Соопштенија
Во рударството постои и дозвола што нема печат, туку се темели на доверба од заедницата
Не секоја лиценца ја издава министерство или влада. Во рударството постои и дозвола што нема печат, туку се темели на доверба од заедницата. Таа „општествена лиценца“ се стекнува тешко и бара секојдневно вложување: транспарентност во податоците, технички решенија што го намалуваат влијанието и можната штета, и претворање на ветувањата во мерливи резултати. Истата оваа „лиценца“ се губи лесно. Без неа, дури и најпримерниот проект може да остане блокиран на хартија.
Малиот столб што држи голема тежина во македонската економија
Рударството во Македонија е мал, но стабилен столб на индустријата. Последниот извештај на Државниот завод за статистика покажа дека во јули 2025 индустриското производство пораснало за 4,1% на годишно ниво, додека секцијата „Рударство и вадење камен“ паднала за 10,4%. Овие осцилации упатуваат на циклични промени, како цените на металите и енергијата, но и на структурни предизвици како квалитет на руда, стареење на постројки и повисоки еколошки стандарди. Вредноста за домашната економија е очигледна: рударството носи стабилни приходи за општините и неколку илјади работни места, но довербата останува кревка. „Општествената дозвола“ кај нас сè уште е во развој и се надградува врз постојните законски решенија и обврски за секоја компанија. Најголемите домашни рударски оператори имаат А интегрирана еколошка дозвола, која обврзува на заштита на животната средина и здравјето на луѓето. Компаниите инвестираат во локални проекти, поддржуваат спорт, училишта и стипендираат студенти, но вредноста често не е доволно видлива и мерлива за јавноста. Со други зборови, постојат добри практики, но недостасува систем што ќе ги претвори во правило, а не во исклучок.
Австрија – рударство „рамо до рамо“ со заштитени подрачја
Австрија не е „совршена“, но покажува коегзистенција: рудници што работат крај заштитени подрачја со јасни правила, транспарентност и туристичка валоризација. Волфрам Митерсил е подземен рудник веднаш до националниот парк Хое Тауерн. Клучната иновација е преработката во подземни простории на околу осумстотини метри длабочина, со што се скратуваат транспортните рути, се намалува потрошувачката на енергија и се намалува површинскиот „отпечаток“ поради помалку сообраќај, намалени бучава и прашина. Тоа е инженерски дизајн што ја носи операцијата подлабоко без ширење на траги на површината.
Рудникот за железо Ерцберг е голем терасен коп во Штаерска, сместен внатре во УНЕСКО геопаркот „Штаерска Ајзенвурцен“. Наместо класична дистинкција „индустрија“ против „природа“, таму доминира логиката да се заштити животната средина преку користење на знаењето и индустриското наследство, кои нераскинливо се поврзани со геотуризмот, јавни тури и образовни содржини. Ерцберг е долгорочен сосед на заштитено подрачје и коегзистенцијата опстојува бидејќи правилата се транспарентни, економската корист е валоризирана, а рекултивацијата се планира уште во експлоатациона фаза.
Германија: долги хоризонти, рехабилитација и мерливи обврски
Во Лужица, источна Германија, каде со децении површински се ископуваше лигнит, регионот постепено се претвора во мрежа од езера, шуми и туристичка инфраструктура. Не станува збор за импровизација, туку ова е резултат на долгорочна програма за трансформација на пејсажот и рехабилитација на теренот. „Општествената лиценца“ се потпира и на идејата дека во рударството мора да се има јасна слика што ќе биде тука по завршетокот и плански да се работи.
Во Рур и Северна Рајна–Вестфалија, RWE го гради наративот на рехабилитација со конкретни проекти. На локацијата Хамбах, по завршување на експлоатацијата се планира вештачко езеро од речиси четириесет квадратни километри, со долгорочно полнење од Рајна и подигање на подземните води, а паралелно се спроведуваат шумарски и аграрни рекултивации. Иако во минатото биле критикувани за „отпечатокот“ врз околината, сега поентата е на планот за нов пејзаж, на деталите за полнење на езерото, потребното време и еконмската валоризација преку туризам и услуги.
Дека европските држави лекции ги извлекувале од сопствените лоши искуства, покажува и долгогодишниот спор за засолување на водотеците на реката Вера, доведе до конкретна рамка за намалување на истекувањата и управување со солените води. Компанијата со еколошките организации постигна договор до крајот на 2027 постепено да се намалува испустот.
Во Лужица, операторот LEAG јавно презема обврска по завршувањето на рударските активности да го пошуми теренот, да ги уредат езерата и креираат услови за туризам.
Бугарија – технички решенија како „виза“ за општествена лиценца
Дека ова не се случува само во високоразвиените европски држави, пример е рударството во соседството. Во Бугарија рударството ја отвори новата, современа страница на користење на рудата. На пример, во рудникот за бакар и злато Челопеч, се преземени сериозни чекори за сведување на индустриски испусти на отпадни води на нула и за стопроцентно враќање на откривката под земја. Ова радикално ја намалува веројатноста за негативно влијание врз животната средина преку таканаречени „кисели дождови“. Истовремено рударската компанија ја зголемува стабилноста на масивот и ја сведува на минимум потребата од големи површински јаловишта. Овој пристап е пример за „затворени кругови“, каде што отпадот станува конструктивен материјал, а не ризик.
Во Крумовград, на Ада Тепе, наместо класичен јаловишен базен се користат сушени јаловини со интегрирано управување со води, висок степен на рециклирање на процесната вода и мал траен отпечаток. Проектот е моделиран со ограничувања, бидејќи се наоѓа во заштитената зона Натура 2000, па технологијата е избрана да го следи тој факт.
Формулата за доверба
Воспоставувањето систем на „општествена лиценца“ значи осовременување на рудниците во целина. Германските искуства покажуваат дека рехабилитацијата станува веродостојна ако е врзана за конкретни рокови и нова економска вредност по завршувањето на рударските активности. Австрија и Бугарија покажуваат дека инженерството и транспарентноста не се „меки“ теми, туку со нив се гради и инфраструктура за довербата. Ако ги земеме овие лекции сериозно, македонското рударство може да ја надмине поларизацијата и да има рудници што оставаат трага во буџетот и во локалниот развој, а не во природата.
Фотографијата е од интернет-страницата на RWE и прикажува рекултивација на теренот на локацијата Хамбах
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Соопштенија
SEAT ги претстави новите Ibiza и Arona: Освежен дизајн, напреден ентериер и уште поголема вредност
Одбележувајќи ја својата 75-годишнина, SEAT започнува возбудливо ново поглавје со освежување на два од своите најпопуларни модели – Ibiza и Arona. Овие обновувања не само што ја прославуваат традицијата на брендот, туку и ја потврдуваат неговата посветеност на достапни автомобили.
Новите SEAT Ibiza и Arona повторно ги поставуваат стандардите во своите сегменти со живописен дизајн и напредна технологија. Двата модела прават нов чекор напред, водени од три клучни столба: освежен надворешен изглед, префинета внатрешност и засилена вкупна вредност.
„SEAT Ibiza и Arona се вистински приказни за успех, основни за нашата понуда и за растот на брендот. Како два од најиконските модели на SEAT, тие имаат клучна улога во овозможување на лесно движење низ градовите и даваат можност на луѓето слободно да се движат кон нови можности“, изјави Маркус Хаупт, извршен директор на SEAT. „Со освежен надворешен изглед и унапредена внатрешност, ја зголемуваме нивната вредност и привлечност. Истовремено, ги подготвуваме двата модела за иднината, со претстојното усогласување со стандардот EU7 и воведување на mild-hybrid погонски системи.“
SEAT Ibiza е вистинска икона во својот сегмент. Од своето деби во 1984 година, се продадени над 6 милиони примероци низ пет генерации — постојано се развива, прифаќајќи нови идеи и инспирирајќи младешки, креативен и напредно ориентиран дух.
SEAT Arona, урбан SUV, изгради силна база на обожаватели од своето лансирање во 2017 година. Со над 750.000 продадени примероци, таа продолжува да им дава задоволство на возачите кои бараат енергичен, младешки SUV подготвен да се справи со секој урбан предизвик.
ОСВЕЖЕН НАДВОРЕШЕН ИЗГЛЕД
Новите SEAT Ibiza и Arona донесуваат посебен и карактерен дизајн што ја одразува еволуцијата на потребите на современите возачи. Двата модела сега имаат освежена стилска линија, живописни нови бои и комплетно обновен избор на алуминиумски тркала — достапни во големини од 15” до 18”.
Еволуцијата на дизајнот носи нов и постабилен изглед, бидејќи предницата на двата автомобили е целосно обновена. Новиот хексагонален дизајн на решетките, комбиниран со иконската мат/полирана дијамантска мрежа, ја истакнува спортската карактеристика и ги нагласува пошироките пропорции. Новите, потенки Full LED предни светла ја потенцираат ширината на автомобилот додека го редефинираат изгледот на предницата. Нивниот префинет светлосен потпис не само што додава по-технички изглед и им дава поодлучен карактер на автомобилите, туку и ја подобрува видливоста со поголем досег и светлина на зракот, при тоа користејќи помалку енергија.
Овие обновувања се надополнуваат со совршено пропорционираниот профил од страната, нагласувајќи ја динамичната појава на патот.
На задниот дел, новиот SEAT Ibiza воведува целосно редизајниран браник, кој ја потенцира неговата спортска и младешка атмосфера. Хоризонталната акцентна линија на горниот дел е продолжена, создавајќи поширок изглед. Темните алуминиумски букви за моделот – без разлика дали е Ibiza или Arona – додаваат модерен и препознатлив завршен детаљ.
Во FR нивоата на опрема, ласерски гравираното FR лого на B-столбот додава суптилен, но спортски акцент. Атлетските пропорции дополнително се истакнуваат со новата линија алуминиумски тркала со поефикасна технологија на гуми — што ја подобрува и динамиката и ефикасноста. Линијата на тркалата вклучува нови дизајни за секој модел: Ibiza добива две опции од 17” и две од 18”, додека Arona добива две опции од 16” и две од 18”. Достапни во обоени или машински завршетоци, овие се приклучуваат на постојната палета (15” до 18”) за да обезбедат поголемо визуелно влијание и можности за персонализација.
Конечно, палетите на надворешни бои на Ibiza и Arona се освежени со поживи и младешки нијанси. Liminal, Oniric и Hypnotic се придружуваат на постојните бои, додавајќи нова енергија и личност во понудата.
Појавата на генеративната вештачка интелигенција создаде естетика со храбри геометрии, неочекувани композиции и живописни бои. Дефинирани од тензијата помеѓу вештачкото и фотореализмот, овие визуелизации постојат во пространство помеѓу реалноста и имагинацијата. За SEAT, овој јазик се совпаѓа со неговата живописна, динамична и експресивна идентичност.
Експресивна до последниот детал, Arona нуди две контрастни опции за боја на кровот: Midnight Black и новата Manhattan Grey.
ПРЕФИНЕТА ВНАТРЕШНОСТ СО ПОВЕЌЕ ВРЕДНОСТ ОД КОГА И ДА Е
Внатре, двата модели се истакнуваат со повисок квалитет, дизајн и поврзливост — без да го изгубат препознатливиот простор и прецизност. Кабината воведува нови впечатливи текстили, префинети материјали, потемен покрив и суптилни, неутрални акценти на воздушните отвори, додавајќи рафинираност на внатрешноста. Во FR launch изданието, спортските седишта сега се стандардни, додавајќи спортски карактер и поголема удобност — нудејќи совршена рамнотежа помеѓу секојдневната практичност и динамичното чувство при возењето.
Новата стаклена градина во црна боја задава тон за порафинирана и карактерна кабина, дополнета со впечатлив текстил на седиштата, текстилни панели на вратите и материјали со мек допир кои додаваат и личност и перцепиран квалитет. Новите детали и текстури ја подигнуваат внатрешноста на повисоко ниво.
Воланот обвиткан во 100% премиум перфорирана кожа нуди тактилно чувство на прецизност од првиот момент на допир. Црниот покрив дополнително ја зајакнува импресивната атмосфера во кабината.
Од технолошка страна, двата модели доаѓаат со подобрени дигитални функции, вклучувајќи го новиот SEAT Sound систем со шест звучници, субвуфер и засилувач од 300W за висококвалитетно аудио искуство. Со надградениот 15W безжичен брз полнач со технологија за ладење, да останете поврзани и со наполнета батерија додека сте во движење е полесно од кога било.
Дизајнирани, развиени и произведени во напредните погони на SEAT во Марторел, Барселона, двата модели ќе бидат лансирани во јануари 2026 година, предводејќи ја стратегијата на SEAT базирана на Производ, Дилери и Комуникации. Во рамките на Производот, целата понуда на SEAT ќе биде обновена со електрифицирани опции до 2028 година — почнувајќи со mild-hybrid верзии на Ibiza и Arona во 2027 година, проследени со целосен хибриден погон на SEAT Leon во 2028 година, и понатамошни надградби на Leon и Leon Sportstourer во 2029 година.
SEAT останува цврсто посветен на своите дилери и клиенти, со повеќе од 1.400 продажни места и 3.000 сервиси ширум светот, нудејќи конкурентни услуги и одржување, атрактивни осигурителни пакети и широка гаранциска покриеност. Во меѓувреме, Комуникациите се развиваат со освежена визуелна идентичност и обновена палета на бои, задржувајќи го SEAT жив, релевантен и блиску до својата публика.
(ПР)
Соопштенија
Костадиновски: Нова спортска сала во ОУ „Гоце Делчев“, изградба на кружен тек и фитнес зона на отворено во Виница
На вечерашниот мини-митинг во општина Виница, во рамките на вториот круг локални избори кои ќе се одржат во недела на 2 ноември, се обрати кандидатот за градоначалникот од ВМРО-ДПМНЕ, Митко Костадиновски, кој истакна дека ја очекува поддршката од граѓаните во недела за уште повеќе проекти и инвестиции, кои ќе донесат развој на Виница.
„Верувам дека ќе ја заокружиме победата во вториот круг, да продолжиме со проектите во Виница, ние сме со реални проекти и програма кои планираме да ги реализираме наредните 4 години, сметам дека допревме до секој од вас ве запознавме со нашата визија за Виница, затоа во недела ја барам вашата доверба да продолжиме со уште посилно темпо, со уште поголеми проекти“, вели Костадиновски.
Кандидатот за градоначалник на општина Виница ги наведе проектите кои ќе се реализираат како во областа на образованието и спортот со изградба на нова спортска сала, спортски игралишта и фитнес зона, така и инвестирање во најмалите со доградба на детската градинка, но и подобрување на сообраќајот во општина Виница.
„Ја барам вашата поддршка за нова спортска сала во ОУ „Гоце Делчев“ кое е единствено училиште во општина Виница кое нема спортска сала, за доградба за нова градинка, за подобрување на сообраќајот, изградба на кружен тек, за нови улици во градот и населените места и за формирање на зона за мало стопанство кај м.в Скараница, село Блатец. За изградба на фитнес зона на отворено во Виница, реконструкција и изградба на спортски игралишта во населените места, за подобрување на водоснабдувањето, за реконструкција и изградба на водоводна и канализациона мрежа и уште многу други проекти“, рече Костадиновски и додаде:
„Затоа ве повикувам сите масовно во недела на 2 ноември да излеземе и да го заокружиме бројот 9 за ВМРО-ДПМНЕ и победничката коалиција „Твоја Македонија“, заврши Костадиновски.
Соопштенија
Герасимовски: Во недела заеднички да ја потврдиме победата
Кандидатот за градоначалник на Општина Центар Горан Герасимовски изборната кампања ја заокружува со средби со граѓаните, исто како што ја започна, на терен, слушајќи ги граѓаните.
Тој, заедно со идниот тим на советници беа позиционирани на неколку локации во Центар кадешто граѓаните можеа да се информираат за програмата и проектите што треба да се реализираат во новиот мандат.
„Денеска е последниот ден од кампањата. Водевме фер, чесна и многу конструктивна кампања со директни средби со граѓаните, со реална програма која беше препознаена во првиот круг. Граѓаните даваат голема поддршка за Центар што го сакаме. Центар е општина на мудри, искусни и добронамерни граѓани, кои го сакаат и заслужуваат најдоброто за себе. Центар се луѓето, Центар е нова приказна, Центар е сето што го сакаме. Благодарам на секој разговор, предлог, идеја и поддршка. Ве повикувам во недела да излеземе масовно на гласање и заеднички да ја потврдиме победата. За континуитет, за развој, за посреќен живот во Центар. За Центар што го сакаме!“, порачува Герасимовски.

