На 33. Меѓународен фестивал на камерен театар „Ристо Шишков“ во Струмица ќе бидат одиграни две претстави од репертоарот на Македонскиот народен театар.

На 9 септември, во Центарот за култура „Антон Панов“, публиката ќе може да ги погледне претставите „Народен пратеник“ од 20 часот и „Бели ноќи“ од 22 часот.

Фестивалот годинава свечено е отворен на 8 септември – Денот на независноста, и ќе обедини претстави од Македонија, Србија, Бугарија и Италија.

Првата претстава на МНТ, „Народен пратеник“ од Бранислав Нушиќ, е во режија на Егон Савин. Режисерот не се потпира на драстична модернизација на текстот, туку суптилно ја истакнува безвременската траги(коми)чна вистина за политичката гнилост, како што ја претставил Нушиќ. Претставата е добитник на Специјалната Стериина награда за колективна актерска игра, а колективната енергија доаѓа до израз преку изведбите на Александар Микиќ, Дарја Ризова, Тони Михајловски, Јордан Симонов, Тања Кочовска, Александар Михајловски (со снимен глас), како и ансамблот: Дејан Стамчевски, Синан Ракип, Скендер Бериша, Зекирија Алим, Мирослав Атанасовски, Мартин Китановски и Хусеин Халили.

Втората претстава, „Бели ноќи“, е камерна сценска адаптација според истоимениот роман на Фјодор Михајлович Достоевски, во адаптација и режија на Звездана Ангеловска. Копродукциски проект во кој настапуваат Ана Јовановска и Дамјан Цветановски. Приказната за Сонувачот и Настењка отвора прашања за соништата, љубовта и слободата – и за тоа дали луѓето имаат храброст да ги следат сопствените копнежи или се откажуваат во име на општествените норми.

Со овие две изведби, Македонскиот народен театар го потврдува своето значајно присуство на фестивалот „Ристо Шишков“, кој традиционално претставува еден од најважните културни настани за камерниот театар во регионот.

Во рамките на еден од најголемите светски настани – ЕКСПО Осака 2025, Република Северна Македонија со специјална програма го одбележа 8 Септември – Денот на независноста. Настанот се одржа пред бројна меѓународна публика и понуди автентично претставување на нашата култура, традиција и современо уметничко творештво.

Во културно-уметничкиот дел настапија реномираните оперски уметници Ана и Игор Дурловски, придружувани од камерниот оркестар „Ајга“, кои изведоа македонски народни песни во современи обработки на композиторот Сони Петровски. Со својата интерпретација тие ја пренесоа магијата на македонската традиција на интернационалната публика.

Посебен интерес предизвика и концертот на познатиот џез-гитарист Владимир Василевски – Четкар, чие творештво претставува мост помеѓу македонската музичка душа и современите светски звуци, како и енергичниот настап на Кирил Џајковски со својот бенд, кој ја претстави Македонија во едно модерно и глобално прифатливо издание.

Значајна атракција беше изложбата посветена на јапонскиот архитект Кензо Танге, чиј план за реконструкција на Скопје по земјотресот во 1963 година претставува историски пример за архитектура и урбанистичко планирање, како мост меѓу културите и народите.

Во македонскиот павилјон, кој бележи просечно по 30.000 посетители дневно, гостите имаа можност да се запознаат со културното наследство, туристичкиот потенцијал, природните убавини, уникатното наследство под заштита на УНЕСКО, како и богатата гастрономска традиција. Со тоа, Македонија се претстави како атрактивна туристичка дестинација подготвена да понуди незаборавно искуство во духот на автентичноста и гостопримството.

Со ова претставување, Македонија испрати јасна порака за својата културна разновидност, уметничка креативност и современ дух, презентирајќи се пред светот како земја со богата традиција и отвореност кон иднината.

По кратко боледување вчера почина Илинденка Петрушева, филмски критичар, истражувач на историјата на македонската кинематографија, публицист и одговорен уредник на единственото филмско списание „Кинопис“. Петрушева долги години беше раководител во Одделението за истражувачка, издавачка, јавна, меѓународна дејност, библиотечна дејност и филмска програма во Кинотека на Македонија.

Оттаму денеска изразија длабоко жалење и сочувство до семејството посочувајќи дека Кинотека на Македонија загубила искрен пријател и неуморен работник, вистински вљубеник во филмската уметност, а Република С. Македонија исклучително голем културен деец.

Петрушева беше родена на 4 август 1944 година во Пиринска Македонија, во Горна Џумаја, денешен Благоевград, во семејството на Кирил Петрушев, прв министер за внатрешни работи на Народна Република Македонија. По ослободувањето на Скопје, на четиримесечна возраст е донесена во Скопје каде се школува во гимназијата „Јосип Броз – Тито“ и во десетгодишното музичко училиште „Илија Николовски – Луј“. Дипломира на Филозофскиот факултет во Загреб, на катедрата по етнологија, каде изучува и италијански и шпански јазик и факултативно историја и теорија на филм.

Професионалните работни ангажмани ги започнува како советник за култура во Скопската организација на младите (1969-1972), а со отворањето на Домот на младите „25 мај“ во 1972 година (денес Младински културен центар) во првата редакциска постава е избрана за уредник за филм, музика и литература (подоцна само за филм). Во 1974 година е еден од основачите на Кинотеката на Македонија. Член е на привремениот извршен орган заедно со Ацо Петровски и Предраг Пенушлиски, каде стапува во редовен работен однос во почетокот на 1977 година и останува сѐ до пензионирањето во 2009 година. На 23 јануари 1998 година е избрана во звање советник филмолог.

Во 1979 година е еден од иницијаторите за формирање на Кинотеката на Хрватска. Учесник е, член на Советот и еден од организаторите во востановувањето на Фестивалот на филмската камера „Браќа Манаки“ во Битола во 1979 година и активно учествува во неговата реализација сѐ до 1995 година. Во повеќе мандати е претседател на Киносојузот на Македонија (асоцијација на филмските аматери) каде последниот мандат го „одработува“ со приемот на Киносојузот за полноправен член во УНИКА (Меѓународната унија на аматерскиот филм) во 1996 година.

Во периодот 1977-1979 година е генерален секретар на Сојузот на филмските критичари на Југославија. Во седумдесеттите, осумдесеттите и во првата половина на деведесеттите години на минатиот век е член на Друштвото на филмските работници на Македонија (секција на филмски критичари) и во истиот период е член и на ФИПРЕСЦИ (Меѓународна асоцијација на филмски критичари). Била член на жирија на бројни домашни и странски филмски фестивали (Пула, Белград, Москва, Ташкент и многу други). Во повеќе мандати е член на Претседателството на Културно-просветната заедница на Скопје (денес Дирекција за култура), на Самоуправната заедница за култура на град Скопје и на Македонија, на Републичката комисија за преглед на филмови, како и член на советодавниот Комитет за култура и уметност на Институтот „Отворено општество на Македонија“. Од 1999 до 2001 е советник на министерот за култура на Република Македонија, а во 2007-2008 е член на Советот за култура при ресорното министерство.

Во текот на својот работен век, Петрушева својот креативен ангажман го насочува кон неколку кинематографски сегменти – историографски истражувања на македонската кинематографија, развој на филмската култура – интензивно занимавање со филмска критика, осмислување и реализирање на други форми/програми на филмската култура и развој на филмскиот аматеризам и востановување на филмското воспитување во наставниот процес.

Уште за време на студиите во Загреб повремено објавува осврти за филмови од кинорепертоарот на брановите на Радио Загреб, а во почетокот на седумдесеттите години започнува професионално да се занимава со филмска критика, објавувајќи филмски рецензии, осврти, коментари и есеи во „Филм-фокус“, „Екран“, „Пулс“, „Просветна жена“ (1975-1988), „Културен живот“ (1983-1997), „Премин“ (2001-2003) и во други домашни и странски списанија меѓу кои култниот сараевски „Синеаст“, загрепска „Филмска култура“, белградски „Филмограф“, „Блимп“ во Виена, „Томбак“ во Истанбул и други.

Редовен филмски рецензент била во „Вечер“ (1980-1988), „Денес“ (1997-2003), „Македонија денес“ (1998-2003), како и на Скопската програма на МТВ (1987-1989). Главен и одговорен уредник беше на списанието „Кинопис“ (од број 1 до двобројот 45/46, односно од 1989 до 2014 година), како и член на редакциите на „Кинотечен месечник“ (1977-1988) и на меѓународното списание „Балкан Медиа“ (Софија/Виена, 1993-1996).

Покрај занимавањето со филмска критика, Петрушева од крајот на шеесеттите години иницира и активно учествува и во реализацијата на други форми за развојот на филмската култура: ги реализира познатите „Синеастички вечери“ кои од 1972 година се вдомуваат во Домот на младите, ги организира репризните програми во Скопје од Белградскиот ФЕСТ и Фестивалот на југословенскиот документарен и кусометражен филм, организира трибини и разговори со познати синеасти (Макавеев, Жилник, Зафрановиќ, Тихонов, Донској и многу други), иницира нови фестивали како на пример Југословенскиот фестивал на цртан и анимиран филм (Дом на младите, 1976), креативно учествува во активностите на фестивалите „Астерфест“ (2006-2010) и „Македокс“ (2010-2025), како и во реализација на Отворениот филмски универзитет на Естетичката лабораторија при Философскиот факултет (УКИМ) и Кинотеката на Македонија (1977/1978).

Во текот на седумдесетттите и осумдесеттите години на минатиот век, Петрушева, соработувајќи со хрватските професори по филмска теорија д-р Анте Петерлиќ и д-р Мирослав Врабец, реализира ТВ серија во десет продолженија „За филмското воспитување“ на брановите на Радио Скопје, потоа објавува бројни коментари, осврти и есеи во домашната периодика и иницира и учествува со свои соопштенија на повеќе советувања за оваа проблематика. Резултат од овој ангажман беше воведувањето на наставни единици за филмска уметност во основното и средното образование распоредени во пооделни наставни предмети – македонски јазик, философија или изборни предмети, како и реализација на аматерски филмови во училишните клубови. Во овој контекст Петрушева учествува во бројни стручни тела фомирани од тогашните Секретаријат за образование и Републички завод за школство, пришто реализира и повеќе нагледни предавања за просветните работници.

Учесник е на бројни домашни и странски научни симпозиуми, собири и трибини, а со свои авторски трудови учествувала во повеќе монографски изданија.

Во рамките на кинотечната дејност, Петрушева објави авторски студии за Столе Попов, Бранко Гапо и Љубиша Георгиевски, за македонскиот филм пишува во специјализирани изданија на Шпанската и Хрватската кинотека, а за потребите на Македонската кинотека, меѓу друготo, објавува авторски прилози и за бројни светски кинематографии.

Автор е на книгите: „Филмолошка библиографија 1944-1954“ (Кинотека на Македонија, 1991), „Филмографија на македонскиот аматерски филм 1935-2000“ (Киносојуз на Македонија, 2001), „Сонце на дирек – мали приказни за македонските филмски сонувачи“ (Македонска реч, 2005), „Време на игри и соништа – студија за аматерскиот филм во Македонија од 1935 до 2011“ (Кинотека на Македонија, 2011) и „Само сонот е стварност – од бележникот на еден филмолог“ (Македоника литера, 2014). Во ракопис во електронска форма го изработила истражувачкиот труд „Филмолошка библиографија 1897-1944“. Уредник е на книгата на д-р Александар Трајковски „Музиката во македонскиот игран филм – од ’Фросина’ до ’Лазар’“.

Добитник е на наградите „Почесен медал“ на УНИКА (Меѓународна унија на аматерскиот филм) за афирмација и популаризирање на аматерскиот филм (2000), „Златен објектив“ на Кинотеката на Македонија за исклучителен придонес во македонската кинематографија (2017) и престижната државна награда „11 Октомври“ (2017) за животно дело – за повеќедецениски значајни остварувања и ангажмани во областа на кинематографијата.