Култура
Дежуловиќ: Сатирата во суштина е ширење лажни вести за да се каже вистината

Со претставување дел од творештвото и разговор со двајца автори, искусни новинари, уредници и колумнисти синоќа во Даут-пашиниот амам во Скопје почна 12. интернационален литературен фестивал „Про-за Балкан“ во Скопје.
На првата фестивалската вечер публиката имаше задоволство да ја истражи динамиката на Борис Дежуловиќ од Хрватска и домашниот автор Ѕвездан Георгиевски, чие творештво се движи во истите новинарско-авторски води, но со разни пристапи и сензибилитет. На гостите на фестивалот добредојде им посакаа идејните творци на фестивалот – Дејан Трајкоски, Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски. Поради здравствени причини, најавената авторка од Бугарија, Рене Карабаш, не можеше да присуствува на отворањето.
Борис Дежуловиќ, некогашен соборец на Предраг Луциќ во „Ферал трибјун“, веќе дваесет години е колумнист во хрватските неделници и дневни весници. Со своите колумни со години отвора значајни и чувствителни теми за хрватското општество поради што неговата работа многупати беше напаѓана и критикувана.
За Хрватска денес вели дека кога ќе се гребне под површината, излегува смрдлив гној, кој не е излечен уште од 90-тите години.
„Хрватска лично за мене денес е полоша од тоа што беше во 90-тите. Кога веќе зборуваме за поделбата на ваши и наши, јас никогаш не се согласив да бидам наш, уште во Југославија, а камоли во Хрватска. Тој нашизам е, всушност, новиот фашизам. Сите наши нации се ‘нашистички’ нации оти сите го гледаме само нашето. Како некој не е наш, односно ваш. Во времето на црните 90-те, во екот на војната, никогаш не сум имал проблем да шетам во Сплит, никогаш не сум имал никаква непријатност иако како редакција на ‘Ферал трибјун’ сме доживувале најлоши работи. Денес, по 30 години, секој кретен во Сплит има потреба да задева, да потфрла и фала богу не сме стигнале до тоа физички да ме напаѓа. Но, таа атмосфера во општеството е неспоредливо полоша. Јас побегнав од Сплит зашто тоа е смртоносна комбинација на два најголеми ужаса на мојот живот, а тоа се фашизмот и туризмот. Е, во Сплит тие две се споија во комбинација од која морав да побегнам. Јас го сакам Сплит најмногу на светот, но, за жал, тој веќе не е мојот град“, истакна Дежуловиќ.
Лафазановски рече дека тоа што го одликува како автор сите овие години е сатирата, црната сатира, иронијата, на што Дежуловиќ рече: „Човештвото во таа смисла е во трајна криза. Не постои, ниту било ниту ќе биде совршено општество, кое не би било подложно на сатира и нема да постои“.
Дежуловиќ раскажа и за тоа како завршиле на суд во поранешна Југославија под обвинение за ширење лажни вести. Тогаш судијата донел ослободителна пресуда и во обраќањето на јавниот обвинител му рекол „вие малку сте се зезнале, сатирата по дефиниција е ширење лажни вести“.
„Сатирата е ширење лажни вести како би се кажала вистината. Еве веќе 30 години како тоа го работам и се влечам по судови“, додаде Дежуловиќ.
Sвездан Георгиевски ѝ е добро познат на домашната публика како новинар во повеќе редакции и основач на наградата „Роман на годината“. Од својот деби роман во 2016, објавува и книги есеи, раскази, повторно роман и последната книга записи „Базирано врз речиси вистинити настани“, објавена годинава во издание на „Бегемот“.
„Никогаш не сум се доживувал како литерат или како писател. Сите знаеме каква е состојбата во македонското новинарство. По децении работа, успеав да останам без професионален новинарски ангажман. Не знаев да поправам бојлер, да правам маси, да работам што било друго. Единствено што умеам е со зборови“, рече Георгиевски како почнал да пишува и како тој процес му се допаднал, па продолжил да пишува понатаму и да се изненадува себеси не водејќи сметка дали понатаму ќе излезе како книга.
Георгиевски истакна дека никогаш не работел во политичка рубрика и како сектор никогаш не водел литература.
„Новинарите од културните рубрики се многу поприемливи за колумни. Новинар од културна рубрика може да напише спортски текст, новинар од спортска рубрика тешко може да напише текст од култура. Уредник од културна рубрика може да биде уредник и на политичка, и на економска, и на целиот весник, новинар од економска не може да биде уредник на културна итн.“, дополни Георгиевски.
Денеска, на програмата на фестивалот се неколку настани. Во 13.30 часот во Бугарскиот културно-информативен центар ќе се одржи традиционалната средба на членовите на програмата „Скопје фелоушип“, со претставници на Македонската асоцијација на издавачите. Вечерва, пак, од 20 часот, во „Јуроп хаус Скопје“ ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литературата како форма на отпор“, на која ќе учествуваат гостите писатели, а ќе ја модерира Владимир Јанковски. Претходно, во ЈУ Градска библиотека „Браќа Миладиновци“ ќе се одржи средба на деца со словенечката писателка на книги за деца и адолесценти, Мајда Корен.
Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година се реализира во соработка со КУД „Содобност“ од Словенија, а кофинансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.
Организатор на фестивалот „Про-За Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медија“ од Скопје. Поддржувачи на фестивалот се Министерството за култура и туризам, „Традуки“, Амбасадата на Србија, Културно-информативниот центар на Бугарија во Скопје, КУД „Содобност“, Францускиот институт во Скопје, Кинотеката, Амбасада на Грција, библиотеката „Браќа Миладиновци“, винарницата „Стоби“, СПОНА, „Умно.мк“ и „Метрика култура“.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
„Кратка меморија“ – нова книга од Милица Димитријовска-Радевска

Книгоиздавателството „Панили“ ја објави поетската книга „Кратка меморија“ пд поетесата Милица Димитријовска-Радевска.
Како што истакнува Весна Мундишевска-Велјановска, оваа книга е мемориски регистар на складирани податоци, настани, случки, размислувања, укажувања… сместени во ќелиите на меморијата на една временска рамка која, и покрај активното темпо на збиднувањата, сѐ повеќе ја губи суштинската комплексност, и бледнее присвојувајќи еднозначни карактеристики.
Во едноличноста на бинарното постоење, оваа меморија тежнее да ги заштити вредностите од нивната маргинализација, да го реституира и она малку човечко што останало во нежната душа на човекот, всушност – да го сочува сопствениот капацитет, дури и да се надгради себеси елиминирајќи ја опасноста од предзнакот „кратка“, нагласено е во рецензијата.
„Во силно апострофираната конкретност на живеењето опеана во стиховите од „Кратка(та) меморија“ зјаат бројни празнини на помнењето. Боли отсуството на топлина, неодлучноста, недовербата, суетата, вришти заборавеноста, живи рани отвора обезвреднувањето – „животот вреди 10 грама чоколадо“ („Вредност“)… Во време на дигитализација и актуелната електронска комуникација, се чини како човекот да се подзагубил, како попатно да си го загинал идентитетот, како да молкнал сред преплетените фрекфенции на празните муабети, како да го закочил срцето во пребрзото темпо на стрелките од часовникот виснат на ѕидовите од галеријата на новото време. Како да му се подизгребало огледалото на средбите, па сега двонасочноста на изустената срдечност се извиличила во бесрамна себичност на збунето човече кое станува „вретено без предено, чепорошка на исколвана суета“, нагласува Мундишевска-Велјановска во рецензијата за новата книга на Димитријовска-Радевска.
Инаку, во песните од „Кратка меморија“ има и зајадливи нискости, вулгарности, пцости и гадости, подводаџии, есапџии, фалбаџии, расколници, луѓе со камења во срцата но и луѓе засегнати од сиот тој метеж кои во својата збунетост се повлекуваат во својата корупка барајќи го островот на својот спокој.
– Се чини дека стиховите на „Кратка меморија“, поотворено и погласно од претходните книги на поетесата, укажуваат на опасноста од жонглирањето на човекот по работ на амбисот и предупредуваат дека лесно може да нѐ проголта заборавот. Наместо разновидни прашања за егзистенцијалноста, овие стихови носат констатации со бројни извичници кои ја соголуваат лажната слика на среќно живеење сред пустината на духот, подвлечено е во првиот критички одглас за книгата.
Милица Димитријовска-Радевска е авторка на неколку поетски книги. Членува во Друштвото на писателите на Македонија и во Македонското научно друштво од Битола. Својот научен и истраќувачки труд го има реализирано и како коавторка на наставното помагало ,,Јазикот и графиката“. Има учествувено на голем број книжевни манифестации. Нејзината поезија е преведена на српски, англиски, романски јазик. Авторка е и на критички огледи, записи и рецензии за дела на повеќе современи македонски автори.
Поетската книга „Кратка меморија“ е достапна во книжарниците на „Матица македонска“.
Култура
Започнува 59. МТФ „Војдан Чернодрински“ во Прилеп

Со претставата „12“, во режија на Синиша Евтимов, на Македонскиот народен театар, вечерва во 20 часот во големата сала на Центарот за културата „Марко Цепенков“ во Прилеп ќе биде отворено 59. издание на Македонскиот театарски фестивал „Војдан Чернодрински“.
Организаторите велат дека голем интерес за фестивалот покажува прилепската публика и годинава, што се докажува и со фактот дека неколку претстави и пред почетокот на фестивалот се веќе распродадени.
На изведбата на актерите од МНТ, ќе претходи доделување на наградите за животно дело Соња Михајлова, Снежана Коневски-Руси и Гоце Тодоровски. На свеченото отворање ќе се обратат Ана Стојаноска, уметнички директор и селектор на програмата, министерот за култура и туризам Зоран Љутков и прилепскиот градоначалник Борче Јовчески.
Девет претстави во официјална селекција, четири во независна програма и една во придружна се селектирани за програмата на 59. МТФ „Војдан Чернодрински“, што ќе трае до 13 јуни под мотото „Смеј се и осмели се“.
„59.издание на фестивалот е спремно, внимателно спакувано, прецизно креирано со огромна љубов и почит кон сите учесници и гости. Во духот на мотото на фестивалот и се смеевме и осмелувавме низ предизвиците во текот на оваа година, но како тим покажавме и покажуваме, заедно со градот и целата поддршка од Министерството за култура и туризам и општествено-одговорните компании, дека Прилеп е единственото место за достојно да се слави театарската уметност. Посебна љубов кон целата публика која постојано покажува зошто е тоа така“, изјави Стојаноска.
За фестивалските награди и годинава ќе одлучува меѓународно жири, во состав: Нела Оташевиќ, продуцентка од Црногорско народно позориште, Иван Меденица, театролог и професор од Белград и Лилиа Абаџиева, театарска режисерка од Бугарија.
На програмата повторно ќе бидат детската зона, промоции на книги, разговори на тркалезна маса. Годинава, наместо досегашната платформа „Автор во фокус“ во која се славеше опусот на еден значаен автор за македонскиот театар, годинава ќе биде ставен фокусот на тројца мошне значајни театарски дејци од Прилеп. Тоа се: актерот и долгогодишен директор на нашиот фестивал Кирил Ристоски, актерот Благоја Спиркоски Џумерко и драмскиот автор и писател Благоја Ристески Платнар.
Новина е програмата „Драмолетање“, односно пичинг на кој неколкумина драмски автори ќе ги претстават своите дела. На тој начин фестивалот се труди да го поттикне домашното драмско творештво, но и поставување на истото на театарските сцени.
Фестивалот ќе биде затворен на 13 јуни со „Вистината“ на Театар Комедија.
Култура
Киро Урдин со самостојна изложба во Брисел

Киро Урдин, основач на уметничкото движење Планетаризам, отвори своја самостојна изложба на слики и цртежи „80 години – 80 дела“ во ММ Галерија во Брисел.
Награден со највисоката награда „Уметник на светот“ на ОСТЕН БИЕНАЛЕТО „Скопје 2024“ и изложуван во Националната галерија на Р.С.Македонија, Киро Урдин се враќа од Токио, Њујорк, Детроит и Мексико Сити, од неговата изложба на меѓународниот саем на современа уметност „Арт Тесалоники“ во Солун со Микеланџело Пистолето и од изложбата во Големата салата „Бранкузи“ на Палатата на Парламентот во Букурешт – за да прикаже избор од своите нови дела, вклучувајќи повеќе од 80 цртежи, кои се објавени во неговата најнова книга „Линии и бои“, која исто така ќе биде промовирана на отворањето на изложбата.
За пошироката публика, изложбата ќе биде отворена од 6 до 28 јуни.
Киро Урдин е еден од најважните македонски уметници кој е пионер на глобалното авангардно движење, Планетаризам, кое ја редефинира современата уметност со спојување на космички теми, футуристичка апстракција и метафизичка длабочина. Неговото дело не само што ја воздигнува Македонската уметност на меѓународната сцена, туку и ги премостува културните и научните дискурси, инспирирајќи нов начин на согледување на местото на човештвото во универзумот.
Како визионер, влијанието на Урдин се протега надвор од естетиката – неговата филозофија поттикнува уметничка иновација, интердисциплинарно размислување и универзална перспектива што ги надминува националните граници, а сепак ги одразува неговите македонски корени.