Македонија
Почина академик Бојан Шоптрајанов

Македонската академија на науките и уметностите извести дека на 10 август 2024 година, во 87. година од животот, почина академик Бојан Шоптрајанов, редовен член на МАНУ.
Бојан Шоптрајанов е роден на 26 јануари 1937 година, во Чачак, Србија. Основно и средно образование завршил во Скопје, Велес и во Белград. Во 1955 година се запишал на Групата за хемија, на тогашниот Природно-математички оддел на Филозофскиот факултет во Скопје. Студиите по хемија ги завршил во 1960 година, на Природно-математичкиот факултет во Скопје како најдобар дипломиран студент од својата генерација на Универзитетот „Кирил и Методиј“ во Скопје.
По дипломирањето е избран за асистент на тогашниот Технолошки оддел на Техничкиот факултет во Скопје, а во 1962 г. е избран за асистент на Природно-математичкиот факултет. Во 1964 година се запишал на постдипломски студии на Универзитетот „Индијана“ во Блумингтон, Индијана, во САД, а во 1965 година магистрирал со одбрана на магистерската теза од областа на спектроскопијата.
По враќањето од САД продолжува да работи на полето на инфрацрвената спектроскопија, и во 1973 година ја одбранил докторската дисертација на тема „Спектроскопско испитување на кристалохидрати со посебен осврт на спектарот на водата. Системи со мошне ниски НОН-фреквенции“. Во 1969 година е избран за доцент, во 1975 година за вонреден професор, а во 1981 година за редовен професор на Природно-математичкиот факултет на Универзитетот во Скопје. Бил продекан за настава и наука на Хемискиот факултет и проректор за настава и наука на Универзитетот „Кирил и Методиј“ во Скопје.
Академик Шоптрајанов држеше извонредно квалитетна и модерна настава по физичка хемија, но и по многу други предмети како: Радиохемија, Историја на хемијата, Спектроскопски примени на теоријата на групи, Спектроскопски методи за определување на молекулски структури и Методологија на научноистражувачката работа по хемија.
Исклучително плодна и богата е научноистражувачката работа на акад. Бојан Шоптрајанов. Има објавено повеќе од 200 статии во научни списанија (од кои две третини надвор од Македонија), а на научни манифестации презентирал повеќе од 350 пленарни и секциски предавања и други соопштенија (близу половината надвор од нашата земја). Има објавено и три монографии со научно-стручен карактер, пет монографски изданија со системски карактер, а автор е на четири универзитетски учебници, односно учебни помагала. Особено значајни се неговите дваесетина учебници/учебни помагала за средното образование, со кои ги постави основите на модерната настава по хемија во овој степен на образованието.
Неговите позначајни трудови се однесуваат на спектроскопското изучување на кристалохидратите и за спектроскопските и термодинамичките својства на петчлените хетероциклични молекули, како и на проблемите во областа на образованието. Иако резултатите од истражувањата на акад. Бојан Шоптрајанов во областа на структурната хемија, според својот карактер се, главно, фундаментални и придонесуваат за збогатување на светскиот фонд на знаења, дел од нив имаат и конкретна примена, особено во медицината.
Академик Шоптрајанов беше раководител на голем број научноистражувачки проекти во Македонија и во поранешна Југославија, како и на заеднички проекти со колеги од Упсала (Шведска), Лондон (Велика Британија), Москва (Русија), Софија (Бугарија) и од Хале и Зиген (Германија). Во овие центри, по покана, одржал и предавања.
Бeше ментор на 8 докторанди и на 18 магистранди.
Акад. Бојан Шоптрајанов е основоположник и прв главен уредник на списанието „Гласник на хемичарите и технолозите на Македонија“ (Macedonian Journal of Chemistry and Chemical Engineering). Беше последен претседател на Унијата на хемиски друштва на Југославија, а потоа и претседател на Сојузот на хемичарите и технолозите на Македонија. Долг период беше апстрактор на рефералното списание Chemical Abstracts.
Покажуваше голем интерес за македонскиот литературен јазик, а особено за практикувањето на јазикот во хемијата. На оваа тематика ѝ има посветено серија објавени трудови.
За својата целокупна активност на полето на развојот на научната и на наставната дејност, во која бил постојан иницијатор за воведување нови современи методи, професорот Шоптрајанов има добиено голем број награди и признанија, меѓу кои: Орден за заслуги за народ со сребрена ѕвезда, Државна награда „11 Октомври“, Плакета на Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, Томазиусов медал на Универзитетот во Хале и други.
За дописен член на Македонската академија на науките и уметностите е избран во 1994 година, a за редовен член е избран во 1996 година. Бил потпретседател на МАНУ, секретар на Одделението за математичко-технички науки и раководител на Истражувачкиот центар за животна средина и материјали при МАНУ. Во 2008 година е избран за член на Европската академија на науките во Салцбург, Австрија.
Во вакви тажни моменти, кај многумина од нас навираат сеќавања врзани за животот, средбите и заедничката работа со академик Бојан Шоптрајанов. Тоа, секако, најмногу се однесува на членовите од неговото најтесно семејство, како и на неговите најблиски соработници, но и на мнозина други луѓе кои, на кој било начин, имале можност да контактираат и да соработувааат со овој голем човек, професор и академик.
Академик Бојан Шоптрајанов беше снажна личност, со цврст карактер, личност со високи интелектуални способности, со извонредно изразена умешност и со желба за пренесување знаења, како и личност со неверојатна темелност, која создаде Школа за молекулска спектроскопија (структурна хемија), позната и надвор од нашата земја.
Академик Шоптрајанов ќе остане во сеќавањето како личност со бистар ум, чија виталност ја одржуваше со упорна и континуирана умствена активност. Ќе сјае таа негова ѕвезда вечно и ќе нè потсетува на човекот што, во соработка со многумина други, ги постави темелите на модерната настава и истражувања во областа на физичката хемија, спектроскопијата, структурната хемија, и на тој начин даде голем придонес во развојот на природно-математичките науки и, воопшто, во развитокот на науката во нашата земја.
Акад. Бојан Шоптрајанов беше погребан на Градските гробишта „Бутел“, во Скопје, на 11 август 2024 година, во кругот на неговото најтесно семејство.
По повод смртта на акад. Бојан Шоптрајанов, Македонската академија на науките и уметностите ќе одржи Комеморативна седница на 16 септември 2024 година, во 12:00 часот.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Македонија
Сиљановска-Давкова по новиот инцидент на трибините: Селективната осуда е лицемерие

По новите националистички скандирања на спортските трибини, претседателката Гордана Сиљановска-Давкова со јавна реакција на социјалните мрежи. Таа порача дека сцените од синоќешниот натпревар меѓу Шкендија и Карабах се реприза на неодамнешната кумановска трагедија и предупреди дека селективното реагирање на вандализмот води кон лицемерие и цинизам.
„Сеопштата осуда на навивачкиот примитивизам на сите ни влеа надеж за цврста решеност за справување со овој неспортски феномен. Но, хипокризија и цинизам е селективното реагирање на неспортскиот вандализам. Само со заедничка, доследна и бескомпромисна битка со шовинистичките изблици, без оглед чии се, ќе градиме здраво општество“, напиша таа.
Фејсбук статусот следи по уште еден спортски настан на кој, наместо фер плеј, доминираа националистички скандирања, меѓу кои и повици за „Голема Албанија“, „Чамерија“ и „Илирида“. Иако Фудбалската федерација на Македонија (ФФМ) апелираше за спортско навивање и воздржаност од провокации, дел од навивачите на натпреварот Шкендија – Карабах упатија навреди што предизвика осуди и реакции од јавноста.
Министерството за внатрешни работи информира дека веќе е започната постапка за идентификација на учесниците во инцидентот:
„Постапуваме врз основа на обезбедена видео и фото-документација. Со јавниот обвинител координираме следни чекори со цел целосно расчистување на случајот“, информираа од СВР Скопје.
Од Основното јавно обвинителство Скопје потврдија дека постапуваат во координација со МВР.
Дополнително загрижи фактот што натпреварот беше следен од повеќе високи функционери од власта и опозицијата, меѓу кои и вицепремиерот Изет Меџити, претседателот на Собранието Африм Гаши, но и лидери на опозициски партии – Али Ахмети и Арбен Таравари.
Гаши, кој пред три дена остро ги осуди сличните скандирања во Куманово, овој пат преку Фејсбук упати честитка до навивачите, нарекувајќи ги „достоинствен пример за националните вредности“.
Хелсиншкиот комитет реагираше дека говорот на омраза не смее да се игнорира и побара од МВР и надлежните институции итно и неселективно да го применат законот.
Спортските натпревари сè почесто стануваат место каде доминира говорот на омраза, а не спортскиот дух. Обвинителството веќе води постапка за националистичките повици на натпреварот во Куманово на 2 август.
Македонија
(Видео) Спасен параглајдеристот кој висеше закачен на дрво високо над 30 метри

Во лоши услови со силен ветар и во ноќ, тимот за спасување на планина на Дирекцијата за заштита и спасување безбедно го симна од дрвото на кое беше закачен странскиот параглајдерист во близина на Крушево, соопшти директорот на ДЗС, Стојанче Ангелов.
Параглајдеристот нема сериозни повреди.
Претходно, попладнево од страна на полициската станица Крушево, ДЗС доби информација дека странски државјанин, додека летал со параглајдер удрил во дрво високо над 30 метри, од ударот се здобил со повреди и останал да виси на дрвото.
Бидејки локалните сили не можеа да го симнат повредениот параглајдерист, итно беше активиран тимот за спасување на планина на Дирекцијата за заштита и спасување,
Македонија
Свадба во струмичкиот затвор – осуденик го кажа судбоносното „да“

Во струмичкиот затвор денес се одржа невообичаен, но длабоко хуман чин – законска регистрација на брак на осудено лице кое моментално ја издржува затворската казна.
Настанот се реализира под покровителство на директорот на установата, Зоран Ристов, и заменик-директорката, Наташа Лазарова Донева, како дел од заложбите за почитување на човековите права и обезбедување правна сигурност за сите, без исклучок, соопшти Управата за извршување санкции.
Со оваа регистрација, лицето се стекна со правен идентитет – важен предуслов за пристап до здравствена, образовна и социјална заштита, но и чекор напред кон успешна ресоцијализација.
Од Управата додаваат дека ваквиот чин е резултат на добра координација меѓу затворската управа, стручните служби и релевантните институции, и покажува дека и во пенитенцијарниот систем постои волја за хуманост, инклузивност и правичност.