Во Трубарево горат електронски отпад и пластика, во делови од главниот град се чувствува силна миризба, а засега нема предупредувања и насоки од здравствените и надлежните власти за заштита на населението.

„Пластиката дава густ и црн, а верувам и токсичен чад“, рече предмалку директорот на Дирекцијата за заштита и спасување, Стојанче Ангелов, од местото на настанот на пожарот. Тој истакна и дека пожарот е подметнат, нема повредени, а пожарникарите на терен се со соодветна заштита.

„Шанса за центар“ на социјалните мрежи предупреди дека гори рециклаторен центар, соработник на НУЛТА ОТПАД – компанија овластена за преземање на литиум јонски батерии од апарати и возила, како секаков електронски отпад.

„Кога горат литиум- јонски батерии најтоксична супстанца која се ослободува е хидроген флуорид (HF), која може да предизвика тешки нарушување на здравјето доколку е во затворен или полузатворен простор. Спореде европската агенција за хемикалии (ECHA) HF е класифициран како многу токсичен, корозивен и опасен за здравјето дури и при ниски концентрации. Покрај HF, при горење на батериите гори и електролитот кој е внатре како и пластиката и амбалажата во која се спакувани. Од нив дополнително се ослободува јаглерод диоксид (CO₂), јаглерод моноксид (CO), соединенија што содржат хлор, азот, сулфур и ред други соединенија кои не се нетоксични.

Кога гори електронски отпад во кој многу често има печатени плочки, пропратна пластика и други материјалот како олово (Pb), кадмиум (Cd), хром (Cr), никел (Ni), бакар (Cu) и цинк (Zn) со горењето се создаваат соединенија кои ги содржат овие елементи. Дополнително литиум-јонските батерии при горење развиваат многу високи температури (од 800- па до 1600 степени зависно од јачината) дури прават и мини експлозии.

На социјалните мрежи се споделува и објава на Искра Јанковска Михајловска која работи на докторат на тема заштита на литиумските батерии од горење. Таа стручно, меѓудругото, објаснува дека батериите при складирање пред рециклирање се неутрализираат и има посебни мерки за заштита како и обуки на вработените. При вакви пожари треба да се евакуираат сите што се изложени на HF-хидроген флурид.

Засега нема препораки до населението, ниту податок колку е загаден воздухот во и околината на Трубарево.

„Ја информираме јавноста дека Министерството за здравство ја следи состојбата со пожарот во скопско Трубарево. Во постојана координација е со сите надлежни институции. Службите на Министерството се подготвени за навремено постапување во рамки на своите надлежности, а во зависност од натамошниот тек на настаните“, наведе Министерството за здравство во кусо соопштение.

Вештачката интелигенција советува да не се излегува надвор.

„Не е препорачливо да излегуваш, дури ни за 5 минути, бидејќи во чадот од горење електроника и пластики има токсични супстанции (како диоксини и фурани) што можат да бидат штетни дури и при кратка изложеност. Ако мора да излезеш (на пример, итна потреба), тогаш стави заштитна маска (FFP2/N95) или барем хируршка маска, и обиди се да останеш што е можно пократко. Држи ги прозорците и вратите затворени во домот за да спречиш чад да влегува внатре. Ако имаш клима уред или прочистувач на воздух, користи го за да се намали загадувањето во внатрешниот простор. Дури и кратко излегување може да значи вдишување на штетни материи, па најбезбедно е да почекаш додека не се намали чадот“, советува алатката со вештачка интелигенција „Чат ГПТ“.

Министерот за здрава и животна средина, Изет Меџити, беше вклучен во живо на социјалните мрежи од Чаир, од политички настан во пресрет на локалните избори. Ниту од неговото Министерство не излегоа со препораки за пожарот.

Зелената партија ДОМ остро реагира на денешниот пожар во скопското село Трубарево.

„Очигледно дека не станува збор за изолиран настан – претходно гореа депониите Вардариште и Дрисла. Секој ваков пожар е директна закана по животот и здравјето на луѓето, а институциите остануваат неми и без одговорност“, велат од ДОМ.

Партијата како дел од „Коалицијата за зелена иднина“ порачува дека дојде моментот да се престане со полупразни изјави и симболични реакции на институциите.

„Кога чадот ги труе белите дробови на децата, кога цели населби се задушуваат, тоа не е „општа опасност“ – тоа е обид за убиство. Затоа, ги повикуваме сите пратеници во Собранието – од ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ, ДУИ, ВЛЕН и сите други политички партии – веднаш да се обединат и да подготват итни измени на Кривичниот законик со кои подметнувањето пожар ќе биде јасно утврдено како кривично дело што ќе се третира како обид за убиство“, се додава во соопштението.

Директорот на Дирекцијата за заштита и спасување, Стојанче Ангелов, изјави дека големиот пожар кој денеска избувна во фабриката „Ф – Групација“ во Скопје, каде што се складира електронски отпад, е намерно подметнат и претставува хибриден напад врз државата.

Ангелов објасни дека пожарот зафатил два производствени погони во кои имало и пластика. Огнот делумно се проширил и кон уште два соседни објекти каде што е складирана поголема количина на пластичен отпад.

„Пластиката дава густ и црн, а верувам и токсичен чад“, рече Ангелов.

Директорот на ДЗС соопшти дека нема повредени, а побарана е помош од соседните противпожарни единици. Дел од пожарникарите се во црниот чад со заштитни маски.

Рече дека сите ресурси се насочени кон овој пожар, на терен дејствува ер-тракторот, хеликоптерите на МВР и АРМ, хермелин, пожарникари…

Тој нагласи дека пожар од ваков обем не може лесно да се запали и дека не е случаен:

„Ова е хибриден напад врз државата, бидејќи во краток временски период се случија повеќе тешки пожари што предизвикуваат огромно загадување на воздухот во Скопје – Вардариште, Дрисла, депонијата во Шуто Оризари и денес оваа фабрика. Мета сме на хибриден напад, а за мотивите можеме само да погодуваме.“

Ангелов додаде дека Министерството за внатрешни работи работи на откривање на сторителите и упати апел до граѓаните: „Секое сомнително однесување, лица со туби, особено околу вакви објекти, веднаш пријавете ги на бројот 112 или во најблиската полициска станица.“