Вчера се одржа редовна седница на Извршниот одбор за поставеноста на монетарната политика на Народната банка. На седницата беа разгледани најновите податоци и информации за светската и за домашната економија и најновите случувања на меѓународните и на домашните финансиски пазари во контекст на поставеноста на монетарната политика.

На седницата беше оценето дека сегашната поставеност на монетарната политика е соодветна на економските услови, имајќи ги предвид и присутните ризици од надворешното и од домашното окружување. Оттука, на седницата беше одлучено каматната стапка на благајничките записи да остане на нивото од 5,35%, а каматните стапки на депозитите преку ноќ и на 7 дена на нивоата од 3,95% и 4%, соодветно. Понудата на благајничките записи на редовната аукција ќе биде исто така непроменета, односно ќе изнесува 10 милијарди денари. Со ваквата одлука се задржува внимателниот карактер на монетарната политика. Комбинацијата на досегашните мерки — тековните каматни стапки, промените кај задолжителната резерва и применетите макропрудентни мерки — е насочена кон јакнење на ценовната стабилност на среден рок и кон зачувување на стабилноста на девизниот курс на денарот во однос на еврото.

Инфлациските остварувања и понатаму претставуваат важен сегмент што треба внимателно да се следи. Имено, во мај 2025 година годишната стапка на инфлација забрза и изнесува 3,3%. Ова во најголем дел се должи на растот на цените на прехранбената компонента, што следува по завршувањето на важноста на мерките за ограничување на растот на цените. Од друга страна, порастот на базичната компонента на инфлацијата на годишна основа значително забави, додека трендот на намалување на цените на енергентите се задржа и во мај. Досегашните остварувања кај инфлацијата се малку над очекувањата, што покажува одредени продолжени ефекти и потреба од претпазливост. Најновите проекции за берзанските цени на примарните производи за следниот период се променети во надолна насока, но и покрај тоа неизвесноста од идната динамика на цените на примарните производи на берзите поради геополитичките тензии и климатските промени сѐ уште е високо изразена. Оттука, ризиците за идната динамика на инфлацијата и натаму постојат и се поврзани со продолжената неизвесност од променливото надворешно окружување, но и со домашни фактори коишто делуваат на побарувачката.

Состојбата на девизниот пазар и натаму е стабилна. Нивото на девизните резерви на крајот на мај изнесува 4.691,1 милион евра, што е соодветно за одржување на стабилноста на курсот на домашната валута. Во однос на последните расположливи податоци од надворешниот сектор, остварувањата на менувачкиот пазар заклучно со втората декада од мај упатуваат на солидни нето-приливи од приватните трансфери за вториот квартал, додека трговскиот дефицит остварен во април засега е малку понизок од оцените за вториот квартал. Тековите во билансот на плаќања во првиот квартал од 2025 година се главно во рамките на очекувањата.

Економската активност во првиот квартал на 2025 година и натаму расте и изнесува 3,0%, слично на остварувањата во претходните два квартала и согласно очекувањата. Расположливите високофреквентни податоци за вториот квартал од 2025 година во моментов се ограничени за попрецизни согледувања. Засега, податоците во април покажуваат раст на индустриското производство, додека прометот во вкупната трговија бележи реален пад. Ризиците за растот во следниот период од надворешното окружување се претежно надолни, а од домашното окружување и натаму се поврзани со брзината и со обемот на остварување на домашните инфраструктурни проекти.

Остварувањата во монетарниот сектор покажуваат натамошна солидна кредитна поддршка на економијата, којашто е над очекуваната динамика. Имено, во согласност со првичните податоци за мај, депозитите и кредитите бележат солидни стапки на раст, коишто се малку повисоки од оцените за вториот квартал од годината.

Општо земено, најновите остварувања кај најважните макроекономски показатели, како и согледувањата за ризиците во однос на нивната идна патека укажуваат на потреба од натамошно внимателно водење на монетарната политика. Имено, ризиците поврзани со надворешното окружување и натаму се изразени, а внимателно се следат и домашните фактори коишто можат да влијаат врз побарувачката и ценовната динамика во наредниот период. Народната банка и натаму е подготвена да ги употреби сите неопходни инструменти и да презема соодветни мерки со коишто ќе се придонесе за задржување на стабилноста на девизниот курс на денарот во однос на еврото и ценовната стабилност на среден рок.

Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство се залага за модернизација на земјоделското производство со што ќе се подобри на продуктивноста и конкурентноста на земјоделските стопанства, истакнуваат од оваа институција.

Денеска се објавени три јавни повици за доставување на барања за користење на средства од Програмата за финансиска поддршка на руралниот развој за 2025 година, со цел модернизација на земјоделските стопанства во Македонија.

Јавен повик бр. 05/2025, oвој повик ги покрива следните инвестиции: Набавка на машини за разбивање на мраз; Набавка на системи против замрзнување; Заштитни мрежи и заштитени фолии; Набавка на опрема за систем за наводнување-капка по капка, конструкција на бунари и други зафати на површина вода; Инвестиции во опрема за воспоставување на електрични огради во пчеларник за заштита од дивеч.

Јавен повик бр. 06/2025, овој повик се однесува на: Набавка на приклучна земјоделска механизација.

Јавен повик бр. 07/2025, овој повик ги покрива следните области: Инвестиции во опрема за производство на храна од животинско и/или неживотинско потекло од мал обем; Инвестиции во опрема за производство на вино, алкохолни пијалоци и пиво од мал обем.

За сите три јавни повици максимална вредност е 600.000,00 денари по корисник.

Средствата се доделуваат за период на реализација на деловниот план и се исплаќаат на годишно ниво.

Право на аплицирање имаат Земјоделски стопанства запишани во Единствениот регистар на земјоделски стопанства во Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, согласно Закон за земјоделство и рурален развој.

Крајниот рок за доставување на барањата е 11.07.2025 година.

Батериските системи ќе направат заштеди и профити кај сопствениците на фотонапонски електрани, кои сега се соочуваат со загуби поради преголемото производство на електрична енергија во исто време

Летото е на прагот, производството на електрична енергија од сонце веќе се засилува, а цените преку ден паѓаат.

Разговараме со Тодор Анѓушев, управител на компанијата ЕМС, во рамките на ФЕРОИНВЕСТ. Според Анѓушев, сега веќе никој нема дилема дека системите за складирање на електрична енергија се неизбежен следен чекор во енергетската транзиција. ,,Имаме клиенти кои бараат батерии и за електрани на фабрички кровови, и за електрани на земја, а батерии ставаат дури и големи станбени објекти”-вели Тодор Анѓушев.

Г-не Анѓушев, како семејна компанија ФЕРОИНВЕСТ 20 години работи на полето на обновливи извори на енергија и цениме дека сте компетентни да дадете Ваше мислење за состојбата која во моментов се случува во Македонија.

Се изградија многу фотоволтаични електрани во последните некоку години, а сега се испоставува дека се и премногу, и дека системот не може да ја прими таа енергија. Претпоставувам дека ако досега имавте клиенти кои бараа да им изградите електрана, сега главно доаѓаат клиенти кои всушност бараат батерии за нивните електрани?

Благодарам за можноста и ценам дека секоја јавна дискусија за оваа тема која е нова за нас како општество ќе биде корисна и за инвеститорите и за сите чинители во енергетскиот сектор. Да, неколку години главните инвестиции беа во фотоволтаични централи, а сега веќе расте потребата и интересот за батерии, односно како на тие централи да се надоградат батерии, или ако се гради нова електрана тогаш да се гради заедно со батерија.

И оваа пролет се случува истото како лани, дури и поизразено. Уште во мај берзата покажуваше минусни цени, односно призводителите или треба да ја исклучат електраната или треба да платат за некој да им ја откупи електричната енергија. Вишокот електрична енергија од обновливи извори прави проблеми и дебаланс во мрежата и јасно е дека складирањето станува неопходност и е неизоставен чекор од енергетската транзиција.

Дали не е веќе доцна за ова лето?

Не е доцна. Ако се почне веднаш, ќе се фати пикот на летните месеци кога производството на електрична енергија е најголемо, а цените најниски. Но, ако се чека повеќе, тој период ќе помине и инвеститорите оваа година ќе имаат загуби.

Ние како ФЕРОИНВЕСТ можеме веднаш да поставиме батерија за клиентот, во најкус рок. Ние можеме да дадеме најдобар сервис и услови за нашите клиенти, и тоа од две причини. Првата е што имаме батериски системи на залиха, така што клиентите за кои ќе изведуваме нема да чекаат. Батериските системи кои ФЕРОИНВЕСТ ги нарача се од нашите партнери кои се реномирани производители на батериски системи и кои имаат инсталирано големи количини во Европа. Втората причина е нашето досегашно долгогодишно искуство во енергетиката и големиот број на технички персонал.

Како што кажав, во Македонија веќе се вградуваат батерии, пред се на фотоволтаици на домаќинства, односно куќи, потоа на фабриките кои ги поставиле фотоволтаиците на своите кровови за да произведуваат своја електрична енергија што си ја користат при нивната работа во погоните, но големи батериски системи се решение и за големи фотонапонски електрани на земја, кои се изградени за комерцијално производство на електрична енергија.

Пред извесно време се донесоа измените на Законот за градење, потоа и на Законот за енергетика, кои го регулираа и делот со батериите, тука се и Мрежните правила од Регулаторната комисија, се очекува и Закон за обновливи извори, така што од страна на регулатива би требало се’ да биде јасно и инвеститорите да можат да вложуваат врз основа на јасни правила.

Интересот е голем, но колкава е реализацијата на батериите во моментов? Дали веќе има инвеститори што ставија батериски системи и кои ова лето максимално ќе ја искористат електричната енергија од сонце?

Видете, ние како компанија која проектира и гради електрани на обновливи извори, уште од минатата година ги советувавме сите кои имаат фотоволтаични електрани да инвестираат во батерии, но знаете како е: секој финансиски се пресметува, можеби и чека дали проблемот некако ќе биде надминат за сите, без дополнителен трошок, но тоа не може да се случи. Едноставно, има многу електричана енергија од фотоволтаични централи и тоа е така во целиот регион. Не можете да ја продавате кога премногу ја има, бидејќи во тој момент сите имаат премногу. Единствено решение е да ја складирате во батерии, па да ја користите или продавате подоцна, кога заштедата и приходите би биле поголеми.

Според наши сознанија, има одреден број на веќе поставени батерии, и многу голем број проекти на заинтересирани инвеститори кои допрва треба да се почнат.

Како компанија организиравте презентација во Стопанската Комора, токму за поблиску да им објасните на заинтересираните околу поставувањето батерии. Имаше 60-тина присутни претставници на компании кои сакаат да постават батерии, а ги презентиравте батериските системи за скадирање на глобалниот бренд ВЕИХЕНГ, со кој имате договор за Македонија. За какви системи станува збор?

ВЕИХЕНГ (WHES) имаат кабинетски батериски системи со инсталиран капацитет на енергија/моќност од 233kWh/100kW. Тие се составени од повеќе одвоени модули, и лесно се надградуваат, поради што ги препорачуваме како оптимално решение за фотоволтаични електрани под 2MW. Батерии на ВЕИХЕНГ (WHES) се навистина извонредни, целосно се заштитени од надворешни влијанија и останати непосакувани појави, што е особено важно за држави како нашата во која знаат да се појават екстремно ниски и високи температури. Освен овие кабинетски батерии системи, нашата компанија нуди и контејнерски решенија од 2, 3, 4 и 5MWh, кои исто така може да скалираат и се одлични за примена во поголеми фотоволтаични електрани.

Која е разликата помеѓу фотоволтаиците и батериите, во контекст на техничкиот дел од инвестицијата? Што откако ќе се инсталира батеријата, како ќе се врши управувањето?

Откако ќе се пушти во работа една фотоволтаична електрана, сопственикот ја остава да работи и нема некои особени дополнителни секојдневни обврски од аспект на нејзиното функционирање.

Но, кај батериите ова не е случај. ФЕРОИНВЕСТ почна да работи на решенија за батерии уште пред 3 години, кога оваа тема не се ни споменуваше и кога сите размислуваа само за фотоволтаици. Батериите се далеку посложен енергетски објект кој бара секојдневно програмирање, мониторинг и одржување. Има многу скриени технички карактеристики, како на пример инсталиран наспроти употреблив капацитет на складирање, или пак софтверски стратегии за контрола на батеријата кои не се компатибилни со пазарните прилики во Македонија.

За правилно и долгогодишно функционирање на батеријата потребно е најпрвин да се избере квалитетен и докажан бренд. Понатаму, потребно е батеријата да биде инсталирана и пуштена во употреба од технички обучен и сертифициран кадар, како што е случајот со инженерите во нашата компанија.

Откако батеријата ќе се пушти во работа, енергијата која батеријата ќе ја влече, складира и празни во мрежа ќе мора да биде во договор со некој снабдувач. Во батеријата има скриени карактеристики, и ако корисникот не е упатен и стручен, тој нема да може да го искористи вистинскиот капацитет на батеријата, бидејќи таа има инсталиран и употреблив капацитет, со различни параметри и вредности. Ние во пакет нудиме и откуп и управување на батеријата, преку фирмата за снабдување со електрична енергија РЕС.

Батериите се значајна инвестиција од финансиски аспект и инвеститорите сигурно се прашуваат за исплатливоста и за повратот на вложените средства.

Цените на батериските системи се намалија за значителен процент во изминатиот период и сега е правиот момент да се инвестира во нив. Па затоа се подобри и периодот за поврат на инвестицијата во батериски систем. Според најновите физбилити студии поврат на ваков тип на инвестиција се движи во рамките од 2 до 3 години, каде што во предвид се земени сите параметри на загуби и деградација.

Но како еден од најбитните фактори кога се влегува во ваков тип на инвестиција е да се одбере реномиран производител на опремата. Нашиот продукт кој што го нудиме е од производител со признание AAA – Tier 1 од Блумберг и со сите потребни сертификати за овој регион. Исто така би додал дека е битно батерискиот систем да е веќе тестиран и пуштен во работа во Европа со докажан квалитет. Нашиот продукт е инсталиран и пуштен во употреба во Холандија, Белгија, Германија, Полска, Данска, Норвешка, Финска, Англија, Естонија итн. Иако одбравме светски реномиран продукт со првокласен квалитет, ФЕРОИНВЕСТ може да понуди и најдобра цена на односот квалитет – перформанс.

Кои се опциите за финансирање на проектите за системи за складирање?

Кога станува збор за начин на финансирање на батериски систем во нашата држава би ги посочил банките. Поради ниските цени на електрична енергија во периодот кога произведуваат фотоволтаиците, банките сами ќе дојдат до сознание за проектите со фотоволтаични електрани да бидат одрживи (sustainable) на долг рок потребно ќе биде да се инсталира додатна опрема – батериски систем, кој ќе овозможи складирање на електричната енергија и продажба во часовите со висока цена. Па затоа и тие самите ќе почнат да ги поддржуваат инвестициите во батериите.

Првично, за да ја започнете фазата на финансирање на ваков проект потребно е во банката да доставите физибилити студија – бизнис план во кој што е технички опишан проектот и содржи финансиски модел за создавање на приход и поврат на инвестицијата. Ние за сите наши клиенти подготвуваме соодветен бизнис план конкретно за нивниот проект и им овозможуваме да ја започнат постапката за финансирање. Со ова сакаме да потенцираме дека сме заедно со нашиот клиент од самиот почеток и нудиме буквално целосна услуга за реализирање и менаџирање на батерискиот систем.

Вашата компанија поседува мали хидроецентрали, фотоволтаични централи и биогасна централа. Но, на ниво на држава, нема таква разноликост.

Што значи тоа за енергетскиот систем?

На ниво на држава значајно предничат фотоволтаичните централи и тој бум се случи во последните неколку години. Ние како компанија уште од почетокот апелиравме во фотоволтаиците да се инвестира внимателно, а не стихијно. Електрани на обновливи извори чие производство не може да се контролира (а такви се сите, освен биогасните електрани) се голем предизвик и потенцијален проблем за електро-енергетскиот систем. Видовме што се случи кога падна целиот систем во Шпанија, пред кратко време и половина Македонија остана без електрично напојување, има и други примери, а проблемот ќе се појавува секаде. Едноставно системот е врзан и преголемото градење електрани на обновливи извори низ цела Европа практично го оптоварува системот на целиот континент.

Мора да се инвестира и во производство на базна енергија, секако што почиста, мора да се инсталираат батерии, бидејќи мора да има балансирање, и секако треба да се инвестира во зајакнување и модернизирање на преносната и дистрибутивната инфраструктура. Тоа е начинот за да се спроведува енергетска транзиција и системот да се држи стабилен.

ПР