Народните кујни во Газа сè уште се борат со недостиг од основна храна и покрај шестнеделното примирје. Иако ситуацијата со испораката на помош е подобрена, организации како што е американската добротворна организација „Анера“ предупредуваат на критичен недостиг од свеж зеленчук и протеини, неопходни за хранење на стотици илјади раселени лица. Повеќе од 35 народни кујни низ Газа подготвуваат околу 210.000 топли оброци дневно, што е единствениот спас за многумина, пишува Би-би-си.

Во долг ред, над отворени дрвени огнови, се поставуваат огромни метални садови во кои се крчка лук. Готвачите додаваат конзервирани домати, пиперки и неколку зачини, мешајќи го сосот со огромни лажици. Она што се подготвува тука не е само ручек, туку спас, пишува Би-Би-Си. Американската добротворна организација „Анера“ (Американска помош за бегалците на Блискиот Исток) ја отвори својата народна кујна во ал-Завајда во централна Газа откако започна прекинот на огнот, значително проширувајќи ги своите операции.

„Од 15 лонци сега поминавме на дури 120 лонци дневно, таргетирајќи повеќе од 30 кампови за внатрешно раселени лица“, вели водачот на тимот Сами Матар. „Опслужуваме повеќе од 4.000 семејства во споредба со само 900 семејства пред шест месеци“, додаде тој.

Месото послужиле само еднаш по примирјето
Иако Анера сега може да набави повеќе храна благодарение на својот партнер, World Central Kitchen, клучните состојки за подобрување на исхраната сè уште недостасуваат. Денешното мени вклучува шпагети со конзервиран зеленчук и доматен сос, вели тој. Додека Сами го пробува сосот, забележува дека е свесен за ограничувањата.

„Општо земено, сме ограничени на готвење само три оброци неделно: ориз, тестенини и леќа“, вели тој. „Се обидуваме да вклучиме зеленчук како пиперки, кромид и компири. Ова ни овозможува да го подобриме вкусот и хранливата вредност“, додава тој, но вели дека проблемот е подлабок.

„Треба да имаме поголема разновидност во нашата храна, за да обезбедиме свеж зеленчук и есенцијални протеини како месо, но овие состојки не можат да влезат во Газа“, вели тој. Свежото месо и живината се увезуваат само од комерцијални продавачи по цени што се недостапни за агенциите за помош. По примирјето, Анера послужи само еден оброк со месо, и тоа конзервирано.

„Јас сум целосно скршен“
Стотици илјади жители на Газа сè уште имаат очајна потреба од помош во храна. Повеќето од луѓето во шаторските населби доаѓаат од северна Газа, нивните домови се уништени, ги изгубиле најблиските и немаат пари. „Живееме од заедничката кујна“, вели Аида Салха од градот Газа, мајка на шест деца која живее во позајмен шатор со своите роднини.

„Ни носат храна, вода и леб. Добиваме леб можеби еднаш неделно или еднаш на секои четири дена“, вели таа, додавајќи дека ништо многу не се променило за нив од прекинот на огнот. „Само сме среќни што постојаното крвопролевање престана“, вели таа.

Абдул Карим Абдул Хади, татко на седум деца од Џабалија, споделува слична приказна. „Влеговме во третата година од војната и немам пари, ни злато, ни имот. Целосно сум уништен. Мојот син е мртов. Сите четири ката од нашата куќа се уништени. Изгубивме два автомобила. Секој ден живееме во катастрофална ситуација“, вели тој.

Кревка надеж во услови на неизвесност
Иако локалните пазари се обновија, цените остануваат недостапни за повеќето. Светската програма за храна (WFP) известува дека една четвртина од домаќинствата во Газа јадат само еден оброк дневно. Затоа, агенциите за помош вршат притисок врз Израел да ги отвори сите пет премини во Газа, од кои само три се моментално оперативни.

Иако логистиката се подобрува, со тоа што храната сега се транспортира со мали камиони наместо со коли со коњи, чувството на исцрпеност и неизвесност е распространето. „Разговорите што ги водиме со семејствата во камповите се срцепарателни“, вели Сами Матар. „Тие не гледаат јасен пат за враќање во своите домови. Се грижат како ќе ги нахранат и ќе ги стоплат своите деца“, додава тој.

Сепак, глетката на насмеани деца како јадат тестенини со рацете им дава зрак надеж на волонтерите. Откако Советот за безбедност на ООН одобри нов мировен план, сите очајно се надеваат дека кревкото примирје ќе се одржи. „Нашата надеж е многу едноставна. Луѓето сакаат да живеат на безбедно место и да можат да готват топол оброк за своите деца со љубов и достоинство“, заклучи Матар.

фото: принтскрин

Меѓу 400 и 500 милијарди евра, тоа е приближно износот што Украина го потрошила за одбрана од почетокот на војната. Точните бројки веројатно нема да бидат познати во следните десет години, а ова е износот до кој може да се дојде според достапните извори на украинските министерства, со забелешка дека дел е покриен со воени или службени тајни.

Ако ги погледнеме само официјално евидентираните воени трошоци на Украина, кои се собираат и пресметуваат од SIPRI, Стокхолмскиот меѓународен институт за истражување на мирот, најважната институција што се занимава со истражување и контрола на оружјето, тие изнесуваат околу 65 милијарди евра годишно.

Сепак, бројките на SIPRI ги мерат вкупните воени трошоци (тековни државни трошоци: плати, опрема, муниција, амортизација, логистика итн.), но не ја вклучуваат директната пазарна вредност на целата опрема донирана или испорачана од сојузниците.

Украина не купува поголем дел од своето оружје
Украинскиот институт за политика наведува дека, земајќи ја предвид вредноста на оружјето и опремата добиени од партнерите, реалните воени трошоци само за 2024 година изнесувале повеќе од 125 милијарди евра, а за тековната година ќе бидат уште повисоки.

Институтот, исто така, наведува дека во 2021 година Украина потрошила 5,5 милијарди евра за одбрана, а годината потоа 44 милијарди евра, или шест и пол пати повеќе. Ова е најголемото годишно зголемување што го забележал SIPRI од неговото основање во 1966 година.

Украина ги финансира своите воени трошоци преку комбинација од сопствен буџет, меѓународна воена и финансиска помош, домашна одбранбена индустрија и воени обврзници. Не купува поголем дел од своето оружје, го добива преку помош или на кредит, додека поголемиот дел од парите ги инвестира во плати, муниција, поправки, беспилотни летала и производство на оружје.

„Украина потрошила вкупно помеѓу 100 и 120 милијарди долари“
Најголемиот донатор се Соединетите Американски Држави. Според USAFacts, САД одвоиле (одобриле, но не мора да се исплатени) 182,8 милијарди долари помош за Украина во таканаречено итно финансирање од почетокот на инвазијата до средината на оваа година. Од ова, околу 67 милијарди долари се безбедносна помош, оружје и воена опрема. Ова вклучува тенкови, артилерија, радарски системи, муниција итн.

Според Килскиот институт за светска економија, европските земји (ЕУ + други европски земји) обезбедиле 72 милијарди евра воена помош за Украина до април оваа година. Се проценува дека Украина потрошила помеѓу 100 и 120 милијарди долари сопствени пари од почетокот на војната, од кои околу 60-70 милијарди долари одат на оружје и воена опрема, а остатокот покрива широк спектар на воени трошоци.

Ова ги вклучува платите на војниците и надоместоците за опасност од борба, трошоците за логистика, гориво, поправки на опрема, комуникациски системи и радарска технологија. Исто така, вклучува поправки на инфраструктурата, снабдување на армијата со енергија, вода и храна, како и обнова на мостови, патишта и болници.

Зеленски: Ни треба финансиска помош од Европа
Значителен дел од трошоците оди и за хуманитарна помош и бегалци, милиони Украинци се раселени во земјата, а државата им обезбедува сместување, храна, здравствена заштита и образование. Трендот на меѓународната помош очигледно се менува оваа година, САД го намалуваат темпото на испораки, а европските земји преземаат водечка улога во воената поддршка, вклучително и производството на оружје во локалните индустрии.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски постојано повторува дека ќе потроши „сè што може“ за одбраната на Украина. На конференцијата за обнова на Украина, тој го повтори ова. „Сè што се обновува, поправа и заштитува во Украина нема да ни служи само нам, туку и на Европа. Ни треба вашата директна финансиска помош за да ја преживееме оваа војна“, рече тој.

Според проценките на ММФ, Украина троши 172 милиони евра дневно за војната и засега, благодарение на меѓународната помош, сè уште може да ја финансира. „Сите ние ги плаќаме трошоците за оваа тешка војна и така ќе биде додека трае“, рече Алваро Сантос Переира, главен економист на ОЕЦД, неодамна на крајот од својот мандат.

Светската банка има три сценарија
Проценува дека војната во Украина досега ја чинела глобалната економија повеќе од два билиони долари поради зголемените трошоци и изгубените економски можности. Според четвртата „Брза проценка на штетите и потребите“ (RDNA4), која ја спроведуваат заеднички украинската влада, Светската банка, Европската комисија и ОН, се проценува дека на Украина ќе ѝ бидат потребни 524 милијарди американски долари во следните 10 години за реконструкција и закрепнување.

А станува збор за доведување првенствено на станбената, транспортната и деловната инфраструктура на нивоата од пред војната. Светската банка, која исто така управува со целиот фонд за реконструкција на Украина, презентираше три сценарија: оптимистичко, песимистичко и реалистично.

Оптимистичкото предвидува крај на војната за една или две години, постојана и предвидлива меѓународна помош (ЕУ, САД, други земји) преку грантови и поволни кредити. Приватниот сектор активно ги инвестира овие пари во реконструкцијата на индустријата, енергетиката и транспортот, а украинската администрација работи ефикасно и чесно за да обезбеди средствата да се користат ефикасно.

„Реалистичното“ сценарио предвидува уште две до три години војна
Во песимистичкото сценарио, војната трае повеќе од пет години, со континуирано оштетување на инфраструктурата. Меѓународната помош е намалена во овој период, со доцнења во плаќањата. Приватниот сектор не инвестира поради несигурност, а инфлацијата, корупцијата и административните проблеми ја намалуваат ефикасноста на користените средства.

Реалистичното сценарио претпоставува дека меѓународната помош е непредвидлива, со повремени доцнења во испораката на средствата. Приватниот сектор инвестира побавно поради несигурност и ризик, а војната трае уште две до три години, што ја забавува директната реконструкција во најпогодените региони. Сите се засноваат на идејата за интегритетот на Украина, што е можеби сценариото кое е најоддалечено од ситуацијата на терен во моментов.

фото: принтскрин

Синиша Каран од Сојузот на независни социјалдемократи (СНДС) е избран за нов претседател на Република Српска. Опозицијата објави дека ќе поднесе приговори поради нерегуларности и ќе побара повторување на изборите во Зворник, Добој и Лакташи, објави „Дневни аваз“.

Овие избори се карактеризираа со ниска излезност од 35,72 проценти, што е дури 18 проценти пониско од изборите во 2022 година.

„По којзнае кој пат, кога беше најтешко, победи српскиот народ“, рече Каран, откако партијата прогласи негова победа.

„Благодарност до сите што го препознаа овој момент и благодарност до претседателот Додик, и до сите што не се членови на нашата партија, но го препознаа овој момент. Српскиот народ даде решителен одговор на странскиот окупатор“, рече тој.

„Убеден сум дека администрацијата на Трамп ќе остане доследна и нема да се занимава со други земји, како што е Босна и Херцеговина. Тие сакаа да се ослободат од Додик, а сега добија двајца Додикови“, рече Каран.

Прославата во СНСД траеше до доцна во ноќта, а Додик го зграпчи микрофонот и запеа.

Милорад Додик никад веселији, издајник Вукановић никад тужнији! pic.twitter.com/XhlxnswOxx

— Саша Шарчевић (@saarcevic2901) November 23, 2025

Според прелиминарните податоци, Каран победи со три проценти повеќе гласови од неговиот главен противник, Бранко Блануша од Српската демократска партија (СДС).