Македонија
Ќулавкова: Научно неосновано е да се тврди дека македонскиот јазик е „писмено-регионална норма на бугарскиот јазик“

Академик Катица Ќулавкова на 7 јули имаше обраќање на промоцијата на четири тома посветени на македонскиот јазик. За оваа проблематика на есен таа ќе објави подолгата верзија во списанието на Институтот за македонски јазик. Обраќањето е насловено „Македонскиот јазик – континуитет во време и простор“ каде што полемизира околу актуелни прашања за македонбскиот јазик.
„ Во 19 век имало одредени обиди за создавање заеднички словенски јазик врз основата на македонското и бугарското наречје. Тогаш македонскиот учен полиглот Партениј Зографски предложил основата на тој заеднички јазик да бидат југозападните македонски говори, затоа што – смета тој – се поубави од бугарските. Таа иницијатива не била прифатена од бугарските филолози, за што подоцна има полемики меѓу нив. Во услови на укината Охридска архиепископија која, од Х век до XVIII (1767), претставувала заштитен јазичен и културен, а не само православен чинител на Македонците, во услови на вековна јазична, економска, политичка и образовна доминација на византиските Грци, во услови на нееднаков однос на западноевропските политички центри спрема балканските народи, во услови на извесна воздржаност на младата македонска буржоазија која не ги поддржувала финансиски македонските јазични и национални процеси, подоцна, кон крајот на 19 век, и во услови на недвосмислени антимакедонски пропаганди, било цело чудо како се јавувале индивидуални обиди да се создаде граматика на македонскиот јазик.
Па сепак се создавале, и сепак најчесто биле цели изданија уништени и исчезнати по печатниците во Цариград, Солун и Софија. Такви се граматиките на Партениј Зографски (1858) и Венијамин Мачуковски (1872), на Крсте Мисирков (1903), па и на Димитрија Чуповски (1902) и неговото Македонско научно-литературно друштво во Петроград. И покрај сѐ, денес располагаме со неколку значајни изданија за македонската јазична и национална посебност. Сите обиди да се проучат и да се покажат спецификите на македонските народни говори, вклучително и оние кои се плод на запишувањето на македонската усна книжевност, претставуваат обиди за кодификација на македонскиот јазик и ја испишуваат предисторијата на кодификацијата на современиот македонски книжевен јазик. И сите сведочат за природниот историски развој на македонскиот јазик: во соодветни историски услови се добиваат и соодветни резултати. Со други зборови, анахроно е денес, и научно неосновано, да се тврди дека македонскиот јазик е „писмено-регионална норма на бугарскиот јазик“ и дека треба да се третира како „официјален јазик на Северна Македонија“. Македонскиот јазик има свој особен развоен, граматички и дијалектен систем различен од бугарскиот и српскиот. Блискоста меѓу јазиците не ги негира разликите кои постојат меѓу нив“, пишува во дел од обраќањето на Ќулавкова.
Таа нагласува дека во овој том се застапени студии на академик Поп-Атанасов и на колегите од Филолошкиот факултет, Институтот за македонски јазик и Институтот за македонска книжевност: Емилија Црвенковска, Лилјана Макаријоска, Илија Велев, Александра Ѓуркова, Димитар Пандев, Веселинка Лаброска, Елка Јачева-Улчар, Симона Груевска-Маџоска и Валентина Миронска-Христовска и на крајот додава, “би сакала да верувам дека научната аргументација за македонскиот јазик, изнесена во овој и во другите изданија на МАНУ и на ИЦАЛ „Божидар Видоески“, ќе добие третман на стратешки интерес на македонската држава во нејзините внатрешни и меѓународни политики“.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Македонија
Од утре до петок посебен режим на сообраќај во Скопје

Во периодот од 09-11.04.2025 година (среда-петок) во официјална посета на Македонија ќе присуствува Уршка Клакочар Зупанчиќ, Претседател на државниот збор на Република Словенија.
Од тие причини Единицата за безбедност на патниот сообраќај ќе преземе мерки за посебен режим на сообраќајот на подрачјето на град Скопје.
СВР Скопје апелира до сите граѓани учесници во сообраќајот да ги почитуваат наредбите што ќе ги даваат полициските службеници.
Македонија
Зелен хуман град со најава за мирен протестен марш за труењето од рудникот Тораница

Зелен хуман град најавува мирен протестен марш во 12:30 ч. во сабота (12 април) што ќе започне пред Министерството за животна средина и просторно планирање поради, како што велат, алармантниот молк и неодговорното постапување на надлежните институции во врска со хаваријата и истекувањето на токсични материи од рудникот Тораница во Крива Река.
„По хаваријата, ЗХГ поднесе барања за слободен пристап до информации од јавен карактер до Државниот инспекторат за животна средина (ДИЖС), Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП), Центарот за јавно здравје Куманово и Општина Крива Паланка.
Наместо одговори, се соочивме со загрижувачки факти:
Дури два дена по нашето барање за информации, ДИЖС за првпат назначи овластено лице за слободен пристап до информации, што е директно кршење на Законот.
Објавеното Решение за надзорот спроведен од ДИЖС во рудникот Тораница е нецелосно, полно со недоследности и грешки и не наложува соодветни мерки или санкции пропорционални на хаваријата.
Клучни информации за инспекцискиот надзор, како на пример, земање примероци од акредитирана лабораторија (што е законска обврска), не се споменати во Решението.
ДИЖС блокира активистички групи и граѓани на социјалните мрежи (меѓу кои и ЗХГ) и оневозможи коментирање, покажувајќи отсуство на волја за дијалог со загрижената јавност“, соопштуваат од Зелен хуман град.
Истовремено додаваат дека Центарот за јавно здравје Куманово во завиена форма им одговорил дека ниту една институција не побарала од нив да извршат анализи на водата и почвата по хаваријата, но не им одговорил на барањето во целост.
„Деградирачки е, што воопшто објаснуваме зошто ова е комплетно недозволиво од некој што е платен од нас, граѓаните, да нè штити“.
Нагласуваат дека граѓаните имаат уставно загарантирано право на чиста животна средина, а институциите имаат обврска да го штитат тоа право и да обезбедат навремени и точни информации, да делуваат ажурно и професионално, особено кога постои ризик здравјето на граѓаните.
Бараат транспарентност и конкретни податоци за степенот на загадувањето, преземените мерки и одговорноста за инцидентот.
Бараат од ДИЖС, МЖСПП и Центарот за јавно здравје Куманово најдоцна до среда, 9 април 2025 година, јавно да ги објават и да им ги достават сите информации кои ги ги имаат побарано преку барањата за слободен пристап до информации од јавен карактер.
„Не бараме информации што институциите веќе не ги поседуваат. Општина Крива Паланка веќе ни одговори што значи дека можеа и останатите институции да ни одговорат до денес. Затоа, доколку информациите не бидат објавени до наведениот рок или доколку одговорите се манипулирачки и нецелосни, организираме мирен протестен марш во сабота (12 април) во 12:30 ч. што ќе започне пред Министерството за животна средина и просторно планирање“, потенцираат од Зелен хуман град.
Македонија
Камбовски: Побаравме увид во пресудата за смртта на Теодора Ристовска

Претседателот на Судскиот совет, Александар Камбовски, соопшти дека побарале увид во предметот за пресудата за возачот Менсур Пајазити кој смртно ја прегази 22-годишната Теодора Ристовска во Тетово, а кој доби 2 години затворска казна.
„Веднаш побаравме да видиме што се случува, предметот е побаран и треба да ни биде испратен. Ќе извршиме увид и доколку има пропусти ќе реагираме, доколку е сè во ред, ќе соопштиме“, рече тој.
Изрекувањето предизвика бурни реакции во јавноста, а премиерот Христијан Мицкоски го повика Судскиот совет да го разгледа работењето на судијата Елведин Ферати која ја изрече пресудата.
Теодора Ристовска беше смртно прегазена во август 2022 година. На првото судење во ноември 2023 година, по признавањето вина, Пајазити беше осуден на три години и шест месеци затвор. По жалбата, Апелацискиот суд ја намали казната на две години затвор, па Врховниот суд ги укина двете пресуди на Основниот и на Апелацискиот суд и предметот го врати на повторно судење.
Судијата Елведин Ферати претходно беше споменуван во јавноста како лице за кое се води предистрага дека си ги поправал оценките со пречкртување на тетовскиот универзитет. Државниот просветен инспекторат лани утврди дека три оценки во неговото досие биле променети со пречкртување. Предметот бил затворен откога јавниот обвинител ги добил документите, кои потврдуваат дека Ферати ги преполагал овие предмети и затоа претходните оценки биле пречкртани.