Македонија
Лингвистите апелираат: Не прифаќајте разговори за јазик, нација и историја
„Прифаќањето договори за добрососедство, анекси и слично, во кои македонскиот јазик ќе биде заменет со синтагми од типот – официјален јазик на РС Македонија или македонски јазик според Уставот се неприфатливи, бесмислени и самоуништувачки и нема да бидат на штета само на Македонците во Република Македонија или надвор од неа туку ќе бидат и на штета на сите говорители на македонскиот јазик. Имајќи го предвид сево ова, упатуваме апел до преговарачите од македонската страна да не прифаќаат разговори за категории, како јазик, нација и историја, за кои не може да се преговара и да ги чуваат македонските државни и национални вредности, како и идентитетските обележја. Ова е ставот на лингвистите од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје за статусот на македонскиот јазик во преговорите меѓу Македонија и Бугарија.
По последните случувања поврзани со можното отворање преговори со ЕУ за членство и со барањата на Бугарија да не се именува нашиот јазик како македонски, туку како официјален јазик на РС Македонија, научните работници во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје го изнесоа својот став.
„Кога го имаме предвид јазикот, треба да се осврнеме на Европската повелба на фундаментални права, чиј чл. 22 гласи: ‘Унијата ќе ја почитува културната, религиозната и јазичната разноликост’. Сметаме дека при сите разговори што ги опфаќаат јазичните и идентитетските прашања секоја земја членка на ЕУ мора да ја почитува оваа европска определба. Всушност, овој член ги поставува како беспредметни притисоците од Бугарија, но го поставува и прашањето за отсуство на реакција од ЕУ во врска со споменатите притисоци.
Во однос на изнесените негаторски ставови од бугарска страна и ставовите дека наводно македонскиот јазик бил создаден во 1944 година, треба да го имаме предвид развојниот процес на македонскиот јазик. Во лингвистиката се прифатени и научно се фундирани фактите дека дијалектната диференцијација во Македонија почнала од 11 век, од кога може да се следат многубројни иновации, а основните црти на македонските дијалекти се проследуваат на преминот од 13 кон 14 век. Во текот на 19 век во Македонија се јавуваат многубројни дејци, кои исцрпно се занимаваат со посебните јазични особености на македонските говори во споредба со бугарските и српските говори, како што се: Х. Матов, П. Зографски, Е. Спространов, Т. Китанчев и други. Автентичната дејност и јазичен израз на Ѓорѓија Пулевски, кој во Речникот од три јазици во 1875 година пишува: „Наше отачество се велит Македонија и ние се именуваме сл. Македонци“, го отвора патот кон македонското наречје во книгите, речниците и во учебниците и кон обработката на историјата во книгата „Славјанско-македонска општа историја“. Кон втората половина на 19 век почнале во Македонија да излегуваат учебници на македонски говори од Димитар В. Македонски, Димитар Хр. Узунов, Кузман Шапкарев, Венијамин Мачуковски и др. и почнале да се отфрлаат бугарските учебници како неразбирливи за учениците. Во 1891 година е формирана Младата македонска книжовна дружина, која го издава списанието „Лоза“, во кое се употребуваат правописни правила што ги истакнуваат јазичните особености на македонските говори. Вистинска артикулација на идејата за македонски литературен јазик е книгата на Крсте Мисирков, „За македонцките работи“ од 1903 година, во која се изнесени основните критериуми за стандардизација на македонскиот јазик. Преку оваа книга и во списанието „Вардар“, Мисирков ја промовира правописната норма преку фонетската реализација на централните македонски говори. Македонскиот јазик во 1903 година бил и службен јазик на Македонското научно-литературно другарство во Санкт Петербург, на чие чело биле К. Мисирков и Д. Чуповски. Со прифаќањето на основните Мисиркови поставки за стандардизацијата на македонскиот јазик и нивна разработка се заокружи кодификацијата на македонскиот во 1944 година, чија јазична норма беше широко прифатена во сите сфери на општествениот живот“, велат лингвистите.
Според нив, од историска перспектива, за македонското малцинство е важно да се знае дека во периодот до 1948 се признаваат македонската нација и Пиринска Македонија, СР Бугарија, при што се постигнува и еден вид културна автономија, реализирана со: изучување на македонскиот јазик и историја, отворање Македонски народен театар во Благоевград (Горна Џумаја), печатење прилози на македонски јазик во „Пиринско дело“ итн. Таквата ситуација траела во изменета форма до 1958 година кога почнал стриктно да се промовира ставот дека македонска нација не постои, односно дека е тоа бугарска нација, а сето тоа се промовира и преку текстовите на БАН во врска со историјата и со јазикот. Бугарија како членка на ЕУ сѐ уште ја нема ратификувано Европската повелба за регионални и малцински јазици. Македонците во Бугарија го употребуваат својот дијалект во секојдневната комуникација, а единствено во Благоевград излегува весникот „Народна волја“ како периодичен весник за историја, култура и уметност, во кој се објавуваат текстови и на македонски стандарден јазик.
„Ако ги земеме предвид демократските постулати на ЕУ и потребата од нивно спроведување, Бугарија се поттикнува да ги примени средствата за унапредување на јазичните права на малцинствата, поточно: Конвенцијата за заштита на човековите права и основните слободи, Европската повелба за регионалните или малцинските јазици на ЕУ, Универзалната декларација за човекови права и Конвенцијата против дискриминација во образованието на ООН. За македонските лингвисти, како и за сите Македонци, без разлика дали се државјани на Република Македонија или не се, е неприфатлива и синтагмата македонски јазик според Уставот затоа што македонскиот им припаѓа на оние што го зборуваат, како што е, всушност, со сите други јазици во светот. Синтагмата македонски јазик според Уставот е бесмислена самата за себе и не соодветствува на општествените законитости зашто, за да постои еден јазик, не му е потребен устав. Современиот македонски јазик ги опфаќа сите негови пројави, и стандардната варијанта и разговорните варијанти, но и дијалектните, од коишто, всушност, е произлезен стандардниот јазик.
За разлика од стандардниот јазик, за дијалектните варијанти на македонскиот јазик, кои се протегаат и надвор од границите на Република Македонија: во егејскиот дел во Република Грција, во пиринскиот дел во Република Бугарија, во малопреспанскиот крај, Голо Брдо и Гора во Република Албанија и во неколку села во горанскиот крај во Косово – не е потребен устав. Неоспорни се фактите за протегањето на македонскиот дијалектен ареал, потврдени од врвни дијалектолози, и Македонци и странци, врз база на научни докази и факти. Притоа не треба да заборавиме дека имаме и голема македонска дијаспора што го зборува и изучува македонскиот јазик во многу земји во светот, каде што владеат правото и демократијата“, се вели во соопштението потпишано од 17 лингвисти.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Македонија
Јанева: Нашите деца не се помалку способни од нивните европски врсници, ќе го продолжиме времето што го минуваат во училиште
Нашите деца не се помалку способни од нивните европски врсници за да бидат на дното на табелите од меѓународните тестирања. Затоа ќе го продолжиме времето што го минуваат во училиште, и тоа ќе се искористи за развивање на знаења и вештини споредливи со оние што ги имаат учениците во Европа. За да ги подготвиме наставниците да преминат од предавачи на факти во водичи и партнери во учењето, ќе посетуваат потребни обуки, меѓу кои и за читање со разбирање, рече министерката за образование и наука, Весна Јаневска, на Свечената академија по повод 30-годишниот јубилеј на Педагошкиот факултет.
Таа кажа и дека во подготовка се нови концепции за гимназиско и за уметничко образование, по што ќе следат нови наставни програми, нови учебници, нови испитни програми за државна матура, а кога ќе се сумираат искуствата, ќе се донесе нов Закон за средно образование.
„Во високото образование, кое има ниска ефикасност мерена преку проодноста и навременото завршување на студиите, ќе се зајакнат механизмите за обезбедување квалитет согласно европските стандарди, преку унапредување на агенциите за евалуација и за акредитација, а универзитетите треба да се насочат кон подобрување на релевантноста на студиските програми“, рече Јанева.
Таа кажа дека квалитетното образование се темели на добри наставници.
„Можете да имате најдобри наставни програми и најсовремено опремени училници, но ако нема добар наставник што нив ќе ги оживее, нема квалитетно образование. Затоа Педагошкиот факултет има незаменлива улога како образовна институција“, нагласи Јаневска.
Во рамки на факултетот функционираат три институти: за предучилишно образование, за одделенска настава и за библиотекарство, а се реализираат студии од прв, втор и трет степен.
Министерката Јаневска посочи дека за новата реалност обликувана од дигиталната трансформација и технолошките иновации потребни се наставници кои уште во раната детска возраст ќе постават цврсти основи за учење, знање, размислување, социјални и други вештини, што подоцна, низ воспитно-образовниот процес, ќе се развиваат и усовршуваат.
„Реформирајте ги постоечките програми. Одборот за акредитација ќе ве поддржи, а тој за евалуација ќе ви помогне да ги согледате предизвиците. Треба сите сегменти на системот на образование брзо да ги подобруваме, ако сакаме да го подигнеме квалитетот. Треба да ги зајакнеме капацитетите на воспитувачите и одделенските наставниците, а Педагошкиот факултет треба да се вклучи во процесот на нивна обука и професионален развој“, укажа министерката.
На панел дискусијата организирана по повод јубилејот, министерката Јаневска рече дека нашето образование во целина има простор за подобрување, и за таа цел во тек се реформи кои опфаќаат и промена на наставните програми и обуки за наставниците.
Македонија
Царина и АХВ потпишаа нов меморандум – заеднички против сите обиди за кринимал со храна
Зголемена безбедност на храната која се внесува во државата преку заеднички и координиран пристап на Царинската управа и Агенцијата за храна и ветеринарство, како и олеснување и забрзување на легалната трговија. Ова се конкретните придобивки, договорени со Меморандумот за соработка, што денеска го потпишаа директорот на Царинска управа Бобан Николовски и директорот на Агенцијата за храна и ветеринарство Оливер Миланов.
„Безбедноста на храната ни е еден од клучните приоритети. Суштината на Меморандумот е зајакнат и координиран пристап преку размена на информации со што делуваме превентивно во спречување на секој обид за криминал со храна. Секој обид за загрозување на здравјето на граѓаните ќе биде најстрого санкциониран. Истовремено зајакнување на соработката е клучна и за унапредување на делувањето против царински измами со храна. Размената на информации е клучна за сузбивање на ваквите криминални дела преку анализа на податоци, креирање на профили на ризик и преземање на истражни дејствија и фаќање на сторителите”, истакна директорот Николовски.
Директорот на АХВ, Миланов, вели дека потпишувањето на Меморандумот претставува јасна потврда за заедничката определба на двете институции за координирано, современо и транспарентно делување, со цел унапредување на системите за контрола на храната и животните, олеснување на трговијата и приближување кон европските регулативи и стандарди.
„Акцент со Меморандумот ставен е на унапредувањето на системите за следливост на животните и спречување на нелегалната трговија, со што се обезбедува дополнителна заштита на јавните интереси и на благосостојбата на животните. Заедничката акција е чекор напред кон модернизација на институциите, зголемување на довербата на стопанството и обезбедување сигурен и здрав пазар за граѓаните“, вели Миланов.
Агенцијата за храна и ветеринарство донираше и електронски читачи за микрочипови кои се ставени на располагање на царинските службеници при контрола на домашни миленици. На овој начин се јакне капацитетот за идентификација и проверка на сопственоста на животните, особено при премин преку граничните пунктови, што истовремено претставува мерка за спречување на шверц и заштита на здравствено – санитарната безбедност.
Македонија
Јас единствен барав да не му се издава лиценца на „Пулс“, би требало да седам како јавност, а не како обвинет, рече поранешниот градоначалник Ратко Димитровски
Изненаден од тоа што седи на обвинителна клупа, поранешниот градоначалник на Кочани, Ратко Димитровски, на денешното судење за трагедијата во кочанската дискотека „Пулс“ побара судот да ја исправи неправдата и да го ослободи оти е единствениот во државата кој пред 13 години побрал да не му се издава лиценца за дискотека на „Пулс“.
По долгиот воведен говор од неговата бранителка Ангела Соколова, во кој таа објасни дека Димитровски побарал од Министерството за економија да не му се издаде лиценца на клубот откога побарле одобрение за паркинг од Општината, а такви услови немало, пред судот збруваше и Димитровски како дополнување на воведниот говор. Објасни дека не дозволил „Пулс“ да ги користи за паркинг двете локации што биле на 250 метри од објектот и веднаш побарал да не му се издаде лиценца, барање на кое никогаш не добил одговор.
„Изненаден сум, никогаш не сум можел да замислам дека ќе застанам на обвинителна клупа за такво нешто, а само јас сум бил тој што е против тоа пред 13 години“, рече поранешниот градоначалник на Кочани, Димитровски, и нагласи дека друго барање од „Пулс“ до него не стигнало.
„Јасно е како ќе сум одговорел имајќи го предвид моето барање за неиздавање лиценца. Сега би требало да седам како јавност, а не обвинет“, рече Димитровски.
Воведен збор даде и одбраната на Николчо Илијев, градоначалник на Кочани во периодот од 2017 до 2021 година, кој има петмина бранители. Воведен збор во име на сите петмина бранители даде адвокатот Синиша Станковиќ, кој укажа дека додека Илијев бил градоначалник, никогаш не дошол во контакт со документ поврзан со клубот. Никој никогаш не го известил или информирал за што било, немал контакт со сопственикот на објектот, ниту со оние што го користеле и не позналавл никого од нив. Ниеден државен орган не го известил за што било за правниот субјект „Пулс“ и немал контакт со другите обвинети лица пред, за време и по функцијата градоначалник.
„Не било поднесено барање за што било до Општина Кочани или до него лично од 2017 до 2021 година ниту по усмен ниту по писмен пат“, рече бранителот Становкиќ и најави дека во постапката ќе покаже оти нема вина кај Илијев, а наведе и дека во речиси половина од неговиот градоначалнички мандат угостителските објекти не работеа поради ковид-пандемијата.
И одбраната на Љупчо Папазов, кој беше градоначалник на Кочани кога се случи пожарот, даде воведен збор на денешното судење. Адвокатот Мите Левков рече дека се работи за конструиран случај во кој треба да се задоволат нечии желби и најави дека ќе докаже оти Папазов не може да има никаква одгворност за пожарот. Рече дека Папазов им се ставил на располагање на институциите ноќта кога се случи пожарот, потсети дека си поднел оставка од функцијата од морални причини и молкум го издржал каменувањето на неговиот дом на 17 март. Неговиот воведен говор го дополни самиот Папазов, кој рече дека досега немал можност, но и не сакал да зборува за да ѝ не пречи на истрагата.
„Сакам само да потсетам за две можности што можев да ги направам во тој момент. Едната од професионален аспект – да ја мобилизирам целокупната општинска администрација во функција на истражните органи, самиот јас да им се ставам на располагање на сите надлежни служби и уште една работа – да го одржам најкраткиот колегиум во мојот градоначалнички мандат со цел овозможување на основните услуги за спроведување на сите потребни активности понатаму. Втората работа што можев да ја направам од личен и човечки аспект од глетката што ја видов – да поднесам оставка од морални причини“, рече Папазов.
Тој најави дека во судницата ќе изнесе многу аргументи и факти, кои можеби нема да му се допаднат некому, но ќе бидат првиот чекор до утврдување на вистината.
Дека чесно си ја извршувале работата и не направиле никакви пропусти, кажаа и тројцата општински градежни инспектори обвинети за трагедијата во „Пулс“, Огњан Георгиев, Љупчо Стаменков и Николчо Гоцев.
Четвртото рочиште на судењето за трагедијата во „Пулс“ е во тек со воведни говори од бранителите на лицата што работеле како обезбедување во дискотеката.

