Контакт

Култура

„Македонскиот јазик е наш идентитет“ одекна во Хрватска – Рацин, Шопов и македонскиот правопис во фокусот

Објавено пред

Го имаме Рацин, кој е всушност канон, значи дека постоиме како култура, како јазик, како нација! Почетокот на официјализирањето на македонскиот јазик на Првото заседание на АСНОМ и градењето на нацијата не се без корен иако нашите соседи и од југот и од истокот упорно се обидуваат да се убедат себеси, но и Европа и светот, дека македонската нација е накарадно посадена во една новоформирана бившојугословенска република од страна на југословенскиот диктатор Јосип Броз Тито. Првата книга на македонски јазик во слободна Македонија, напишана од Ацо Шопов, не е само резултат на борбата, туку и самата, тогаш сѐ уште е и борба – борба со збор, но и со културолошки и општествен чекор, што го распламтува македонското постоење како факт, но и како конкретно остварен, легален и легитимен чин наспроти претходното третирање на употребата на македонскиот јазик за илегалност. Со книгата објавена во 1944 година Шопов и ја остварува литературнојазичната заложба на Крсте Мисирков на дело.

dobivaj vesti na viber

Ова се некои од пораките што беа упатени на манифестацијата „Македонскиот јазик е наш идентитет“, што се одржа во преполната сала на Градската библиотека во Самобор, со финансиска поддршка на Министерството за наука, образование и млади на Република Хрватска. Во централниот дел на манифестацијата учествуваа Весна Мојсова-Чепишевска и Иван Антоновски од Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ и Елка Јачева-Улчар од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“. Голем број Македонци, студенти и ученици што го изучуваат македонскиот јазик, книжевници, музичари и други важни фактори на хрватската општествена стварност, со оваа манифестација чествуваа неколку значани јубилеи: 85 години од објавувањето на „Бели мугри“ од Рацин и тоа токму во Самобор, 80 години од одлуката на АСНОМ македонскиот јазик да е официјален во македонската држава и 80 години од објавувањето на првата поетска книга на македонски јазик во слободна Македонија – Шоповата „Песни“. Носител на проектот беше македонското културно друштво „Охридски бисер“ од Загреб под координација на македонистката што живее и работи во Хрватска, Ивана Брезовец, која напоменува:

„Манифестацијата ‘Македонскиот јазик е нашиот идентитет’ првпат се одржува оваа година. Нашиот јазик и книжевност имаат свои значајни личности и датуми, кои заслужуваат достојно да бидат одбележани и надвор од границите на нашата земја. Мојата желба беше Самобор и Рацин да нѐ обединат и да бидат мостот што нѐ поврзува. На исто место на македонски јазик да зборуваат најзначајните проучувачи, кои посветено работат во промовирањето и проучување на делото на нашите основоположници, на нашите инспиративни поети, писатели, критичари, научни работници.

„Силно светнал ден“ беше насловот на предавањето на истакнатиот рацинолог Весна Мојсова-Чепишевска во кое првпат на таков начин се презентира толкав корпус зачувани сведоштва, архивирана документација и сеќавања за објавувањето на книгата „Бели мугри“ од Рацин, со осврнување и кон досегашните научни согледби. Во исто време таа се осврна и на книжевната генеза на „Бели мугри“, но и воопшто на релациите на Рацин со Хрватска.

„Ако се согледа во целост Рациновиот творечки опус, нè вџашува фактот дека тој главно е објавен токму во Хрватска. Некои од тие трудови, како расказот ‘Во каменоломот’, кој победува на литературниот конкурс на загрепското списание ‘Литература’ во 1932 година, или песната ‘До еден работник’ како прва авторска песна објавена на македонски јазик во XX век, конкретно во април 1936 година, во загрепското списание ‘Книжевник’, и особено поетската збирка ‘Бели мугри’ и визионарскиот манифест за раѓањето на новата македонска книжевност со наслов ‘Развитокот и значењето на една нова наша книжевност’, повторно објавено во Загреб 1940 година, сите тие се од исклучителна важност за развојот на македонската книжевност и тоа од повеќе аспекти – литературно-историски, уметнички, јазички и теориски“, нагласи Мојсова-Чепишевска.

Во дел од предавањето таа и напомена:

„Кочо Рацин е канон. Со неговата збирка ‘Бели мугри’ се удираат темелите на современата македонска поезија. Рацин со помош на креативната корекција, која е манифестирана преку напуштањето на поетиката на експресионизмот и ослободувањето од српскохрватскиот, односно српскиот јазик, се издигнува во канон. Потврда за Рацин како канон во македонската современа книжевност претставува и влијанието што тој ќе го изврши врз хрватскиот поет Јуре Каштелан, кој во 1948 година во Хрватска ја објавува книгата ‘Македонски народни песни’, што претставува прв повоен препев на македонската народна поезија на хрватски јазик и воопшто на некој друг јазик“.

Лингвистиката Елка Јачева-Улчар одржа предавање со наслов „Претходниците и историјатот на македонскиот правопис – од одлуката за неговото донесување на 2.8.1944 до денес“, во кое се осврна на повеќе важни прашања од историјата на македонскиот јазик и за актуелните состојби.

„Покрај пишувањето на македонски и за македонскиот јазик од нашите преродбеници и учебникари во 19 век, како Константин Миладинов, Ѓорѓија Пулевски, Димитар Македонски и др., македонскиот јазик речиси истовремено со излегувањето на Пулевската ‘Славјанско-маќедонска општа историја’ (1892) ја добива својата научна потврда за своето постоење. Станува збор за првата одбранета докторска дисертација за македонскиот јазик на тогашниот Дерптски универзитет (денес ‘Тарту’) во Естонија. Докторандот е балто-германскиот лингвист Леонард Готхилф Мазинг, кој исто како и Крсте Мисирков бил ученик и пријател на Иван Александрович Бодуен де Куртене, кој бил и поддржувач на тезата за засебноста на македонскиот јазик: македонските говори, кои ги истражувал во 1877 г., ги изделил како посебна словенска гранка“, нагласи Јачева-Улчар.

Во однос на некои прашања од понов датум таа го издвои и заговарањето од една група писатели во раните 90-ти години непосредно пред осамостојувањето на Македонија за внесување буква за бележење на темниот вокал со употреба на нацртот од старослвенската кирилица за т.н. јор или голем ер за бележење на полувокалот од заден ред.

– До тогаш заговараната реформа, за среќа, не дојде. И тогаш како и денес сметам дека тоа што фатило корен во нашата писмена традиција не треба да се менува. Поинаку, може да се предизвика уште поголема неписменост при веќе постоен голем процент на неписменост, дотолку повеќе што внесување на нова графема во азбуката на еден јазик значи голема правописна реформа која не можат да си ја дозволат многу поголеми и побогати држави од нашата… …Конечно, во македонистиката имаме толку многу празнини кои чекаат на нас да ги пополниме, така што реформа во азбуката што ќе повлече и реформа во правописот е последната работа со која треба да се занимаваат македонските лингвисти.

За првата поетска книга во слободна Македонија, говореше Иван Антоновски, којшто важи за познавач на творештвото на Ацо Шопов, при што овојпат, поезијата на македонскиот класик беше ставена и во дијалог со творештвото, идеологијата и визијата на Рацин.

– Некој можеби и ќе рече дека ако „Песни“ не се случела во таа, 1944., имајќи ги предвид натамошните творечки остварувања на Шопов, сигурно би била пообемна и поетички покомплексна. Но, очигледно, таа се случува тогаш и како резултат на свесноста дека е нужна, неопходна и за самиот развиток на македонскиот литературен јазик. За да биде и книжевен браник од тогашните и натамошните напади и нелингвистички негирања упатени кон него, за кои несомнено, Шопов бил повеќе од свесен, и затоа, неколку години подоцна, во 1950 година, Шопов отворено ќе порача: „Инфорбировците од Бугарија можат да го одречуваат македонскиот јазик колку што сакаат. Нивно е да се нервираат и псуат. А ние сигурно одиме по правиот пат во развитокот на нашиот литературен јазик“. Се чини, истово важи и денес, за наследниците на инфорбировците, по не малку минати децении од тој непрекинат развиток, кога Шоповата „Песни“ е една од неговите почетни точки – книга во која официјално се остварува нашиот народен јазик слободно, и пред да се случи процесот на кодификација, нагласи меѓу другото, Антоновски.

Инаку, на овој дел од манифестацијата, пред присутните, со поддршка за настанот се обратија и Маја А. Балабурски, ополномоштен министер во македонската амбасада во Хрватска, Миран Шиоќ, претседател на Градскиот совет на Самобор, директорката на Градската библиотека, Мирјана Димњаковиќ и претседателката на „Охридски бисер“, Виолета Штерјова.

– Во проектот ги вклучивме и училиштата од Република Хрватска во коишто се изучуваат македонскиот јазик и култура. Воспоставивме соработка со Детските Рацинови средби во Велес, распишавме поетски конкурс за учениците во Хрватска со тема „Рацин во моите очи“. Ученичките Јана Димовски, Ева Русевски и Александра Мерпушкоски како наградени учесници ќе ги посетат градот Велес и родната куќа на Кочо Рацин, како и манифестацијата „Детски Рацинови средби“. Дел од проектот беше и јазичната работилница „Учиме македонски јазик“ која се одржа во Градската библиотека во Самобор, во детското одделение. Учесници беа ученици од четврто одделение во ОУ „Богомил Тонија“, напомена Ивана Брезовец.

Во рамките на централниот настан на манифестацијата, покрај предавањата на истакнатите истражувачи, со учество на најмладите се рецитираше и поезија, на македонски и во препев на хрватски јазик. Свои стихови читаа учениците Петар и Павел Богатинови, а стихови на Рацин и Шопов, средношколките Ева Матишиќ, Исидора Спиркоска и Александра Мерпушкоски. Програмата ја збогатија музичките ансамбли „Езерки“ и „Моми бисерни“, при што македонската народна песна одекна во Самобор.

Во текот на манифестацијата со учесниците од Македонија беа одржани работни средби во македонската Амбасада и во македонскиот Културно-информативен центар во Загреб. Македонското културно друштво „Охридски бисер“ ѝ подари триесет книги од издаваштвото на Заедницата на Македонците во Република Хрватска на Градската библиотека во Самобор.

„Ова за нас е прва манифестација од ваков вид и се надевам дека ќе прерасне во традиција, а дека Самобор и Загреб ќе продолжат да будат едни од најзначајните центри на македонистиката“, истакнува Брезовец.

Култура

Концерт на Ансамблот „Орце Николов“ на Скопско лето

Објавено пред

Од

Вечерва, 07.07.2025г. (понеделник) со почеток во 20:30 часот на Колонадата пред платото на Национална опера и балет ќе се одржи концерт на Ансамблот на народни песни и игри „Орце Николов“.

dobivaj vesti na viber

Концертот е насловен „Оро Орце“ по повод 80 години постоење на Ансамблот.

Влезот е слободен.

Ансамблот за народни песни и ора „Орце Николов“, е културно-уметничко друштво основано во Скопје, 1945 година. Формирано е од Синдикатот на металските работници на аеродромот Скопје, со задача да ги афирмира македонските народни ора, песни, носии и обичаи.

Прикажи повеќе...

Култура

Македонската анимација стигна до Уругвај: „Јон Вардар против галаксијата“ на фестивал во Монтевидео

Објавено пред

Првиот македонски долгометражен анимиран филм „Јон Вардар против Галаксијата“ е официјално селектиран на 11. издание на Светскиот филмски фестивал во Монтевидео, кој ќе се одржи од 7 до 9 јули во главниот град на Уругвај. По Бразил, Аргентина, Еквадор и Венецуела, ова е петта држава од Латинска Америка каде што филмот ќе биде прикажан.

dobivaj vesti na viber

Во режија на Гоце Цветановски, „Јон Вардар против Галаксијата“ е научно-фантастична комедија која веќе ја освои публиката на бројни светски фестивали, комбинирајќи остар хумор и различни стилови на анимација за да ја раскаже неверојатната авантура на еден антихерој низ вселената.

Филмот е во сценарио и режија на Гоце Цветановски, арт директор е Михајло Димитриевски – Тхе Мичо, продуцент е Алан Кастиљо, а главните улоги ги толкуваат Жарко Димоски, Емилија Мицевска и Дамјан Цветановски.

Прикажи повеќе...

Култура

Сергеј Андреевски и Никола Пијанманов изложуваат во Грција

Објавено пред

Вечерва, со почеток во 20 часот, во главниот град Хора, на островот Андрос, свечено ќе биде отворена изложбата на првата интернационална уметничка работилница со наслов „Поистоветени со хоризонтот“ (“Aligned to the horizon”).

dobivaj vesti na viber

Во текот на јуни, девет меѓународни уметници: Сергеј Андреевски (Скопје), Ан Лизе Бројер (Париз), Стано Бубан (Братислава), Маријана Кацарас (Тунис), Маркос Хаџипатерас (Лондон – Атина), Никола Пијанманов (Струмица), Герлинде Пистнер (Нирнберг), Кристина Рахме (Бејрут) и Карла Салем (Лондон – Бејрут) се нурнаа во пејзажот, архитектурата и приказните врежани во камењата и древните патеки на Андрос – и ги трансформираа овие средби во уметнички дела за време на нивниот престој во резиденцијата „Амалија Гарденс“ во Витали, Андрос.

Сместена во историска зграда во Хора, изложбата ќе биде отворена до 31 август, поканувајќи ги и локалното население и посетителите да се вклучат во уметнички дела создадени во директен дијалог со островот. Поканетите уметници имаа средби со вистинските чувари на наследството на Андрос – локалните производители и жители – и истражуваа пејзажи што носат силни траги од човечко присуство низ вековите: антички камени тераси што ги обликувале полињата, вековни маслинови градини, камени фарми и традиционални пешачки патеки. Преку оваа интеракција со островот и неговите жители, уметниците беа поканети да размислуваат за тоа како овие елементи служат како живи сведоштва за долгогодишна, хармонична врска меѓу луѓето и нивната околина; Како минатите начини на живот можат да се прилагодат на денешната реалност и каква улога може да игра уметноста во усогласувањето на наследството на островот со современите ритми?

Целта на резиденцијата и изложбата е да се истакне безвременската релевантност на традициите на островот Андрос – не како реликвии од минатото, туку како вредни ресурси за сегашноста.

Иницијативата ја спроведува здружението „Амалија Гарденс AMKE“, основано од архитектите и дизајнерите Харис Савидис и Пени Валсамиду. Името на организацијата ѝ оддава почит на Амалија Атанасиу, последната жителка на напуштената населба Калокаирини, со цел да ја оживее како нов центар на уметничка креативност. Резиденцијата „Амалија Гарденс“ има за цел не само да ја промовира современата визуелна уметност, туку и да поттикне значаен дијалог меѓу уметниците и културното наследство на островот. Преку оваа размена, програмата се стреми да создаде жив дијалог што ќе остави траен отпечаток врз сегашноста и иднината на Андрос.

Прикажи повеќе...

Најново

Македонија1 час

Апелот на Министерството за здравство да не се снимаат пациентите од дискотеката во Кочани е загрижувачки, смета Хелсиншкиот комитет

Хелсиншкиот комитет за човекови права изразува сериозна загриженост поради апелот на Министерството за здравство до медиумите да не ги фотографираат...

Македонија2 часа

Кирков: Поморот во куќата на стравот продолжува – во Скопје ЗОО починаа уште две лами

„Нашата, скопската Зоолошка, е една хорор-приказна изминативе 3,5 години, ја нареков куќата на стравот со цел некоја ‘умна’ глава преземе...

Македонија3 часа

(Видео) Два полициски хеликоптера го гаснат пожарот во околината на Блаце

Денеска, од 5 часот, полициски службеници од Хеликоптерската единица за полициски намени при МВР, со два хеликоптера на единицата за...

Европа3 часа

(Видео/фото) Масивен руски напад со дронови врз Киев, Харков и Одеса

Руските сили ја нападнаа Украина со беспилотни летала од типот „Шахед“, при што најтешко се погодени Харков, Одеса и Киев,...

Македонија4 часа

(Видео) Ангелов: Пожарот кај Блаце делумно под контрола

Рано утрово по 5 часот e започнато со гасење на големиот пожар на отворен простор, којшто вчера во попладневните часови...

Свет4 часа

Татко загина спасувајќи го семејството во Тексас: катастрофалните поплави одзедоа најмалку 80 животи

Катастрофалната поплава што го погоди југоисточен Тексас одзеде најмалку 80 животи, вклучувајќи 21 дете, соопштија локалните власти. Обилните дождови што...

Македонија4 часа

(Видео) Три хеликоптери го гаснат пожарот кај селата Чучер и Блаце

Утрово трите хеликоптери (два на МВР и еден на АРМ) во 05.00 часот почнаа со дејство над пожарот на територијата...

Свет5 часа

Трамп: Испраќаме писма за царините до сите земји

САД ќе почнат да испраќаат писма до своите трговски партнери за нови договори и тарифи почнувајќи од денес, изјави американскиот...

Свет5 часа

Трамп: Тажно е да се гледа како Илон целосно ја губи контролата

Американскиот претседател Доналд Трамп ги нарече плановите на Илон Маск за основање нова политичка партија „смешни“ и додаде дека Соединетите...

Свет5 часа

(Видео) 80 мртви во поплавите во САД, меѓу нив и 28 деца: потрагата по исчезнатите продолжува

Бројот на жртви од катастрофалните поплави што го погодија централниот дел од Тексас рано утрово се искачи на најмалку 80,...

Македонија6 часа

(Видео) Ангелов: Mожна причина за пожарот кај Блаце е фрлено догорче од цигара од возило во движење или намерно потпалување

Два полициски хеликоптера, еден армиски хеликоптер, еден Хермелин со цистерна на ДЗС, еден Пинцгауер на ДЗС и едно теренско возило...

Македонија6 часа

Пожарот зафати само надворешен дел од дворот на Психијатриската болница во Бардовци, нема причина за загриженост, велат од Министерството за здравство

По пожарот што вчера зафати дел од тревна површина во дворот на ЈЗУ Психијатриска болница „Скопје“, Министерството за здравство ја...

Македонија6 часа

(Видео) Во седум налети хеликоптерот на МВР исфрли 10 тони вода

Вчера полициски службеници од Хеликоптерската единица за полициски намени при МВР, а по претходно добиено барање од ЦУК за преземање...

Македонија11 часа

Нормализиран патниот сообраќај до граничниот премин Блаце

Ноќеска е нормализиран патниот сообраќај до граничниот премин Блаце. Укината е забраната и за товарните моторни возила и за автобусите....

Македонија16 часа

Евакуација во Психијатриската болница Бардовци, пожарот го зафати дворот

Попладнево избувна пожар во населбата Геге кој се прошири кон населбата Бардовци и зафати дел од површината на дворот на...

Македонија19 часа

ВМРО-ДПМНЕ ги објави имињата на уште шест кандидати за градоначалници

Покрај кандидатурата на Орце Ѓоргиевски за градоначалник на Скопје, Извршниот комитет на ВМРО-ДПМНЕ донесе одлука за уште шестмина кандидати кои...

Македонија20 часа

Мицкоски: Нема да има данок за немажени и неженети – целта беше отворање јавна дебата

Премиерот Христијан Мицкоски изјави дека нема да има данок за немажени и неженети, појаснувајќи дека изјавата имала за цел да...

Македонија22 часа

Орце Ѓорѓиевски е кандидат за градоначалник на Град Скопје од ВМРО-ДПМНЕ

Извршниот комитет на ВМРО-ДПМНЕ донесе одлука актуелниот градоначалник на Кисела Вода, Орце Ѓорѓиевски, да биде кандидат за градоначалник на Градот...

Македонија1 ден

(Видео) Пожарите ќе се гаснат со пренаменети армиски и полициски возила кои 8 години биле запуштени, рече Мицкоски

Полициски и армиски возила коишто повеќе од осум години биле целосно запуштени, се пренаменети за да ги гаснат шумските пожари....

Македонија1 ден

(Видео) Ангелов: Ова лето гранката нема да ми биде потребна – добивме 43 специјализирани возила за гаснење пожари

Директорот на Дирекцијата за заштита и спасување, Стојанче Ангелов, истакна дека ова лето државата е подготвена да се справи со...