Култура
На рускиот книжевен портал „Горки“, објавен опсежен критички одглас кон романот „Бродот. Конзархија“ на македонскиот писател Томислав Османли

Македонскиот антиутописки роман „Бродот. Конзархија“ неодамна беше објавен во Москва во рамките на меѓународната едиција „100 словенски романи“, а на 23 мај во при што во центарот на словенските култури во Москава, книгата доживеа имаше и едноипол часовно претставување. На оваа промоција учествуваа Јегениј Н. Резниченко, генералниот директор на Центарот за книги „Рудомино“, книгоидателството што го сега публикуваше повеќе дела од македонски автори, на преведувачката О. В. Панкина, славистката и литературна теоретичарка Јулија А. Созина, виш научен соработник на Институтот за славистика на Руската академија на науките, како и актери кои читаа делови од преводот на романот на руски јазик.
По таа претставување кое се одвиваше и онлајн, неодмана се појави и првиот, исклучително позитивен одглас во електронското скисание „Горки“ од перото на научниот работник и книжеве критичар Едуѕард Лукојанов. Во својата , инаку значително поопсежна објава, критичарот Едуард Лукојанов меѓу другото пишува:
„ (….) Неподносливиот замор од политиката, економијата, општеството, бирократијата и сè друго што ја сочинува државата и нејзиниот „историски процес“ – е водечкиот мотив на дистопискиот роман на македонскиот писател, публицист, есеист и теоретичар на медиумите Томислав Османли „Бродот. Конзархија“, завршена во 2015 година и сега преведена на руски за серијата „Сто словенски романи“.
Дејството на „Брод“ се случува во 2039 година. Нема посебна потреба да се прераскажува неговиот заплет – жанрот на утопија или дистопија ретко вклучува раскажување приказна; Она што го чека читателот е повеќе збир на ситуации кои се случиле во негативната прогноза за човековиот развој нацртана од авторот.
Така, до 2039 година, светот конечно постига конечен консензус за оптималниот политички систем. Идеалната форма на влада е признавањето на „конзархијата“ (од зборот „конзорциум“) – корпоративна моќ на акционерските друштва.
Конзархиското владеење се заснова на целосна контрола врз реалноста, на лишување од реалноста од сè „вообичаено“, „природно“. Овде Османли го поканува читателот на ужаснување од целосниот борбен комплет на модерното стихијно реакционерство: генетски модифицирани рози, исламска глобализација, материјалистички екуменизам, трансхуманизам, спојување на половите во еден голем пол, сексуална слобода изразена во широко распространета пансексуалност, широко распространета зависност од фармацевтски производи и наркотични супстанции.
Тоа е крајот на историјата, во која нема социјални, етнички и верски конфликти. Сите противречности овде не беа решени од самите луѓе во демократските граѓански процеси, туку од елитите кои беа водени не од чувството за хуманизам, туку од чисто економски размислувања:
„Идејата на потрошувачот и креаторот на профит, акционерот, беше огромен чекор напред во развојот на духот на новата заедница. На него се засноваа сета либерализација и надминување на социјалните разлики и сите видови социјална нееднаквост“.
„Идејата на потрошувачот и креаторот на профит, акционерот, беше огромен чекор напред во развојот на духот на новата заедница. На тоа се засноваа сета либерализација и надминување на социјалните разлики и сите видови социјална нееднаквост“.
Крајната цел на конзарсите е да ја доловат човечката имагинација, да ги лишат своите поданици од можноста дури и да размислуваат за какви било алтернативи на сегашниот светски поредок.
Навистина, имагинацијата е практично отстранета од оваа дистописка иднина. „Бродот“ е целосно изграден од вообичаените места на хуманитарната фикција: летечки скејтборди, хипер-реалистични холограми, облека што ја менува формата и бојата по волја на оној што го носи, смешен волапук наместо жив јазик на комуникација, 6Д кино наместо нормални два. -димензионални филмови (како медиумски историчар Османли, инаку, знае дека киното почна да се движи подалеку од рамниот екран пред сто години и зошто никогаш нема да го напушти). Женските гради овде се биомеханички, способни да ја менуваат формата и големината. Доминантен стил во архитектурата е стилот на ампирот, во кој е изградено модерното Скопје, за рускиот читател, специфичните нови градби на македонскиот главен град можеби потсетуваат на Москва од времето на Лужков.
„Оваа противречна слика, која брзо се појави пред неговите очи за само неколку години, на Слободан Савин му остави впечаток дека конзархијата живее во некој вид стрип од втор ред, а понекогаш неговата слика беше поврзана со некаков апсурден куклен театар во неуспешно конструираната сценографија од европски неокласичен, византиско-еклектичен и ретро-декоративен тип со неодреден идентитет, кој од некоја непозната причина беше наречен барок“.
(…) Овој роман неизбежно му поставува на читателот едно исклучително важно прашање: зошто, всушност, ја сметаме објективната, „стварната“ реалност за нешто не само вредно само по себе, туку за некаква највисока вредност? Зошто сме толку отпорни дури и на помислата за објективно добра идеја да го преместиме нашиот ужасен, монструозен, гладен, разурнат од војна свет во озлогласениот Матрикс, каде што ќе бидеме нахранети, наводнувани и згрижени на секој можен начин во замена за компјутерската моќ на нашите тела?
Ако ја имате на ум општата поставка на „Бродот“, можете да дојдете до заклучок дека „реалноста“ е само една од многуте „традиционални“ вредности што никој не може јасно да ги формулира, но за кои вреди да се умре (иако подобро, се разбира, испратете некој друг да умре за нив). Ова е веројатно точно – но само веројатно.
Многу поинтересно, а уште попродуктивно е да се оттргнеме од сите овие генерализации и малку да размислиме за конкретни работи, зошто токму таква книга напишал Македонецот Томислав Османли во средината на 2010-тите? Едно интервју што писателот еднаш го дал за хрватската (што е важна) публикација ТРИС ( https://tris.com.hr/2023/09/interview-tomislav-osmanli-makedonski-pisac-scenarist-teoreticar-medija-europa-jeste-jedna-sjajna-plodotvorna-ideja-ali-nju-ndanas-izjedaju-skakavci-njene-vlastite-birokracije-pa-i-u-sustini-a/ ) ќе ви помогне да го разберете ова. Во него, Османли, одговарајќи на прашања за неговите политички чувства, си даде јасен опис: евроскептичен еврофил.
Единствениот европски простор му изгледа како утописки идеал кон кој треба да се стремиме, но во пракса тој е недостижен од повеќе причини.
(…)
Зошто реалноста луѓето ја перцепираат како некаква највисока самодоволна вредност? Очигледно, ова се случува кога човек, во своето разочарување од реалноста, ќе дојде до заклучок: реалноста не е стварна, наместо тоа е спроведена некаква симулација. Овој заклучок може да има трагични последици. На пример, луѓето, гледајќи само фантазии и фатаморгани наместо вистинска иднина, можат да се свртат кон минатото, одлучувајќи дека тогаш сè било реално. Така се случува во универзумот „Брод“, каде не само што стилот на Ампирот е доминантен архитектонски стил, туку и целата култура е произведена во „ретро“ естетика, бидејќи главното мото на оваа дистопија гласи: „Соврменоста не само што го содржи целото минато, но е и негова кулминација“.
Водени од овој принцип, реакционерите кои се борат против „крајот на историјата“, гледајќи наназад во митските (или холографските?) „идеали од минатото“, без да го знаат тоа, се наоѓаат во борба да го постигнат токму овој крај. Затоа, вистинскиот идеал сè уште лежи во иднината – и тоа може да се постигне, но само ако измамнички не ја замрзнете, како што покажа животот, пријатна сегашност.
Ова е, можеби, позитивното значење на оваа, сепак, оптимистичка книга на македонскиот писател Томислав Османли. “
Инаку, романот на османли, пред руската објава се појави и во Србија како издание на престижната издавачка куќа „Агора.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Недела на италијанскиот филм од 9 јуни во Кинотека

Од 9 до 14 јуни 2025 година ќе се одржи XXV издание на „Неделата на италијанскиот филм – ITALIAN SCREENS“.
Организиран од италијанската амбасада во Скопје, во соработка со Италијанскиот културен институт во Белград и Кинотеката на Република Северна Македонија, фестивалот е под покровителство на проектот ITALIAN SCREENS, проект за поддршка на интернационализацијата на италијанскиот аудиовизуелен сектор, чија цел е промовирањето на најдоброто од италијанската филмска продукција во странство и вклучува и алатки за поддршка на италијанската кинематографија како што се даночни кредити и средства за дистрибуција и копродукции.
На овогодишното издание ќе бидат прикажани шест од најуспешните филмски остварувања на современата италијанска кинематографија. Филмовите, сите дистрибуирани помеѓу 2024 година и првите месеци на 2025 година, се учесници на престижни меѓународни фестивали и добитници на значајни награди и признанија од критиката и јавноста.
Темата што совршено ги обединува насловите во програма е патувањето: интерпретирано во буквална смисла со значење на пат кон родната земја или далеку од неа – но исто така и како визуелно, внатрешно, егзистенцијално, временско или емоционално патување.
Во понеделник, 9 јуни, фестивалот ќе го отвори „Партенопе“ (2024), најновото ремек-дело на наградуваниот Паоло Сорентино: филм кој претставува единствен склоп на поезија, носталгија и љубов кон Неапол, родниот град на режисерот. Во центарот на наративот се наоѓа Партенопе, независна и антиконформистична жена, со магнетна убавина и вечен порив по знаење. Нејзиното егзистенцијално и симболично патување, обележано со значајни средби, љубови, пријателства и разочарувања, кое е длабоко испреплетено со она на Неапол, прекрасен и декадентен град, колку убав толку и проклет, кој во филмот станува своевиден лик, жив и неуморен.
Фестивалот ќе се затвори во сабота, на 14 јуни, со филмот „Дијаманти“ (2024), новиот кинематографски успех на Ферзан Озпетек, кој ја освои наградата „Давид Ди Донатело од гледачите“ оваа година. Сместен во римска кројачка работилница во 1974 година, филмот ја раскажува приказната за човечките и работните односи на група жени вклучени во кроењето филмски костими. Преку овој микрокосмос, Озпетек истражува универзални теми како што се борбата против патријархатот, потрагата по идентитет, љубовта и пријателството. Резултатот е хармонично и полицентрично дело кое го слави женското соучесништво и отпорност.
Сите филмови ќе се прикажуваат на оригинален јазик со титлови на македонски и на англиски јазик. Проекциите ќе се одржат во историската Кинотека на Република Северна Македонија и ќе започнуваат во 20:00 часот.
Култура
„Кратка меморија“ – нова книга од Милица Димитријовска-Радевска

Книгоиздавателството „Панили“ ја објави поетската книга „Кратка меморија“ пд поетесата Милица Димитријовска-Радевска.
Како што истакнува Весна Мундишевска-Велјановска, оваа книга е мемориски регистар на складирани податоци, настани, случки, размислувања, укажувања… сместени во ќелиите на меморијата на една временска рамка која, и покрај активното темпо на збиднувањата, сѐ повеќе ја губи суштинската комплексност, и бледнее присвојувајќи еднозначни карактеристики.
Во едноличноста на бинарното постоење, оваа меморија тежнее да ги заштити вредностите од нивната маргинализација, да го реституира и она малку човечко што останало во нежната душа на човекот, всушност – да го сочува сопствениот капацитет, дури и да се надгради себеси елиминирајќи ја опасноста од предзнакот „кратка“, нагласено е во рецензијата.
„Во силно апострофираната конкретност на живеењето опеана во стиховите од „Кратка(та) меморија“ зјаат бројни празнини на помнењето. Боли отсуството на топлина, неодлучноста, недовербата, суетата, вришти заборавеноста, живи рани отвора обезвреднувањето – „животот вреди 10 грама чоколадо“ („Вредност“)… Во време на дигитализација и актуелната електронска комуникација, се чини како човекот да се подзагубил, како попатно да си го загинал идентитетот, како да молкнал сред преплетените фрекфенции на празните муабети, како да го закочил срцето во пребрзото темпо на стрелките од часовникот виснат на ѕидовите од галеријата на новото време. Како да му се подизгребало огледалото на средбите, па сега двонасочноста на изустената срдечност се извиличила во бесрамна себичност на збунето човече кое станува „вретено без предено, чепорошка на исколвана суета“, нагласува Мундишевска-Велјановска во рецензијата за новата книга на Димитријовска-Радевска.
Инаку, во песните од „Кратка меморија“ има и зајадливи нискости, вулгарности, пцости и гадости, подводаџии, есапџии, фалбаџии, расколници, луѓе со камења во срцата но и луѓе засегнати од сиот тој метеж кои во својата збунетост се повлекуваат во својата корупка барајќи го островот на својот спокој.
– Се чини дека стиховите на „Кратка меморија“, поотворено и погласно од претходните книги на поетесата, укажуваат на опасноста од жонглирањето на човекот по работ на амбисот и предупредуваат дека лесно може да нѐ проголта заборавот. Наместо разновидни прашања за егзистенцијалноста, овие стихови носат констатации со бројни извичници кои ја соголуваат лажната слика на среќно живеење сред пустината на духот, подвлечено е во првиот критички одглас за книгата.
Милица Димитријовска-Радевска е авторка на неколку поетски книги. Членува во Друштвото на писателите на Македонија и во Македонското научно друштво од Битола. Својот научен и истраќувачки труд го има реализирано и како коавторка на наставното помагало ,,Јазикот и графиката“. Има учествувено на голем број книжевни манифестации. Нејзината поезија е преведена на српски, англиски, романски јазик. Авторка е и на критички огледи, записи и рецензии за дела на повеќе современи македонски автори.
Поетската книга „Кратка меморија“ е достапна во книжарниците на „Матица македонска“.
Култура
Започнува 59. МТФ „Војдан Чернодрински“ во Прилеп

Со претставата „12“, во режија на Синиша Евтимов, на Македонскиот народен театар, вечерва во 20 часот во големата сала на Центарот за културата „Марко Цепенков“ во Прилеп ќе биде отворено 59. издание на Македонскиот театарски фестивал „Војдан Чернодрински“.
Организаторите велат дека голем интерес за фестивалот покажува прилепската публика и годинава, што се докажува и со фактот дека неколку претстави и пред почетокот на фестивалот се веќе распродадени.
На изведбата на актерите од МНТ, ќе претходи доделување на наградите за животно дело Соња Михајлова, Снежана Коневски-Руси и Гоце Тодоровски. На свеченото отворање ќе се обратат Ана Стојаноска, уметнички директор и селектор на програмата, министерот за култура и туризам Зоран Љутков и прилепскиот градоначалник Борче Јовчески.
Девет претстави во официјална селекција, четири во независна програма и една во придружна се селектирани за програмата на 59. МТФ „Војдан Чернодрински“, што ќе трае до 13 јуни под мотото „Смеј се и осмели се“.
„59.издание на фестивалот е спремно, внимателно спакувано, прецизно креирано со огромна љубов и почит кон сите учесници и гости. Во духот на мотото на фестивалот и се смеевме и осмелувавме низ предизвиците во текот на оваа година, но како тим покажавме и покажуваме, заедно со градот и целата поддршка од Министерството за култура и туризам и општествено-одговорните компании, дека Прилеп е единственото место за достојно да се слави театарската уметност. Посебна љубов кон целата публика која постојано покажува зошто е тоа така“, изјави Стојаноска.
За фестивалските награди и годинава ќе одлучува меѓународно жири, во состав: Нела Оташевиќ, продуцентка од Црногорско народно позориште, Иван Меденица, театролог и професор од Белград и Лилиа Абаџиева, театарска режисерка од Бугарија.
На програмата повторно ќе бидат детската зона, промоции на книги, разговори на тркалезна маса. Годинава, наместо досегашната платформа „Автор во фокус“ во која се славеше опусот на еден значаен автор за македонскиот театар, годинава ќе биде ставен фокусот на тројца мошне значајни театарски дејци од Прилеп. Тоа се: актерот и долгогодишен директор на нашиот фестивал Кирил Ристоски, актерот Благоја Спиркоски Џумерко и драмскиот автор и писател Благоја Ристески Платнар.
Новина е програмата „Драмолетање“, односно пичинг на кој неколкумина драмски автори ќе ги претстават своите дела. На тој начин фестивалот се труди да го поттикне домашното драмско творештво, но и поставување на истото на театарските сцени.
Фестивалот ќе биде затворен на 13 јуни со „Вистината“ на Театар Комедија.