Култура
На рускиот книжевен портал „Горки“, објавен опсежен критички одглас кон романот „Бродот. Конзархија“ на македонскиот писател Томислав Османли
Македонскиот антиутописки роман „Бродот. Конзархија“ неодамна беше објавен во Москва во рамките на меѓународната едиција „100 словенски романи“, а на 23 мај во при што во центарот на словенските култури во Москава, книгата доживеа имаше и едноипол часовно претставување. На оваа промоција учествуваа Јегениј Н. Резниченко, генералниот директор на Центарот за книги „Рудомино“, книгоидателството што го сега публикуваше повеќе дела од македонски автори, на преведувачката О. В. Панкина, славистката и литературна теоретичарка Јулија А. Созина, виш научен соработник на Институтот за славистика на Руската академија на науките, како и актери кои читаа делови од преводот на романот на руски јазик.
По таа претставување кое се одвиваше и онлајн, неодмана се појави и првиот, исклучително позитивен одглас во електронското скисание „Горки“ од перото на научниот работник и книжеве критичар Едуѕард Лукојанов. Во својата , инаку значително поопсежна објава, критичарот Едуард Лукојанов меѓу другото пишува:
„ (….) Неподносливиот замор од политиката, економијата, општеството, бирократијата и сè друго што ја сочинува државата и нејзиниот „историски процес“ – е водечкиот мотив на дистопискиот роман на македонскиот писател, публицист, есеист и теоретичар на медиумите Томислав Османли „Бродот. Конзархија“, завршена во 2015 година и сега преведена на руски за серијата „Сто словенски романи“.
Дејството на „Брод“ се случува во 2039 година. Нема посебна потреба да се прераскажува неговиот заплет – жанрот на утопија или дистопија ретко вклучува раскажување приказна; Она што го чека читателот е повеќе збир на ситуации кои се случиле во негативната прогноза за човековиот развој нацртана од авторот.
Така, до 2039 година, светот конечно постига конечен консензус за оптималниот политички систем. Идеалната форма на влада е признавањето на „конзархијата“ (од зборот „конзорциум“) – корпоративна моќ на акционерските друштва.
Конзархиското владеење се заснова на целосна контрола врз реалноста, на лишување од реалноста од сè „вообичаено“, „природно“. Овде Османли го поканува читателот на ужаснување од целосниот борбен комплет на модерното стихијно реакционерство: генетски модифицирани рози, исламска глобализација, материјалистички екуменизам, трансхуманизам, спојување на половите во еден голем пол, сексуална слобода изразена во широко распространета пансексуалност, широко распространета зависност од фармацевтски производи и наркотични супстанции.
Тоа е крајот на историјата, во која нема социјални, етнички и верски конфликти. Сите противречности овде не беа решени од самите луѓе во демократските граѓански процеси, туку од елитите кои беа водени не од чувството за хуманизам, туку од чисто економски размислувања:
„Идејата на потрошувачот и креаторот на профит, акционерот, беше огромен чекор напред во развојот на духот на новата заедница. На него се засноваа сета либерализација и надминување на социјалните разлики и сите видови социјална нееднаквост“.
„Идејата на потрошувачот и креаторот на профит, акционерот, беше огромен чекор напред во развојот на духот на новата заедница. На тоа се засноваа сета либерализација и надминување на социјалните разлики и сите видови социјална нееднаквост“.
Крајната цел на конзарсите е да ја доловат човечката имагинација, да ги лишат своите поданици од можноста дури и да размислуваат за какви било алтернативи на сегашниот светски поредок.
Навистина, имагинацијата е практично отстранета од оваа дистописка иднина. „Бродот“ е целосно изграден од вообичаените места на хуманитарната фикција: летечки скејтборди, хипер-реалистични холограми, облека што ја менува формата и бојата по волја на оној што го носи, смешен волапук наместо жив јазик на комуникација, 6Д кино наместо нормални два. -димензионални филмови (како медиумски историчар Османли, инаку, знае дека киното почна да се движи подалеку од рамниот екран пред сто години и зошто никогаш нема да го напушти). Женските гради овде се биомеханички, способни да ја менуваат формата и големината. Доминантен стил во архитектурата е стилот на ампирот, во кој е изградено модерното Скопје, за рускиот читател, специфичните нови градби на македонскиот главен град можеби потсетуваат на Москва од времето на Лужков.
„Оваа противречна слика, која брзо се појави пред неговите очи за само неколку години, на Слободан Савин му остави впечаток дека конзархијата живее во некој вид стрип од втор ред, а понекогаш неговата слика беше поврзана со некаков апсурден куклен театар во неуспешно конструираната сценографија од европски неокласичен, византиско-еклектичен и ретро-декоративен тип со неодреден идентитет, кој од некоја непозната причина беше наречен барок“.
(…) Овој роман неизбежно му поставува на читателот едно исклучително важно прашање: зошто, всушност, ја сметаме објективната, „стварната“ реалност за нешто не само вредно само по себе, туку за некаква највисока вредност? Зошто сме толку отпорни дури и на помислата за објективно добра идеја да го преместиме нашиот ужасен, монструозен, гладен, разурнат од војна свет во озлогласениот Матрикс, каде што ќе бидеме нахранети, наводнувани и згрижени на секој можен начин во замена за компјутерската моќ на нашите тела?
Ако ја имате на ум општата поставка на „Бродот“, можете да дојдете до заклучок дека „реалноста“ е само една од многуте „традиционални“ вредности што никој не може јасно да ги формулира, но за кои вреди да се умре (иако подобро, се разбира, испратете некој друг да умре за нив). Ова е веројатно точно – но само веројатно.
Многу поинтересно, а уште попродуктивно е да се оттргнеме од сите овие генерализации и малку да размислиме за конкретни работи, зошто токму таква книга напишал Македонецот Томислав Османли во средината на 2010-тите? Едно интервју што писателот еднаш го дал за хрватската (што е важна) публикација ТРИС ( https://tris.com.hr/2023/09/interview-tomislav-osmanli-makedonski-pisac-scenarist-teoreticar-medija-europa-jeste-jedna-sjajna-plodotvorna-ideja-ali-nju-ndanas-izjedaju-skakavci-njene-vlastite-birokracije-pa-i-u-sustini-a/ ) ќе ви помогне да го разберете ова. Во него, Османли, одговарајќи на прашања за неговите политички чувства, си даде јасен опис: евроскептичен еврофил.
Единствениот европски простор му изгледа како утописки идеал кон кој треба да се стремиме, но во пракса тој е недостижен од повеќе причини.
(…)
Зошто реалноста луѓето ја перцепираат како некаква највисока самодоволна вредност? Очигледно, ова се случува кога човек, во своето разочарување од реалноста, ќе дојде до заклучок: реалноста не е стварна, наместо тоа е спроведена некаква симулација. Овој заклучок може да има трагични последици. На пример, луѓето, гледајќи само фантазии и фатаморгани наместо вистинска иднина, можат да се свртат кон минатото, одлучувајќи дека тогаш сè било реално. Така се случува во универзумот „Брод“, каде не само што стилот на Ампирот е доминантен архитектонски стил, туку и целата култура е произведена во „ретро“ естетика, бидејќи главното мото на оваа дистопија гласи: „Соврменоста не само што го содржи целото минато, но е и негова кулминација“.
Водени од овој принцип, реакционерите кои се борат против „крајот на историјата“, гледајќи наназад во митските (или холографските?) „идеали од минатото“, без да го знаат тоа, се наоѓаат во борба да го постигнат токму овој крај. Затоа, вистинскиот идеал сè уште лежи во иднината – и тоа може да се постигне, но само ако измамнички не ја замрзнете, како што покажа животот, пријатна сегашност.
Ова е, можеби, позитивното значење на оваа, сепак, оптимистичка книга на македонскиот писател Томислав Османли. “
Инаку, романот на османли, пред руската објава се појави и во Србија како издание на престижната издавачка куќа „Агора.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Мице Јанкуловски со самостојна изложба во Риека
Во Музејот на град Ријека – Коцкица во тек е самостојната изложба на слики и видеа од Мице Јанкуловски „Коегзистенција – црно и црно“ (23.10. – 3.11.2025).
Освен директорот на Музејот на град Ријак, Младен Урем, на отворањето присуствуваа и зедоа збор Ермина Дурај (раководител на Одборот на директори за работа на окружниот префект и на окружното собрание на Приморско-Горанскиот округ), Корнелија Конеска, куратор на изложбата, а изложбата ја отвори градоначалничката на град Ријека, Ива Ринчиќ.

Директорот на Музејот, Младен Урем, истакна дека оваа изложба е „уникатно културно искуство за жителите на Риека“, бидејќи ги комбинира традицијата и модерноста и ја претставува Македонската уметност „на глобално релевантен начин“.
Кураторот Корнелија Конеска го објасни концептот на изложбата, нагласувајќи дека авторот ги истражува бескрајните можности на црната боја преку монохроматски, минималистички и модуларен принцип, истакнувајќи: „Црната е боја на драмата – драмата на животот“!, а градоначалничката на град Ријека се обрати до зборовите:
„Му благодарам на авторот што не тера на размислување, ни отвора нови хоризонти, кои ни покажуваат дека црното не е така мрачно, туку дека може да биде и нов почеток ако се потсетиме дека ноќта е најтемна пред зората и дека она што денес изгледа темно, утре можеби нема да биде така…“

Посебно значење и шарм на настанот му даде настапот на Друштвото на Македонците во Ријека „Илинден“ кои истовремено ја започнаа традиционалната манифестација Денови на македонската култура во Ријека 2025.
Култура
Убедлив театарски успех – МНТ со „Народен пратеник“ ја освои главната награда на фестивалот „Борини позоришни дани“ во Србија
Главната награда „Борисав Станковиќ“ за најдобра претстава во целина на 45. фестивал „Борини позоришни дани“ во Врање, Србија, беше прогласена претставата „Народен пратеник“, во продукција на Македонскиот народен театар.
Со едногласна одлука, жирито во состав: Наташа Гвозденовиќ, театарска критичарка, Трајче Кацаров, драматург, и Васил Василев, театарски режисер и претседател на жирито, во образложението истакнаа дека претставата „Се издвојува како најдобра, бидејќи е комплексно и вешто режирана и е сместена во автентичен простор што го засилува доживувањето на дејствието“.

„Ова признание е потврда за континуираната посветеност и креативност на целиот ансамбл на МНТ. Горди сме што претставата „Народен пратеник“, во режија на Егон Савин, успеа да ја пренесе универзалноста на Нушиќевата комедија и да ја доближи нашата театарска енергија до публиката во регионот. Победата во Врање, не е само успех на претставата, туку и на целата институција, која постојано вложува во уметнички вредности, професионализам и меѓународна соработка. Ова е поттик да продолжиме со уште поголем ентузијазам и креативна сила.“, изјави по овој повод, директорот на МНТ, Никола Кимовски.
Во конкуренција за наградите годинава учествуваа седум претстави, а фестивалот по третпат имаше меѓународна селекција. Четири претстави беа од Србија, две од Република Српска и една од Македонија.

Ова сценско остварување, на големиот комедиограф Бранислав Нушиќ, во режија на Егон Савин – еден од водечките театарски режисери на Балканот – беше изведено на сцената „Бора Станковиќ“ на 24 октомври.
Во претставата со брилијатна актерска игра настапуваат: Александар Микиќ, Дарја Ризова, Тони Михајловски, Јордан Симонов, Тања Кочовска и Александар Михајловски (глас), како и ансамблот Дејан Стамчевски, Синан Ракип, Скендер Бериша, Зекирија Алим, Мирослав Атанасовски, Мартин Китановски и Хусеин Халили.


Фестивалот „Борини позоришни дани“ годинава се одржа од 21 до 28 октомври, под слоганот „Смеење, тишина, вистина и уште по нешто“.
Веќе четири и пол децении, овој фестивал претставува значаен културен репер на српската и регионалната театарска сцена, промовирајќи висококвалитетни сценски уметности и создавајќи простор за дијалог меѓу различни естетики и културни вредности.
Со учеството и победата на овој престижен фестивал, Македонскиот народен театар уште еднаш ја потврди стратегиската ориентација кон регионална соработка, културна размена и афирмација на македонската театарска уметност пред пошироката меѓународна јавност.
Култура
Објавен романот за млади „Ванда“ на хрватската писателка Силвија Шесто
„Македоника литера“ неодамна го објави романот за млади „Ванда“ на хрватската писателка Силвија Шесто, која е меѓу најчитаните писатели во Хрватска. Преводот од хрватски јазик е на Славчо Пеев.
„Ванда“ е симпатичен и лесно читлив роман, наменет за деца и млади. Заплетот се врти околу едно градско семејство и нивните секојдневни, тривијални проблеми. Во центарот на ова семејство е девојката по име Ванда, која, влегувајќи во пубертет, почнува да го запознава реалниот живот.
На преминот од детска во младешка возраст, Ванда ја открива љубовта, ги доживува своите први разочарувања и сите други проблеми поврзани со заљубувањето. Тоа води до низа компликации, мали недоразбирања и, на крајот, до научена лекција. Ванда ја мачат многу пубертетски проблеми со кои не знае секогаш соодветно да се соочи. Растргната меѓу растењето и половото созревање, од една страна, и детинестата потреба за внимание и грижа, од друга страна, запаѓа во генерациски несогласувања, во несреќна заљубеност и се соочува со сознанието дека светот е многу поразличен од тоа како што го замислувала.
Книгата ги следи личните размисли на сите членови на семејството, освен на најмладиот – помладиот брат на Ванда. Главните ликови се претставени преку нивните лични записи (искази), напишани во форма на дневник, односно – секој лик раскажува дел од приказната од свое гледиште. Овие искази се кратки поглавја напишани во прво лице, преку кои читателот има можност да ја погледне истата ситуација од различни перспективи. Тоа се субјективни искуства на секој учесник во приказната. Преку реакциите на учесниците на настанот, се запознава нивниот лик.
Покрај семејството, читателот ги запознава и пријателите на Ванда, но еден од најважните ликови е домаќинката. Таа е помошничка на семејството во секоја смисла на зборот. Чистењето и готвењето не се нејзини најголеми доблести. Нејзината вистинска улога е да биде емоционална поддршка за членовите на семејството. Таа е доверлива личност, чуварка на тајни, решавач на проблеми, а понекогаш и рамо за плачење. Таа учествува подеднакво во воспитувањето на децата, како и во превоспитувањето на родителите. Како добар дух на семејството, таа помага повеќе со своето присуство и љубезност отколку со чистењето и готвењето. Авантурите на ова до некаде хаотично но симпатично семејство, чии проблеми најчесто ги заплеткува своеглавата, палавата и досетлива Ванда, се лесна забава за сите деца кои штотуку влегуваат во адолесценцијата. Иако зрелоста изгледа многу поинтересна од детството, Ванда сфаќа дека и таа носи свои проблеми. Овие проблеми се дополнително комплицирани од силни чувства, како што се љубовта, болката и желбата за одмазда.
Силвија Шесто (1962, Загреб, Хрватска) е афирмирана хрватска писателка за деца и млади. Дипломирала филозофија и литература и завршила Виша тренерска школа. Објавува проза, поезија и драми. Автор на близу 60 книги за деца и млади и на петнаесетина за возрасни, од кои десет романи. Таа има и богат драмски опус. Изведени се петнаесет радиодрами и неколку драми на театарските сцени.
Нејзините најпознати дела се романите за деца и млади. За деца и млади го објавила романите „Ванда“, „Дебела“, „Кој ја уби Паштетка“, Зезомјанци“, „Па тоа е љубов“, „Леон Наполеон“, како и збирката раскази „Розева сонувачка“, серијалот „Бум Томица“ и др.
Пет нејзини книги за деца и млади, меѓу кои и романот „Ванда“, се задолжителна лектира во основно образование во Хрватска. Таа е меѓу најнаградуваните хрватски писатели.

