Економија
Хрватите загрижени поради наглиот раст на цените по воведувањето на еврото

Во Хрватска настана хаос по воведувањето на еврото, се бележи нова ценовна експлозија, пишува „Ал Џезира“.
Иако Владата на Република Хрватска и Хрватската народна банка со месеци зборуваа дека се’ е подготвено за воведување на еврото и дека нема да има поскапување во првите денови од јануари, се покажа дека многу од работите не беа подготвени правилно.
Уште пред официјално да се случи се знаеше дека од 1 јануари 2023 година ништо нема да биде исто во Хрватска. Имено, на првиот ден од 2023 година Хрватска и официјално стана дел од „Шенген“, а еврото стана официјална валута наместо куната која заминува во историјата.
И додека влезот во „Шенген“ го поздравуваат сите граѓани, или барем огромното мнозинство од нив, влезот во еврозоната донесе вистински хаос во цела Хрватска во првите денови од 2023 година.
Гувернерот на ХНБ, Борис Вујчиќ, на последниот ден од 2022 година, ден пред официјалното воведување на еврото, изјави дека секогаш се можни технички проблеми, но и дека ХНБ и банките го проверуваат функционирањето на информатичкиот состав и дека дотогаш немало индикации дека може да има проблеми. Неколку недели претходно изјави и дека не очекува поскапување.
„Ако ги погледнеме примерите на земји кои веќе го вовеле еврото, а станува збор за деветнаесет земји, нивните искуства покажуваат дека имало пораст на цените кога се воведувало еврото, но тоа било релативно мало, во просек од 0,2 на 0,4 отсто од растот на инфлацијата во годината во која беше воведено еврото“, рече Вујчиќ при посетата на Вуковар.
И тогаш, спротивно на сите најави и очекувања, 1 јануари 2023 година донесе вистински хаос. Поголем дел од се’ што се најавуваше се покажа спротивно, а се појавија бројни нови проблеми на кои никој не ни сметаше. Сето ова укажува на тоа дека не било сè подготвено како што било кажано и најавено.
Медиумите и социјалните мрежи се преплавени со информации како во некои продавници не примаат куни иако тоа мора да го прават до 15 јануари. Истовремено, други велат дека во продавниците кога плаќаат со евра, како кусур добиваат куни.
Евидентирани се и случаи на граѓани кои се обидуваат да ги користат продавниците како менувачници и остануваат без куни. Во исто време, најмалку половина од банкоматите се надвор од употреба со денови поради преминувањето на еврото, па често во останатите банкомати нема готовина. Добрата вест е што претходно беше овозможено граѓаните да користат банкомати на други банки без вообичаената провизија. Квалитетно беше извршена и конверзија на куни во евра на тековните и жиро сметките на граѓаните.
Посебна приказна е поскапувањето, за што многумина предупредуваа дека ќе се случи. Голем дел од производите поскапеа затоа што трговците почнаа да ги заокружуваат цените, но до повисоки износи. Граѓаните посочија на случаи кога цените во берберниците преку ноќ пораснале од 40 куни на 10 евра.
Кон поскапувањето се приклучија бројни трговци кои ја искористија оваа транзиција за дополнително да ги зголемат високите цени. Цените на храната преку ноќ поскапеа за 10 отсто без очигледна причина, што може да се опише само како неверојатна алчност и желба за заработка. Имаше и бројни случаи каде трајните налози во куни беа претворени во трајни налози во евра, но во исти износи. Тие проблеми брзо се забележани, па парите се вратени на сметките на граѓаните. Се евидентираат и големи редици граѓани пред банките и поштите. Сметките не можат да се платат затоа што, според трговците, системот се уште не е поставен.
Има и случаи кога, на пример, „крајбрежниот“ леб чини 17,48 куни или 2,32 евра во голем трговски синџир, а во пекарите 13,94 или 1,85 евра. А дека немало потреба говори и тоа што Владата на Република Хрватска претходно ги замрзна цените на струјата и гасот. Дополнително, по неколкунеделните поскапувања, конечно почнаа да паѓаат и цените на дизелот и бензините. Граѓаните се’ што се случува на теренот го објаснуваат со зборовите – хаос.
„Ова е ужасно. Знаев дека ќе има проблеми, но ова е морничаво. Ништо не функционира како што е најавено, па не ми е јасно зошто се продолжи со воведувањето на еврото ако претходно не подготвивме се. Каде и да погледнеш има проблем и се прашувам што правеа претходните месеци и години. Во исто време, да разјасниме, јас секако сум за воведување на еврото, но не на овој начин. Ова дополнително ќе не врати назад. Хрватска до сега беше прескапа, а со овие цени ќе станеме рекордери во ЕУ. Се прашувам кој ќе одговара за сето ова“, рече Степан Михајлевиќ за „Ал Џезира“.
Слични коментари имаат и други граѓани. Стравот е дотолку поголем кога се знае дека поскапувањето на се’ не е придружено со покачување на платите и пензиите кои останаа исти.
„Во еден занает работат на еден начин, на друг на друг начин и така натаму. Како е можно? Кој го контролира? Не знам дали требаше да се скрати и веднаш да се одреди датумот кога ќе истече куната и ќе се воведе еврото или да се воведе дека плаќањето во две валути ќе трае подолго додека се некако не се реши и се стави во ред. . Тоа ќе се поправи порано или подоцна, особено што веќе сме менувале валути неколку пати во последните 30 години. Сепак, ова се огромни неуспеси што не требаше да им се случат на сериозни системи. Најлошото е што највисоката цена ќе ја платат обичните луѓе кои веќе тешко живеат и едвај врзуваат крај со крај“, вели Томислав Шоштариќ.
Претходните месеци најгласни против воведувањето на еврото беа хрватските суверенисти кои се обидоа да го соберат потребниот број потписи за граѓаните на референдум да кажат дали сакаат да го воведат еврото или не. Претседателот на хрватските суверенисти Маријан Павличек вели дека и тој е за воведување на еврото, но не сега во време на најголема инфлација, енергетска криза и други проблеми со кои се соочуваат Хрватска и Европа. Тој смета и дека и покрај се, морало да се одржи референдум за граѓаните да кажат дали сакаат евро или не. Неколку дена по воведувањето на еврото и последователниот хаос, Павличек вели дека е горд што претставниците на хрватските суверенисти биле меѓу 13-те претставници кои гласале против воведувањето на еврото како официјална валута.
„Се сети Мара дека под неа има езерце“, вели една стара народна поговорка во Славонија. Така најдобро би можел да го опишам чудењето на претставницте на власта за поскапувањето поради влезот во еврозоната! Господа на власт, вие на чело со премиерот ја носите најголемата одговорност за наглото поскапување, затоа што не превземавте ниту еден механизам за заштита на клиентите, а што е уште полошо, влеговте во еврозоната како гуски во магла за време на најголемата финансиска и инфлаторна криза на Европската Унија. Најлошо е што народот повторно паѓа на тоа“, нагласува Павличек.
Кога станува збор за растот на цените, овој прв удар, кој следеше на 1 јануари, не е крај, бидејќи веќе се најавуваат нови поскапувања кои дополнително ќе ги оптоварат буџетите на домаќинствата. Имено, телекомуникациските компании најавија дека работат на прилагодување на растот на инфлацијата и планираат да ги зголемат цените за граѓаните наскоро да очекуваат десет отсто повисоки сметки за телефон и интернет.
За новата експлозија на цените зборуваше министерот за економија во Владата на Република Хрватска, Давор Филиповиќ, кој рече дека поскапувањето поради преминувањето на еврото нема да замине и дека Владата ќе направи се за да заштита на стандардот на хрватските граѓани. Министерот потсети дека во септември Владата ги ограничи цените на девет основни производи за да им помогне на граѓаните.
„И сега во оваа ситуација, кога го воведовме еврото, тие ги покачуваат цените и се обидуваат на таков начин да ги измамат хрватските граѓани. Тоа е она со што нема да се извлечат. Ги замолив трговците да ми објаснат како е тоа што цената на горивата паднала, дека на пример дизелот е пониска за речиси две куни отколку што би била да нема владини мерки и дека никој не ги поевтинува производите. . Она што го очекувам во наредниот период е да почнат да ги намалуваат цените, а не континуирано да ги зголемуваат, бидејќи нема причина за тоа. Цените мора да се стабилизираат“, рече Филиповиќ.
Главниот државен инспектор Андрија Микулиќ, говорејќи за поскапувањето, рече дека воведувањето на еврото и конверзијата не може да бидат причина за поскапување.
„Тоа е прашање на профитерство, тоа е лов во темнина. Вториот ден од влезот во еврозоната не може да се искористи за веднаш да се зголемат цените“, посочи Микулиќ.
На поскапувањето по воведувањето на еврото реагираше и премиерот на Република Хрватска Андрија Пленковиќ, кој рече дека тоа е чиста дрскост, профитерство и кражба и дека Владата ќе донесе конкретни мерки за ова. Најави и дека сите инспектори ќе бидат испратени на терен да ги контролираат цените и рече дека не сме во ситуација да преовладува алчноста над солидарноста.
„Сите сектори одговорни за следење на сите параметри ќе имаат задача веднаш да регулираат се. Сите да ги вратат цените на нивото од пред 1 јануари, Државниот инспекторат да го зајакне надзорот, Министерството за финансии да ги собере сите економски параметри, а Министерството за земјоделство сите цени на прехранбените производи. Другите сектори мора да собираат податоци во нивниот домен на надлежност“, рече Пленковиќ.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Економија
Николовски: Годинава наплатени 13,6 милиони евра повеќе од лани

Наплатата на приходи остварени од Царинската управа во првото тримесечје годинава се поголеми за 13,6 милиони евра во однос на истиот период минатата година. До обвинителствата се поднесени 102 кривични пријави, или за повеќе од цел тригодишен период од 2020 до 2023 година кога биле поднесени вкупно 85 кривични пријави. Ова беа само дел од резултатите на Царинската управа кои ги презентираше денеска директорот на Царинска управа, Бобан Николовски по повод одбележување на 14 Април, Ден на Царинската управа.
Тој, исто така, кажа и дека во првото тримесечје се остварени 143 случаи на заплени или за 77 проценти повеќе во однос на минатата година. Притоа, мобилните царински тимови во овој период оствариле повеќе од 100 заплени што е еднакво на годишен просек на заплени споредбено од 2017 до 2023 година.
Директорот Николовски истакна дека тенденцијата на пораст на наплатата на приходи продолжи и годинава при што во првото тримесечје е остварена наплата од речиси 480 милиони евра или 13,6 милиони евра повеќе од истиот период минатата година. Притоа приходите од Царина се повисоки за 15,6 проценти, од акциза за 5,7 проценти, а од данок на моторни возила за 16,2 проценти.
По основ на извршени проверки и контроли од Секторот за контрола и истраги наплатени се 20 милиони денари, а донесени се и решенија за дополнителна наплата на износ од 5,7 милиони денари. Овие средства значат повеќе инвестиции за капитални проекти, за училишта, градинки, болници, патишта, повисоки плати и пензии, за поконкурентна економија.
„Ваквите резултати се должат на зголемени контроли и зголемена тимска работа и делување на ниво на институција, а не на поединци“, рече директорот Николовски.
Во првото тримесечје од годинава се остварени 143 случаи на заплени, или за 77 проценти повеќе во однос на минатата година кога бил остварен 81 случај на заплени.
„Преку спроведување на сериозни и темелни истраги влеговме во траг и откривме сериозни криминални мрежи. До Основно јавно обвинителство и до Основно јавно обвинителство за организиран криминал и корупција во 2024 година се поднесени вкупно 89 кривични пријави, против 46 правни лица и 122 физички лица. Овде особено сакам да ги истакнам резултатите во последните пет месеци, заклучно до седми април, период во кој нашиот тим од Одделението за истраги при Секторот за контрола и истраги поднесе 102 кривични пријави до Основното јавно обвинителство и до Основното јавно обвинителство за гонење на организиран криминал и корупција против 58 правни и 184 физички лица. За споредба во тригодишен период од 2020 до 2023 година биле поднесени 85 кривични пријави за цели три години. Анализирано на месечно ниво од 2016 година наваму во овие пет месеци имаме историски најмногу поднесени кривични пријави на месечно ниво“, истакна Николовски.
Притоа, како што рече, Царинската управа, преку Секторот за контрола и истраги, застана на патот и спречи разработена шема на организиран криминал со употребувани возила при што досега се поднесени 12 кривични пријави против 6 правни и 30 физички лица, при што дел од лицата се теретат за повеќекратно извршување на исти или слични дела.
Како доказ за посветеноста, додаде Николовски, се и случаите во кои беа запленети 188,6 килограми марихуана, уникатен златен накит со тежина од 1,7 килограми и вредност пола милион евра, околу 600 килограми анаболични стероиди, 6,4 килограми сребро.
„Особено би сакал да го истакнам и работењето на мобилните царински тимови кои покажуваат извонредни резултати. Во 2024 година мобилните царински тимови во рамки на Одделението за оперативни работи при Секторот за контрола и истраги остварија 193 заплени, од кои 136 се остварени во втората половина од годината. Уште повеќе, во 2025 година, остварија повеќе од 100 заплени што е на ниво на годишни остварени резултати споредбено во периодот од 2017 до 2023 година кога имало евидентирани заплени кои се движеле од 52 до најмногу 110 за цела година“, рече директорот.
Воедно истакна дека во моментов се реализираат инвестиции во вредност од 24,4 милиони евра кои се обезбедени од Светска банка, Република Кореја, од ЕУ како грант средства, како и од националниот Буџет.
Економија
Нови цени на горивата

Цените на горивата од ноќеска на полноќ ќе имаат нови цени, соопшти Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад на Република Северна Македонија (РКЕ).
Од 15.4.2025 година од 00:01 часот максималните цени на нафтените деривати ќе изнесуваат:
Моторен бензин ЕУРОСУПЕР БС – 95 71,50 (денари/литар)
Моторен бензин ЕУРОСУПЕР БС – 98 73,50 (денари/литар)
Дизел гориво ЕУРОДИЗЕЛ БС (Д-Е V) 64,00 (денари/литар)
Масло за горење Екстра лесно 1 (ЕЛ-1) 64,00 (денари/литар)
Мазут М-1 НС 36,992 (денари/килограм)
Малопродажната цена на бензинот ЕУРОСУПЕР БС-95 не се менува.
Малопродажните цени на бензинот ЕУРОСУПЕР БС-98 и на ЕУРОДИЗЕЛ (Д-Е V) и на Екстра лесното масло за домаќинство на (ЕЛ-1) се намалуваат за 0,50 ден/лит.
Малопродажната цена на Мазутот М-1 НС се намалува за 0,716 ден/кг и сега ќе изнесува 36,992 ден/кг.
Економија
Последни денови за пријавување за намалување на сметките за струја за ранливи потрошувачи – рокот истекува на 19 април

Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини потсетува дека уште неколку дена е отворен јавниот оглас за финансиска поддршка за електрична енергија за ранливи потрошувачи – мерка со која се обезбедуваат 1.000 денари месечно, директно насочени кон намалување на сметките за струја.
Поддршката се доделува за период од 12 месеци сметајќи од денот на поднесување на барањето, а рокот за пријавување е до 19 април. Граѓаните што ги исполнуваат критериумите се охрабруваат да се пријават навреме и да не ја пропуштат оваа можност да си ги намалат трошоците за електрична енергија во текот на целата година, известува Министерството за енергетика.
Право на поддршка имаат:
· домаќинства со едно или повеќе деца со попреченост, корисници на посебен додаток, со вкупен нето-доход во 2024 година под утврдените граници (од 42.000 до 80.000 денари, според бројот на членови);
· згрижувачи на лица, корисници на надоместок за згрижување, чиј доход не го надминува предвидениот праг (според бројот на членови во домаќинството (од 42.000 до 160.000 денари).
Барањето се поднесува со пополнет образец (образец 1 или 2), достапен во архивата на Министерството и на веб-страницата: www.ea.gov.mk, придружено со следната документација:
· изјава заверена на нотар за точност на доставените документи;
· копија од решение за посебен додаток или надоместок за згрижување;
· копија од последна сметка за потрошена електрична енергија;
· копија од лична карта на подносителот;
· доказ за членовите на домаќинството.
За дополнителни прашања и информации, граѓаните може да се обратат на: ranlivipotrosuvaci@energy.gov.mk и на веб-страницата: www.ea.gov.mk
Министерството ги повикува сите што ги исполнуваат условите – „искористете ја можноста додека рокот не истече“.