Култура
Екодебата: Климатските промени и Зелениот договор го засегаат целото општество

„Европскиот зелен договор: повеќе од климатски промени“ беше тема на втората од дебатите инспирирани од тековната изложба „Розови тигри и златни гуштери и што уште не“ што се одржа во резиденцијата на Европската Унија во Скопје. Климатските промени и што по нив – беше во фокусот на разговорите, овој пат инспирирани од делото „Beyond: Reptiles 2021“ на реномираниот уметник Велимир Жерновски, еден од шестемина автори вклучени во поставката што ќе биде отворена во резиденцијата до 20 мај. Изложбата ја организира Делегацијата на ЕУ во соработка со галеријата „Акантус“.
На дебатата, покрај уметникот Жерновски, учествуваа и кураторот Дијана Томиќ-Радевска, Теодора Грнчаровска, државен советник во Министерството за животна средина и просторно планирање, Ана Чоловиќ-Лешоска од Центарот за истражување и информирање за животната средина „Екосвест“ од Скопје, Бојана Станојевска-Пецуровска од Центарот за климатски промени, Гент Салихи, млад европски амбасадор од иницијативата на ЕУ и повеќе студенти од државни и приватни факултети во земјава. Домаќини беа ЕУ-амбасадорот Дејвид Гир и Пол Бускот, а дебатата ја модерираше Мила Јовановска од организацијата „Биди зелен“.
Бускот ги воведе присутните во изложбата и поединечно ги претстави делата на Жерновски, Маја Кировска, Вана Урошевиќ и Зоран Тодовиќ (заеднички проект), Ненад Тонкин и Озбек Ајваз. Акцентот беше ставен на инсталацијата на Жерновски – 3Д-принт изработен од акрил и златни ливчиња. Инсталацијата има иконографски пристап и секвенционира надреалистични претстави на гуштери од видот леопард геко. Претставите на гуштерите се продукт на реупотреба на материјали од пластичен отпад и од пченкарни лисја. Аранжирани на црна заднина, кружно, ја претставуваат математичката бесконечност.
– Изложбата е основа за дебатите за Зелениот договор и ќе отвораме прашања, што можеме да сториме во врска со тоа во нашето општество – објасни Бускот.
Евроамбасадорот Гир ги поздрави присутните и рече дека дневнополитичките настани во светот се важни, но не треба да нè дефокусираат од најголемите предизвици со кои се соочува човештвото – климатските промени, деградацијата на животната средина и колапсот на биодиверзитетот.
– Затоа, користејќи го медиумот на уметноста, да зборуваме за различните аспекти што се однесуваат на сиве овие предизвици – рече Гир.
Претставниците на институциите и на невладиниот сектор отворија конструктивна дебата за состојбите на локално и на централно ниво во земјава, што прават граѓанските организации, какви се обврските кон меѓународната заедница и конвенциите што нашата земја ги има ратификувано. Според Грнчаровска, секогаш е предизвик да се зборува за климатските промени, но и да се дејствува. Темата е комплексна и опфаќа многу ресори – економија, финансии, земјоделство, шумарство и водостопанство, транспорт и врски, локална самоуправа.
– Климатските промени и Зелениот договор го засегаат целото општество, но, за жал, проблемите секогаш се адресираат до Министерството за животна средина и просторно планирање. Малкумина прашуваат како ние се справуваме со проблемите во однос на капацитетот на кадар, креирање, предлагање и туркање политики. Неопходна ни е инфраструктура – административна поделеност, делегирана должност, ангажирање писмен кадар на национално и на локално ниво. И најважно од сè, државата да реши дека Зелената агенда ѝ е приоритет за да се креираат мудри политики базирани на наука. Да не си замислуваме желби што ќе ги ставаме само на хартија и таму ќе останат, туку реално да се оцени ситуацијата и да се креираат политики што ќе бидат одржливи. Свесни сме за слабостите – вели Грнчаровска.
Според Чоловиќ-Лешоска, 70 отсто од енергијата што ја користиме се добива од термоелектричните централи. Кога тие работат без филтри, се зголемува нивото на сулфур диоксид и јаглерод диоксид, аерозагадувањето е огромно, не може да се контролира и се шири и во земјите од соседството. Решението е во трансформација на енергетскиот систем, наместо фосилни горива, да се користат обновливи извори на енергија.
– Можеби е бавно, но има напредок во легислативата. Ако во 2012 година сме рекле дека стратегија ни е да продолжиме со користење фосилни горива, веќе во стратегијата во 2019 година сме се определиле за обновливи извори на енергија. Ние сме мала земја во развој, но не може да го жртвуваме плодното земјиште за енергетски развој. Оваа мала земја е многу богата со биодиверзитет и имаме обврска да го заштитиме и чуваме за идните генерации – рече Чоловиќ-Лешоска.
„Еко-свест“, Македонската академија на науките и уметностите и The Nature Conservancy веќе работат на изработка на ГИФ-карти што ќе ги покажуваат најпогодните места за поставување фотоволтаици и ветерници. Следниот чекор е изработка на ГИФ-карти за неплодни земјишта.
Според Грнчаровска, ова е одличен проект чии податоци ќе бидат добредојдени во изработката на новиот просторен план.
Станојевска-Пецуровска се осврна на поглавјето 27 и 10. потсектори што произлегуваат од него. Станува збор за огромна материја. Нашата земја прво треба да ги усогласи законите со европското законодавство и потоа сето тоа да го имплементираме. Според неа, имаме одлични закони за животната средина, но слабо стоиме со законодавството за климатски промени.
Студентите генерално посочија дека овие теми се малку или воопшто не се застапени во програмите што ги изучуваат, ниту на техничките ниту на правните факултети. А тоа што го учат е со застарена содржина. Анкица Соколиќ, студентка на 4. година на Машинскиот факултет во Скопје (насока енергетика и екологија), вели дека предметите не се ажурирани, а водата сè уште се води како обновлив извор на енергија. Вера Палевска, 4. година на Факултетот за електротехника и комуникациски технологии, посочи дека, за жал, сè повеќе студенти на ФЕИТ решаваат да студираат програмирање наместо енергетика. Азиз Сулејмани од Тетово, студент на Правниот факултет во Скопје, вели дека климатските промени како тема досега не биле застапени во образовниот систем и заклучи дека тапкањето в место за ова прашање е поради тоа што нема политичка волја. Гент Салихи, млад ЕУ-амбасадор, смета дека во стратешките документи се носат лоши политики кои одамна се напуштени во развиените земји. На тоа се надоврза Томиќ-Радевска, која запраша како општините субвенционираат електрични тротинети чии литиумски батерии нема начин да се рециклираат. Дополнително, таа појасни дека сите застапени уметници на изложбата подолго време во своето творештво третираат прашања поврзани со планетата, здравата животна средина, климатските промени. Актуелните дела се резултат на нивните претходни уметнички истражувања.
– Гуштерите и нивната способност да се регенерираат се тајна која научниците допрва ќе ја откриваат. Изложбата е апел да се замислиме што сме направиле, кои сме ние, супериорниот вид на Земјата, и како ги заборавивме законите на природата? Ние ја гориме библиотеката на животот – рече Томиќ-Радевска.
Модераторката Јовановска заклучи дека можеби нештата кај нас се случуваат бавно, но свеста на јавноста е разбудена за климатските промени.
– Ако пред 20 години било проблем да зборуваме за климатски промени, денес дебатираме на оваа тема. Мора да се надеваме дека свесноста ќе влијае да спречиме поголема еколошка деградација – заврши таа.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Македонската филхармонија со Ана Кондратенко ќе гостува во Гевгелија

Со концертот насловен „Бајка“, оркестарот на Македонска филхармонија в четврток (18 септември) со почеток во 20 часот ќе гостува во Домот на културата во Гевегелија. Како солистка на овој концерт ќе настапи виолинистката Анна Кондратенко, концертмајстор во Филхармонијата.
На концертот во Гевгелија, Кондратенко воедно ќе го води оркестарот во изведбата на композициите „Come in!“ („Чукни и влези“) од Владимир Мартинов и „Писма до пријателите“ од Гија Канчели.
Кондратенко родена е во Новосибирск, Русија, каде што почнува да свири виолина на четиригодишна возраст. Своето музичко образование го започнува во Специјалната музичка школа во класите на О. Марченко и А. Гвоздев, а продолжува во класата на проф. В. Третјаков на Високата музичка школа во Келн, каде што дипломира во 2004 година.
Како солист и концерт-мајстор настапува со Младинскиот симфониски оркестар (Новосибирск), Симфонискиот оркестар на Филхармонија (Новосибирск), Интернационалниот симфониски оркестар (Мичиген, САД), Klassische Philharmonie Bonn (Германија), Philarmonie der Nationen и други во Русија, Украина, Унгарија, Германија, Шпанија, Франција, Бразил, Америка, Малезија, Кина, Либан и Јапонија. Исто така, учествува на различни мастер-курсеви (кај Z. Bron, D. Zigmondi) и фестивали, меѓу кои: Mozarteum (Австрија), Holzhausen Musiktagen (Германија) и др. Таа е победник на многубројни серуски и меѓународни натпревари, меѓу кои и Ерденко и Мравински во Русија и Ј. Ниман во Германија.
Пред две години, Кондратенко го основа квартетот „Филхармонија“ составен од членови на оркестарот на Македонската филхармонија, со кој остварува настапи на домашни и на меѓународни фестивали. Моментно работи како концерт-мајстор и солист во оркестарот на Македонската филхармонија и како концертмајстор и солист на оркестар на „F.A.M.E.S Project“ во Скопје, наведуваат од НУ Филхармонија на РСМ.
Култура
Филмови од најрелевантните филмски фестивали годинава на ИФФК „Браќа Манаки“: Најважна е визуелната естетика бидејќи е фестивал на кинематографери

ИФФК „Браќа Манаки“ е наша гордост и годинава ќе има исклучително квалитетно издание, со квалитетна програма и доста возбудливо, оценува директорот Димитрија Доксевски.
Селектор на главната програмата на фестивалот е Слаѓан Пенев.
-Ова е фестивал на кинематограферите и најважна е визуелната естетика. И тоа е првиот критериум според кој ги проценуваме филмовите во текот на 12 месеци помеѓу едно и друго издание на фестивалот. Годинава имаме избор од филмови од најрелевантните филмски фестивали, добитници на награди, на отворањето ќе биде прикажан македонскиот филм „Мајка“ на Теона Стругар Митевска, кој претходно имаше премиера на програмата „Хоризонти“ на филмскиот фестивал во Венеција, а на затворањето ќе биде прикажан македонскиот филм „Диџеј Ахмет“ на Георги М. Унковски, наградуван на голем број фестивали, вели Слаѓан Пенев.
Програмата на главната селекција Камера 300 ја сочинуваат филмовите: „Мајка“ во режија на Теона Стругар Митевска, кинематографер Виржини Сен Мартан, „Диџеј Ахмет“ во режија на Ѓорѓи М. Унковски, кинематографер Наум Доксевски, Сништа (секс, љубов) во режија на Даг Јохан Хаугеруд, кинематографер Сесили Семек, „Сират“ во режија на Оливер Лаше, кинематографер Мауро Херсе, „Одмазничка“ во режија на Доминик Седлар, кинематографер Дејвид Мекфарланд, „Ѓаволот пуши (и ги чува изгорените кибритчиња во истата кутија)“ во режија на Ернесто Мартинез Бусио, кинематографер Одеи Забалета, „Се уште сум тука“ во режија на Валтер Салес, кинематографер Адријан Теихидо, „Посетител“ во режија/ кинематографер Витаутас Каткус, „Мирен живот“ во режија на Александрон Авранас, кинематографер Олимпија Митилинау, „Нов бран“ во режија на Ричард Линклејтер, кинематографер Давид Шамбиј, „За паѓањето“ во режија на Лаура Кареира, кинематографер Карл Киртен.
Жири комисијата на филмовите од официјалната селекција во компетиција за ЗЛАТНАТА КАМЕРА 300 го сочинуваат: Денис Ленуар, претседател на жирито, Астрид Хојбрантнер, кинематограферка, Валерио Карузо, директор на веб-страницата „Синеуропа“, Асја Крсмановиќ е босанска сценаристка, драматургинка и истакната програмерка на филмски фестивали и Митко Панов, филмски режисер.
Марија Апчевска заедно со Атанас Велковски ја селектираа интернационалната краткомрежна програма.
-Годинава ќе бидат претставени 14 наслови од целиот свет, од Европа, Америка, Азија, Австралија… Ќе има филмови од Швајцарија, Турција, Сингапур, Филипини. Оваа програма го слави краткиот филм како засебна форма и дозволува слобода, од аспект на камера и кинематограферски достигнувања. Како и досега во оваа програма, меѓу другите наслови ќе има и македонски филм „Нова енергија“ на режисерите Сара Климовска и Радован Петровиќ, а дополнително меѓу 14-те филмови ќе биде прикажана и нашата копродукција, филмот „Лојнес“, кој имаше премиера на годинашниов Канскиот филмски фестивал, вели Апчевска.
Посочува дека дел од филмовите се со социјални теми, со авантуристички приказни. Тоа се филмови кои имале премиери на големи фестивали, биле добитници на награди, но и има и филмови на нови имиња.
Во селекцијата за кратки филмови ќе бидат прикажани следниве наслови: „Боговите“, „Гаранција“, „Добредојде дома“, „Лојнес“, „Низ твоите очи“, „Нова енергија“, „Осаменоста на гуштерите“, „По изгрејсонце“, „Победа“, „Поради тебе“, „Светлината беше прекината“, „Сино срце“, „Човечки глас“, „Кога гуските летаа“.
За оваа селекција ќе одлучува жирито во состав: Тудор Владимир Пандуру, кинематографер, Марко Брдар, кинематографер и Марија Џиџева, режисерка.
Кумјана Новакова e селекторка на документарната натпреварувачка програма на „Браќа Манаки“.
-Програмскиот концепт на натпреварувачката документарна програма на овогодинешното издание на ИФФК „Браќа Манаки“ се води од неколку начела, од кои најзначајни се како и секогаш во програмската селекција за Манаки – креативната храброст и посебноста на ликовниот филмски израз, односно иновативноста во кинематографскиот пристап, но посебно за документарната натпреварувачка програма и општествената одговорност и ангажман.
Програмата ќе претстави 8 филмски остварувања од цел свет – Европа, Јужна Америка, Блискиот Исток, како и од нашиот регион, а кои ги обединуваат актуелни социјални, еколошки, економски, политички и културни теми.
Заедничко за сите филмски дела е што преку специфичниот филмски израз кинематограферите на селектираните филмови исклучително креативно успеваат да ни го отворат светот на доку-фикцијата и хибридните доку-фиктивни форми.
Она што е посебно за оваа година е што документарната натпреварувачка програма обединува долгометражни и кратки, односно среднометражни филмови. Документарниот филм е простор на експериментирање во и со формата, и од тие причини се враќаме на правилото дека во оваа натпреварувачка програма подеднакво внимание заслужуваат филмовите со сите траења, и сите се во конуренција за Железна камера: 4 среден-метар (со траење од 20 до 30 минути, и 3 долгометражни со траење над 70 минути), вели Новакова.
За железна камера 300 ќе одлучува жирито за најдобар визуелен пристап е составено од тројца членови : Лара Виланова, Карла Црнчевиќ и Роберт Јанкулоски.
Од оваа селекција на 46. издание на ИФФК „Браќа Манаки“ ќе бидат прикажани филмовите: CONTROL ANATOMY, Cinematographer: Mahmoud Alhaj, SLET 1988 Marta Popivoda, Cinematographer: Ivan Markovic, L’mina Randa Maroufi, Cinematographer: Luca Coassin CCS, What We Ask of a Statue Is That It Doesn’t Move Daphné Hérétakis, Cinematographer: Robin Fresson, Daphné Hérétakis, Gymnasts Frédérique Menant, Cinematographer: Guillaume Mazloum, Say Goodbye Paloma López Carrillo, Cinematographer: J. Daniel Zuñiga, The Ground Beneath Our Feet Yrsa Roca Fannberg, Cinematographer: Wojciech Staroń, When The Phone Rang Iva Radivojević, Cinematographer: Martin DiCicco
Ханис Багашов ја селектираше студентската програма.
-Студентската програма обединува филмови од млади автори од филмските училишта низ Европа и пошироко. Секој филм носи свој посебен израз, а заедно прават живописен мозаик од перспективи, култури и традиции на визуелно раскажување. Од интимни и лични приказни до формално смели експерименти, овие филмови не само што ја откриваат креативноста на една нова генерација, туку и ја истакнуваат суштинската улога на кинематограферите во обликувањето на значењето, атмосферата и емоцијата на филмот, вели Багашов.
Ќе бидат прикажани: „Сенките на Месечината“, „Во топли води“, „Ментор“, „Биково око“, „Потомство“, „Со среќа, Сара!“, „Дома ми се чини дека сакам да си одам“, „Светло месо“, „Мирисот на цвеќињата“, „Лавина“, „Костимот за капење“, „Каде одиш“, „Противпожарна вежба“, „Потруди се“, „Еднорогот во пантолони за снег одеднаш избега“.
Култура
Инвестиции за заштита на културното наследство и развој на културниот туризам, најавија надлежните

Министерот за култура и туризам Зоран Љутков, заедно со стручниот тим од Заводот и Музеј – Струмица, денеска реализира работна посета на општините Дојран и Гевгелија, со цел увид во тековните и во планираните проекти од областа на културата и културното наследство.
Во Стар Дојран беше извршен увид во црквата „Св. Илија“, значаен објект од 19 век, со висока историска, архитектонска и духовна вредност. Министерството најавува продолжување на активностите за конзервација и реставрација на овој објект, кој претставува симбол на духовното и на културното наследство на регионот.
Особено внимание оваа година е посветено на капиталниот проект за изградба на музеј на вода преку реконструкција на праисториска наколна населба на Дојранското Езеро. Во тек се заштитни археолошки истражувања на локалитетот Мрдаја, а основниот проект за изградба на музејот се очекува да почне во 2026 година. Идејниот проект е изработен од Заводот и Музеј – Струмица.
Музејот, кој ќе биде поставен директно на површината на езерото, ќе функционира како жив музеј на отворено, со висока едукативна и туристичка вредност. Со ваквиот пристап Дојран добива можност да се позиционира како водечка дестинација за културен и археолошки туризам во поширокиот регион, најавија од Министерството.
Во рамките на посетата на Гевгелија беше извршен увид во реализацијата на проектот за целосна реконструкција на Старата чаршија, заштитено културно наследство од XIX век. Вредноста на инвестицијата изнесува над 40 милиони денари, а проектот опфаќа: реставрација на фасадите на старите дуќани, поплочување со гранит, поставување нова урбана опрема и осветление, целосна реконструкција на подземната инфраструктура.
Со завршувањето на проектот Чаршијата ќе ја задржи својата автентичност, а истовремено ќе се трансформира во современо културно-туристичко јадро, привлечно и за жителите и за посетителите.
Вечерва, во рамките на посетата, министерот за култура и туризам Зоран Љутков ќе присуствува на фестивалот „Вкуси го југот“.
Како носител на титулата град на културата, Гевгелија се етаблира како центар на културни настани, фестивали и манифестации, кои значајно придонесуваат за развојот на локалната економија, туризмот и културниот живот во регионот.