Култура
Изложба на реномираниот британски уметник Ричард Дикон во Музејот на современата уметност

На 3 јуни со почеток во 18 часот во Музејот на современата уметност – Скопје ќе биде отворена изложба на реномираниот британски уметник Ричард Дикон.
Ова е прва самостојна изложба во нашата земја на реномираниот британски уметник Ричард Дикон, добитник на Turner Prize (1987) и претставник на Велс на Венециското биенале (2007).
Ричард Дикон е скулптор чија повеќедецениска скулпторска практика претставува впечатлив и препознатлив пример за континуирано преиспитување на смислата и значењето на константите и конвенциите на западноевропската скулпторска традиција, како и нивно редефинирање и реконцептуализирање во рамките на современата скулптура и уметност.
Изложбата ги опфаќа циклусите скулптури на Дикон со мали и средни димензии, изработени во дрво: UV84DC (UW84DC) и Во шумата (Дух, Мечка, Мала мечка, Лилјак и Ѕвер / In the Woods (Ghost, Bear, Small Bear, Bat, Beast)), нерѓосувачки челик: Одење (Tread), и глазирана керамика: Сочинето од ова (Made of This), создадени главно во текот на оваа и минатата година, како и серија дигитални принтови на полиестер – зголемени цртежи направени во апликацијата Notes на iPhone: Втор мотив (Second Motif). Д
Доследен на својата работна метода, која се одликува со систематски пристап кон материјалот и јасни процедури преку кои материјалот го трансформира во форма, односно во визуелна интерпретација на меандрирачка содржина, и чиј исход е естетизиран предмет со извонредна и софистицирана едноставност, исполнет со значења и асоцијации, со отворени детали за тоа како и од што е направен – Дикон и во новосоздадените серии скулптури продолжува да ги истражува динамичните корелации меѓу формата и перцепцијата, внатрешното и надворешното, масата и просторот, односот меѓу длабочината, површината и структурата, апстрактното и (не)посредното, „фикцијата и фактот“ (RD), како и корелациите меѓу автономијата на зборот и неговите двосмислености од една страна, и од друга страна скулпторската форма како таква и нејзиното преведување во асоцијација, вербален опис, односно формулирање на нејзините можни значења.
– од текстот на проф. д-р Јасмина Чубрило
Ричард Дикон е роден во 1949 година во Бангор, Велс, Обединетото Кралство, а живее и работи во Лондон. Дипломирал на Уметничкото училиште „Сент Мартинс“ во Лондон (1972) и магистрирал на Кралскиот уметнички колеџ во Лондон (1977).
Од 1981 година, Дикон учествувал на бројни значајни групни изложби ширум светот, вклучувајќи ги Биеналето во Сао Паоло (1983), Карнеги Интернационал (1985), Биеналето во Сиднеј (1989) и Документа IX (1992). Го претставуваше Велс на Венецијанското биенале (2007) и учествуваше на Венецијанското биенале за архитектура (2012), Глазгов Интернационал (2006). Ричард Дикон ја доби престижната Тарнерова награда во 1987 година, која ја доделува галеријата Тејт. Во 1995 година беше одликуван со наградата Роберт Јакобсен, која ја доделува Штифтунг Вурт, а во 2013 година доби признание од Фондацијата Барнет и Аналеј Њуман. Во 2017 година, Дикон беше награден со наградата Ернст Франц Фогелман за скулптура во Хајлброн, Германија.
Во 1998 година беше избран за член на Кралската академија, а во 2010 година за член на Академијата за уметност во Берлин. Титулата Витез на уметноста и книжевноста во Франција му беше доделена во 1997 година, додека во 1999 година беше одликуван со титулата Командант на Најизвонредниот Ред на Британската Империја. Универзитетот во Лестер му додели почесен докторат во 2005 година.
Дикон во 2013 година стана почесен член на Универзитетот за уметности во Лондон, во 2015 година беше избран за член на Европската академија на науки и уметности во Салцбург, а во 2017 година стана почесен соработник на Уметничкиот колеџ во Плимут. Изложбата е реализирана во соработка со Британскиот совет, Дотс Галерија, Министерството за култура и туризам и Британската амбасада во Скопје.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Доделена Нобеловата награда за литература

Нобеловата награда за литература денес му беше доделена на Ласло Краснахоркаи, објави Кралската шведска академија на науките.
Нобеловата награда за литература се доделува на писател од која било земја кој, според зборовите на тестаментот на Алфред Нобел, создал „најдобро дело со идеалистички тенденции во областа на литературата“.
Унгарскиот писател Ласло Краснахоркаи е прогласен за 121-ви добитник на најпрестижната награда во светот во областа на литературата, беше објавено на денешната прес-конференција, што ја одржа секретарот на Шведската академија.
Нобеловата награда за литература е основана во 1901 година, а првиот лауреат е француската писателка Селин Придро. Оттогаш, оваа престижна награда е доделена на вкупно 121 автор, вклучувајќи 103 мажи и 18 жени.
Најмладиот добитник беше британскиот автор Џозеф Радјард Киплинг, кој ја доби наградата во 1907 година на 41-годишна возраст. Најстарата добитничка беше Дорис Лесинг, која имаше 88 години кога ја доби наградата во 2007 година.
Франција се издвојува како земја со најголем број добитници на Нобелова награда за литература – 16 автори од оваа земја ја освоиле престижната награда. Германија е следна со 14 добитници, додека најзастапени автори се оние кои пишуваат на англиски јазик – вкупно 29. Во историјата на наградата, само двајца писатели одбиле да ја примат: Борис Пастернак (1958) и Жан-Пол Сартр (1964).
Во 2023 година, наградата ја освои јужнокорејскиот автор Хан Канг, додека претходната година лауреат беше норвешкиот автор Јун Фосе.
Добитникот на Нобеловата награда за литература, покрај златниот медал, добива и парична награда од 11 милиони шведски круни, што е нешто повеќе од еден милион долари. Оваа година, честа и износот гордо ги носеше Ласло Краснахоркаи.
Краснахоркаи, кој има 71 година, е познат по романите со силно изразени филозофски и дистописки теми, како што се „Сатантанго“ и „Меланхолијата на отпорот“. Тој веќе е награден со меѓународни награди, вклучувајќи ја Меѓународната награда Букер (2015) и Националната награда на САД за преведена литература (2019).
Фото: ЕПА
Култура
Денови на словенечки филм од 9 до 11 октомври во Кинотеката

Од 9 до 11 октомври 2025 година, македонската публика ќе има можност да ги погледне три понови словенечки филмови на Деновите на словенечки филм во Кинотека.
Фестивалот ќе биде отворен во четврток, на 9 октомври, со долгометражниот филм „Спасение за почетници“ (2024), во режија и сценарио на Соња Просенц. Филмот на хумористичен и трагикомичен начин ги истражува современите општествени прашања, во реимагинација на „Теорема“ од Пјер Паоло Пазолини: во привидно совршено словенечко „nouveau riche“ семејство влегува Жулиен, син од претходен брак, чија присутност го нарушува кревкиот семеен баланс и ги открива пукнатините под внимателно негуваната фасада.
„Филмот започнува како општествена сатира, преку која ги истражуваме современите проблеми, но како што се откриваат слоевите, приказната преминува во истражување на човечката состојба,“ вели Соња Просенц.
Во главните улоги настапуваат: Марко Мандиќ, Катарина Стегнар, Алиоша Шнајдер, Мила Безјак, Јудита Франковиќ Брдар и Јуре Хенигман.
Соња Просенц со својот дебитантски филм „Дрвото“ (2014) гостуваше на повеќе од 50 филмски фестивали низ светот. Нејзиниот втор долгометражен филм „Историја на љубовта“ (2018) доби специјално признание од жирито во Карлови Вари, со што таа стана првата словенечка режисерка наградена во главната програма на фестивал од А категорија. „Спасение за почетници“ имаше светска премиера на фестивалот во Трајбека.
Филмот е копродукција меѓу Словенија, Италија, Норвешка и Србија, а е поддржан од Словенечкиот филмски центар, Виба филм и РТВ Словенија. Продуцент е MonoO.
Во петок, 10 октомври, ќе биде прикажан младинскиот хит „Игралиштето не го даваме!“ (2024), во режија на Клемен Дворник.
Ова акциско-авантуристичко дело ја следи група млади скејтери кои се борат да го спасат своето маалско игралиште. Кога 12-годишната Алма дознава дека фирмата на нејзиниот татко ќе го урне игралиштето, таа мора да се здружи со својата најголема ривалка и нејзината екипа за да го одбранат просторот. Тие имаат само една недела.
„Со филмот сакам да им ја приближам на децата убавината на играта на отворено и дружбата со врсници, и да им пратам порака дека никогаш не треба да се откажуваат – заедно можеме да направиме промени и да градиме подобра иднина,“ вели режисерот.
Во филмот настапуваат млади актери: Каја Забрет, Каја Шуштар, Нико Лемарк, Јури Фридерих, Давид Тронтељ, Марк Џејкоб Каваца, и професионални актери како Марко Мандиќ, Грегор Зорц, Сања Павчек, Аленка Крајгер и други.
Филмот е создаден во продукција на A Atalanta, во копродукција меѓу Словенија, Србија, Хрватска и Чешка, со поддршка од РТВ Словенија.
Клемен Дворник е активен во аудиовизуелната индустрија и работел на реклами, видеа, настани, телевизиски серии и филмови. Тој е познат и по популарната словенечка серија „Језеро“ (2019), премиерно прикажана на фестивалот во Сараево. За своето дело е добитник на повеќе награди.
„Игралиштето не го даваме!“ имаше премиера на фестивалот во Локарно и освои 12 награди, вклучувајќи ја и Златната ролна во Словенија, бидејќи филмот го гледале над 25.000 гледачи.
Завршната вечер, сабота, 11 октомври, е резервирана за најновиот документарен филм „Планината не оди никаде“ (2025), во режија на Петра Селишкар. Филмот премиерно беше прикажан во август во Скопје, на фестивалот Македокс, токму во периодот коха и се прикажуваше и во словенечките кина. Досега има освоено две меѓународни награди.
Далеку во македонските планини, меѓу стадо од 600 овци чувани од големи кучиња, се наоѓа засолниште. Таму одекнува детски смеа. Тоа се браќа, на возраст од осум до дваесет години. Слободното време го минуваат во игра и разговори за животот. Каква иднина ги чека?
„Децата живеат во импровизирани колиби со овците и кучињата, во селото се враќаат можеби пет пати годишно. Тие се едноставни луѓе на земјата – не се водени од пари, туку живеат полнокрвно и во хармонија со сите. Тоа е затоа што отсекогаш го знаеле само тој начин на живот – го наследиле од генерации овчари пред нив. Толку чисти и искрени души се ретки,“ вели Селишкар.
Петра Селишкар е режисерка, сценаристка и продуцентка. Во 2003 година ја основа продукциската куќа Petra Pan Film, специјализирана за креативни документарци. Таа ги режираше и филмовите: „Бабите на револуцијата“ (2006), „Мама Европа“ (2013), „Мојот наопаку свет“ (2016) и „Телото“ (2023).
„Планината не оди никаде“ имаше светска премиера на фестивалот Visions du Réel во швајцарскиот град Нијон. Филмот е копродукција меѓу Словенија, Франција и Македонија.
Култура
Музичка драма што остава без здив – „Риголето“ од Џузепе Верди на сцената на Националната опера и балет

На 10 октомври со почеток во 20.00 часот на сцената на Националната опера и балет ќе се изведе една од најубавите музички драми во оперската литература „Риголето“ од Џузепе Верди. Диригент е Џанлука Мартиненги од Италија, режисер е Пјер Франческо Маестрини (Италија), сценографијата е на Гилермо Нова од Шпанија, костимографијата на Кристина Ачети (Италија), а кореограф е Саша Евтимова, концерт-мајстор е Климент Тодороски, хор-мајстор: Јасмина Ѓорѓеска и Ѓурѓица Дашиќ.
Насловната улога (Риголето) ќе ја толкува гостинот од Јужна Кореја, Леон Ким, во улогата на Џилда ќе настапи, Биљана Јосифов, во улогата на Војводата од Мантова, Чуан Ванг од Кина, во улогата на Спарафучил, Владимир Саздовски, во останатите улоги настапуваат: Николина Јаневска, Борко Биџовски, Драган Ампов, Јане Дунимаглоски, Александра Лазаровска Василевски, Диме Петров, Марика Поповиќ, Десанка Глигоријевиќ, заедно со хорот, оркестарот и балетскиот ансамбл на Националната опера и балет.
„Риголето“ е драма на човечкиот живот која јасно, силно и емотивно ги прикажува скриените негативни карактеристики кај луѓето кои ги потиснуваат љубовта, слободата, радоста…Трагична приказна за љубомора, одмазда и жртва. Напишана според драмата на Виктор Иго „Кралот се забавува“, „Риголето“ како опера е раскажана со возбудлив музички јазик и нејзиниот успех наназад низ историјата не се должи само на либретото, на трагичната судбина на насловниот лик, туку уште повеќе на прекрасните арии меѓу кои и „La Donna è mobile”, и на воопшто, убавата мелодиска структура.