален столб
Денеска во 01.40 часот во СВР Охрид е пријавено дека, на регионалниот пат Охрид-Св.Наум, на потегот помеѓу населбата Рача и...
Три лица извлечени од морето во разни делови на Грција: меѓу нив и српски државјанин
Три лица, меѓу кои и еден српски државјанин, беа извлечени во несвест од морето во различни делови на Грција, соопшти...
(Видео) Американците: Историска заплена на иранско оружје наменето за Хутите
Американската војска објави дека Националните сили на отпорот (NRF) на Јемен, предводени од генералот Тарек Салех, успешно пресретнале и заплениле...
(Видео) Земјотрес со јачина од 7,3 степени ја погоди Алјаска, издадено предупредување за цунами
Земјотрес со магнитуда од 7,3 степени по Рихтеровата скала го погоди брегот на Алјаска. Геолошкиот завод на Соединетите Американски Држави...
Почувствуван земјотрес во Скопје и околината
Телеметриската сеизмолошка мрежа на Република Северна Македонија, на сеизмолошките станици инсталирани ширум нашата територија, одржувани од Сеизмолошката опсерваторија при Природно-математичкиот...
(Видео) Еруптираше вулкан во Исланд, евакуирана е позната туристичка дестинација
Впечатлива сцена од оган, чад и блескава лава беше снимена денес во југозападен Исланд, каде што еруптираше вулкан на полуостровот...
Американски сенатор до Путин: „Што по 50 дена? Нека му се јави на ајатолахот и нека го праша“
Американскиот сенатор Линдзи Греам го поддржа рокот од 50 дена што Доналд Трамп му го даде на Владимир Путин да...
Сообраќајот на патниот правец Битола – Граничен премин „Меџитлија” е нормализиран
Сообраќајот на патниот правец Битола – Граничен премин „Меџитлија” е нормализиран, извести АМСМ. Од 16 часот, на регионалниот пат Р-1101...
