Македонија
„Фајненшл тајмс“: Кревката иднина на Балканот зависи од македонскиот договор
Ако дефиниција за напредок е дека земјата повеќе не го нарекува аеродромот на својот главен град по воинот кој загинал пред 2 300 години во Вавилон, тогаш сигурно има надеж за Балканот – извор на повеќето конфликти во модерна Европа. Во февруари македонското реформско лидерство го смени претходниот бомбастичен владин национализам и го промени името на аеродромот од „Александар Велики“ во Меѓународен аеродром – Скопје. Мразот почна да се топи во еден од потешките спорови во постокомунистичка Европа, пишува Тони Барбер во колумна за „Фајненшл тајмс“.
„На автопатот кон Скопје, престолнина на поранешната југословенска република, големите зелени табли покажуваат уште поголеми промени. Автопатот повеќе не го носи името на Александар, туку се нарекува ‘Пријателство’. Македонските лидери сметаат дека овие промени не се козметички, туку вистински што ги прават кон Грција. Во овие 27 години Атина го обвинуваше својот северен сосед за присвојување на дел од грчката територија, за културното наследство и идентитетот, употребувајќи го името Македонија и Александар Велики како државни симболи.
Преговорите што имаат за цел да се најде компромис за името на Македонија веќе се ближат кон кулминација. Шефовите на дипломатиите на Грција и на Македонија се сретнаа 20 пати. Ако се постигне договор, ќе се испрати редок сигнал до другите балкански држави и заедници кои имат конфликт – на пример Србија и Косово, или муслиманите, Хрватите и Србите во Босна и Херцеговина – дека дури и најболните историски рани заздравуваат доколку се третираат.
Уште повеќе, договорот може да ги отвори вратите на ЕУ и НАТО за македонското членство, блокирано со вето од страна на Атина. Ова може да ја извади Македонија од состојба на неизвесност во геополитичката нестабилност во која западна по дезинтеграцијата на комунистичка Југославија. Toa ќе биде и спротивставување на проширеното влијание на Русија, Турција, Кина, Саудиска Арабија и другите заливски земји врз Балканот. Ќе го намали и ризикот дека Македонија може да стане плен на насилен внатрешен конфликт, дестабилизирајќи го остатокот од регионот.
Во 2001 година изби конфликт меѓу етничкото албанско малцинство во Македонија, кое брои околу една четвртина од двомилионското население. Според Али Ахмети, поранешен командант, постоел ризик конфликтот да биде поразорувачки од војната во Босна, во која загинаа над 100 000 борци и цивили. На крајот, НАТО издејствува договор по добро изведена интервенција.
Ахмети сега ја предводи албанската етничка партија која е во коалиција со социјалдеморкатите на Зоран Заев, енергичен млад премиер кој ги предводи напорите за помирување со Грција. Во Скопје неодамна слушнав дека Ахмети предупредил дека сè што е постигнато во 2001 би било залудно доколку Македонија не обезбеди членство во ЕУ и НАТО. Тоа дава кредибилитет на визијата на Заев за западноориентирана Македонија.
Перспективите за грчко-македонски договор, сепак, не се сигурни. Преговарачите го стеснија изборот за името на Северна, Горна или Вардарска Македонија – последното инспирирано од најдолгата река во Македонија. Едно од овие ќе биде името на Македонија на меѓународната сцена. За домашна употреба Заев сака да се употребува „Република Македонија“. Ова не е доволно добро за Грција, која во ова препознава претензии за северниот грчки регион Македонија. Атина притиска и за промена на македонскиот Устав, што би елиминирал ваква закана.
Заев е отворен кон оваа идеја, но какви било промени треба двапати да се ратификуваат од страна на македонскиот Парламент. Освен тоа, тој сака да ја зајакне легитимноста на договорот со Грција, поднесувајќи ги на референдум евентуалните уставни измени. Надминувањето на овие три пречки нема да биде лесно. Ниту, пак, одобрувањето на Грција нема да биде земено здраво за готово. Алексис Ципрас, левоориентиран премиер, гледа шанса за победа. Но неговите коалициски партнери, грчката конзервативна опозиција и Православна црква се гласни критичари на неговата дипломатија. Со изборите наредната година Ципрас може да наиде на зовриена политичка атмосфера дома, со што разговорите со Скопје може да станат потешки за справување.
На крајот, сите влади во ЕУ не сaкаат да отворат преговори со Македонија. Во НАТО не го гледаат сите на членството на Македонија како приоритет. Работите повеќе ќе се разјаснат на самитот на ЕУ во јуни и на самитот на НАТО во јули. Двата настани доаѓаат многу брзо за договор меѓу Македонија и Грција. Доколку е така, ЕУ и НАТО треба да одолеат на искушението да го искористат неуспехот како изговор за занемарување на македонското прашање. Балканот денес е премногу кревок за да си дозволи такво задоволство“, заклучува во колумната за „Фајненшл тајмс“, авторот Тони Барбер.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Македонија
Андоновски на Дигиталниот самит во Гдањск: Дигиталните вештини се клучен капитал на малите држави

Министерот за дигитална трансформација, Стефан Андоновски, учествуваше на министерскиот панел на високо ниво на Дигиталниот самит во Гдањск, стратешки настан организиран во рамки на полското претседателство со Советот на Европската Унија, во соработка со Европската комисија.
На панелот „Skills Gap – Ensuring ICT Talent Development“ се дискутираше за една од најгорливите теми во дигитална Европа – недостигот на ИКТ талент и потребата од системска изградба на дигитални вештини. На панелот учествуваа и високи претставници од Европската унија, вклучувајќи ја министерката за правда и дигитализација на Естонија Лииса-Ли Пакоста, директорката на Европската фондација за обука Пилви Торсти, извршниот директор на Synerise Јарослав Крулевски, и министерот Андоновски од Македонија.
Министерот Андоновски во своето излагање истакна дека во дигиталната економија, вештините не се само образовна тема – тие се инфраструктура, продуктивност и БДП.
Тој ги претстави конкретните иницијативи на Македонија, како што се проектот за дигиталниот иновациски хаб INNOFEIT EDIH, како основа за градење вештини во јавниот и приватниот сектор, но и соработката со приватниот сектор и меѓународните организации во изградбата на клучните национални платформи, како што се порталот за електронски услуги, националната платформа за интероперабилност, Централниот регистар на население, итн.
„Дигиталниот талент не почнува со диплома. Почнува во училница“, додаде Андоновски, нагласувајќи ја потребата од вклучување на кодирање, критичко размислување и безбедност на интернет уште во основното образование, нешто на што Министерството веќе активно работи.
„Европа не може да си дозволи да ги остави дигиталните вештини на случајност. А ние како мали земји, не можеме да градиме дигитални институции без луѓето што ги движат“, заврши Андоновски во своето обраќање.
Со учество на министри, високи претставници од ЕУ, приватниот сектор и академијата, самитот во Гдањск претставува една од највлијателните дигитални платформи за стратешки дијалог во 2025 година. На панелот свое обраќање имаше и вицепремиерот на Полска, Гавковски, министри од Европската унија, директорот на Дигитална Европа, претставници на Европската комисија, лидери од тек секторот и невладините организации.
Македонија
Муртезани: Финансирањето на енергетската транзиција бара стратешки пристап и заедничка визија

Министерот за европски прашања, Орхан Муртезани, денеска учествуваше на панелот насловен „Финансирање на енергетските амбиции“, кој се одржа во рамки на Форумот за мапирање на енергетската иднина на Западен Балкан (MEF-WB Energy Forum 2025) – регионален настан што веќе осма година по ред претставува платформа за продлабочена соработка меѓу земјите од регионот и заеднички пристапи кон забрзана зелена транзиција и целосна декарбонизација до 2050 година.
Во своето излагање, министерот Муртезани посочи дека динамичните геополитички ја засилија неопходноста Северна Македонија да го забрза преминот кон обновливи извори на енергија и поголема енергетска независност. Тој подвлече дека Владата го ревидираше Националниот енергетски и климатски план, како целосно би се усогласил со Европскиот зелен договор и Договорот за енергетска заедница, а истовремено ги мобилизира сите достапни инструменти за финансирање, како што се Инвестициската рамка за Западен Балкан и ИПА III.
Во тој контекст, Муртезани го нагласи значењето на регионалната интеграција, заедничките инфраструктурни проекти и флексибилните модели на финансирање како предуслов за одржлива транзиција.
На прашањето за приоритетните сектори и инвестиции, Министерот истакна четири главни области: производство на обновлива енергија, модернизација на електропреносната мрежа, енергетска ефикасност и електрификација на транспортот.
Во овие области, Муртезани рече дека Владата активно спроведува иницијативи кои имаат за цел не само да ја забрзаат транзицијата кон зелени извори на енергија, туку и да обезбедат одржлива енергетска инфраструктура, подобар урбан транспорт и подобрување на енергетските перформанси на јавните објекти.
„Акцентот е ставен на решенија што се долгорочно одржливи, општествено инклузивни и усогласени со европските и регионалните цели“, потенцираше Министерот.
Муртезани на крајот порача дека Северна Македонија останува активен и посветен партнер во регионалниот процес на енергетска трансформација и дека преку визионерски пристап, усогласена регулаторна рамка и силни меѓународни партнерства, државата не само што одговара на глобалните предизвици, туку и активно придонесува кон нивното обликување.
Форумот за мапирање на енергетската иднина на Западен Балкан има зе цел преку заедничкиот ангажман да се премине од идеи кон реални инвестиции, кои ќе донесат почиста, побезбедна и поконкурентна енергетска иднина за целиот регион.
Македонија
40-годишен скопјанец ја истепал мајка си: со тупаници ја удирал по лицето и телото и ја гризел, предложен притвор

Основното јавно обвинителство Скопје поведе постапка против 40-годишен скопјанец за кого постои основано сомнение дека извршил кривично дело – Телесна повреда според член 130 став 2 во врска со став 1 од Кривичниот законик.
Во семејниот дом на 8 јуни, во алкохолизирана состојба, осомничениот вршел семејно насилство и телесно ја повредил неговата мајка. Најпрво почнал да ја навредува, а потоа и физички ја нападнал, удирајќи ја со тупаници по лицето и телото и да ја гризе. Од зададените удари оштетената се здобила со телесни повреди.
Имајќи ја предвид пред се опасноста од бегство и ризикот дека осомничениот ќе го повтори кривичното дело, јавниот обвинител до судијата на претходна постапка достави предлог за определување мерка притвор.