Култура
По смртта на Сретен Перовиќ: Последен поздрав за големиот поет и пријател

На 17 август, на деведесет и тригодишна возраст, почина Сретен Перовиќ, великиот црногорски поет и пријател на Македонија.
Долги години тој беше во контакт со нашата книжевна и, воопшто, со нашата културна средина, секогаш присутен на големите книжевни манифестации кај нас – на Струшките вечери на поезијата, на Рациновите средби и, исто така, како претседател на Црногорскиот ПЕН центар, на конференциите на Македонскиот ПЕН. Комуникацијата меѓу двата ПЕН-а беше постојана. Посебна љубов, енергија и знаење Сретен низ годините посвети на преведувањето и афирмацијата на македонската литаратура на црногорски и на српско-хрватски јазик, посебно на поезијата. Ненадминливи се неговите препеви на поезијата на Конески, на Јаневски, на Шопов, на Матевски и понатаму на делата на помладите генерации македонски писатели. Во 2012 година издавачката куќа „Слово“ од Скопје ја објави неговата книга „Македонија екумена“, книга со текстови за Македонија и пред се за македонските книжевни дејци и нивните дела, која некои критичари ја нарекоа „ода на македонскиот национален и државен идентитет“. Неговата креативна работа беше виоко ценета и препознаена кај нас. Перовиќ е втемелувач и подоцна претседател на Друштвото за црногорско-македонско пријателство и почесен член на повеќе институции, хуманитарни здруженија и невладини организации во земјата и во странство. Сретен беше избран за член на МАНУ надвор од работниот состав во Одделението за уметност.
За своето книжевно творештво, пак, Перовиќ е добитник на бројни награди, како и на најзначајните национални и високи меѓународни приз-нанија. Тој објави дваесеттина книги лирска поезија, четири книги од доменот на книжевната историја и критика, четири тетролошки книги,
има приредено десетина и објави неколку десетици книги на преводи и препеви. Како поет е застапен во бројни антологии и негоивите дела се преведувани и објавувани на триесетина јазиици во светот. Книжевната соработка продолжува меѓу македонските и црногорските писатели и издавачи и убаво е да се задржи ритамот и квалитетот на таа соработка што го воспостави Сретен, великиот поет и пријател.
Димитар Башевски
СРЕТЕН ПЕРОВИЌ
МАКЕДОНИЈА ЕКУМЕНА
Exaudi Domine
Да те видам да провидам да не превидам
од незорливата ѕвезда од гребените на Ловќен
од непримерната зора на судната Црна Гора
Да те отмам среде медузите
Загнати по раните што те печат
на испостеното лице
Македонијо мајко со солзи внатре што ти течат
Macedonia erudita Macedonia elevata
Macedonia efemerida Macedonia efeminata
Macedonia ekumena Macedonia errata
Macedonia enologena Macedonia elidirata.
Ти високо стебло со лисје прогризани
ти молњо во грлото на божилакот што бега
ти тишино на огнот и на звукот на праските
окопнува ли твојата премрзната рака сега?
Macedonia egida Macedonia exudata
Maceodnia elodeja Macedonia expulziata
Јадосана мајко со солзи внатре што ти течат
ја глодаат ли насилници твојата става?
Те ставаат ли на крст како Христа
дали со силата на огнот молитва ти дават?
Makedonija ateknija Makedonija anoftalmija
Makedonija aksenija Makedonija atelija
Makedonija eudemonija
Господе, дај да биде!
Клетвата што мојот род ја пратил
а мевлен е за секој што пати
душманот до оборче да го фати:
О јаду се своме забавио!
Пасју душу по свијету носио!
У манити лик ударио!
На крвничка врата хљеб просио!
Људи му – и смрт презирали!
Macedonia adjustata Macedonia aboliata
Macedonia beata
A m e n!
(Препев: Петар Т. Бошковски)
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Интервју со Зоран Спасов-Ѕоф: Ми кажаа дека 50 изведби се влезница за клубот бесмртни и вечни претстави

Претставата за ветената земја, онаква каква што ја виде авторот Зоран Спасов-Ѕоф, и самиот повратник од Канада, четири години ја смее и истовремено ја расплакува публиката. На сурово реален начин ги отсликува оние што се тука, а размислуваат да заминат, оние што заминале, а мечтаат да се вратат, а порака има и за оние што остануваат дома да ги пречекуваат и испраќаат печалбарите. Во интервју за „Макфакс“ во пресрет на 50. изведба, Спасов открива колку автобиографско има во претставата, дали му требале врски во Министерството за да ја постави, кого сè Александар Микиќ носи на сцената, а кажува и што ќе се случи со печалбарската сага на Вале и Божо Вампир.
Како се роди идејата за книгата „Торонто експрес“?
„’Торонто експрес’ е логичен наставак на мегахитот ‘Тибам Штркот’. Дванаес години покасно, морав уште еднаш да ја посетам ветената земја и да напраам апдејт, што у ствари ќе биде основа за еден добар театарски комад“.
Колку автобиографски елементи има во „Торонто експрес“?
„Скоро све, пошто или мене ми се има десено или на мои блиски пријатели. Чак и кога ракунот се симиња низ каминот и го тамани пинатбатерот – и тоа е вистина. Вистина е и кога на Мујо му го вратија „ламборџинито“ пресувано у коцка од метар на метар на метар. Једино што не е вистина е што сливите не се големи ко праски, него се ко цитрони“.

Ѕоф со Александар Микиќ и Јордан Симонов за кои вели дека се иницијаторите „Торонто експрес“ да биде и претстава
Како од книга стигна до театарска монодрама и зошто токму монодрама?
„Еден есенски ден, далечната 2020 година, Микиќ ме праша дали дозволувам со мојот текст МНТ да аплицира у Министерство за култура. Прво му се изнасмеав у фаца за да после некој месец добиеме средства да купиме проектор, лаптоп и платно. И тоа све без мито, ургенции и пријатели на нашите пријатели, кои се пријатели на пријателите на министерот.
Зошто монодрама? Пошто е замислена како презентација у која сите гледачи се потенцијални емигранти за Канада за што после претставата добиваат и еден убав сертификат“.
Како изгледа да гледате актер како Александар Микиќ, кој го оживува Вашиот текст на сцената? Успеа ли да отслика сè што замисливте?
„Микиќ, покрај тоа што е човек од друга планета, у исто време е и страшна глумачка ѕверка. Човекот кој три години по ред е прогласуван за најдобар глумец у Македонија маестрално го долови ликот на Божо Вампир. Али тоа не беше само Божо, на сцената ја донесе и Вале, а богами и едно стотина илјади Македонци, кои се на доживотно привремена работа у странство. Микиќ на сцената носи една емоција што никогаш не е сретната во ниедна театарска претстава“.

Микиќ на сцената донесе едно сто илјади Македонци, кои се на доживотно привремена работа у странство, вели Ѕоф
Кој момент од целиот процес, од пишување до театар, ви е најдраг?
„Дефинитивно, премиерата, затоа што кога книгата се чита, авторот нема могуќност да ја види реакцијата на читателот, а овде е друго. Овде гледачите прво урлаат и рикаат од смеење, па после дел од нив скришно подзаплачуат за да на крајот стоечките овации траат по десет-петнаесет минути. Се оддава почит на бравурозноста на Микиќ и на откачената режија на Јоцо Симонов“.
Што за Вас како автор значи 50. изведба на претставата?
„Ја искрено не знам дали е тоа многу или малку 🙂 Отпосле ми кажаа дека 50 изведби се улазница за у клубот што се вика ‘бесмртни и вечно зелени претстави’. На овој начин се влага у елитното друштво на ‘Болва в уво’, ‘Солунски патрдии’, ‘Грев или шприцер’, ‘Стјуардеси’…“
Дали за Вале и Божо Вампир публиката ќе слушне во нова претстава, како да остана некажано што избраа меѓу Канада и Македонија?
„Кај и да е, ќе мора да слушне. Од оваа перспектива, четири години после премиерата, Канада е бајаги сменета, и тоа на полошо. А и Македонија е сменета – ама на уште полошо“.
Култура
Премиера на филмот „Утре наутро“ на Јани Бојаџи на 19 ноември во Скопје

„Утре наутро“ е политичка драма во кој ги опсервирам луѓето кои ги носат одлуките со чии последици се соочуваме ние. Мене живо ме интересира кои се луѓето кои ги носат одлуките со кои ние се носиме, оној висок општествен круг луѓе. Ова е приказна инспирирана од вистински настани кои се случиле меѓу 2014 и 2017 година. Плотот на приказната е фаталниот 27 април 2017 година и се занимава со прашањето што после тоа. Зборува за две семејства кои се соочуваат со последиците на одлуките кои ги носат т.н. глави на семејствата-татковците, мажи на извесна возраст од сите нации и религии во Македонија, неподготвени да се соочат со фактот дека последиците од одлуките кои тие ги носта најесто ги сносат нивните семејства и сите други семејства. Филмот е посветен на сите оние жени во Македонија кои се подготвени да ги одбранат семејствата и заедницата на која се посветени, рече на денешната прес конференција Јани Бојаџи, режисер и сценарист на филмот.
Бојаџи подвлече дека филмот се темели на актери, на актерската игра и смета дека центар на филмот е актерот и неговата човечност.
„Имав бескрајна среќа да имам во филмот актери со огромно човечко присуство. Ме интересира не само да се добри актери, туку и а се добри луѓе. Работевме 75 дена и навистина беше исклучително задоволство да се биде заедно“, рече Бојаџи и додаде дека преку 75 актери има во филмот.
Извршниот продуцент Дејан Милошевски објасни дека почнале да снимаат серија и кога ја завршиле серијата сфатиле дека имаат филм.
„Освен филмот ќе има и серија со пет епизоди по 55 минути. Премиерата на филмот ќе се одрѓи на 19 ноември во Синеплекс, а од 20 ноември ќе почне целосна дистрибуција низ Македонија“, рече Милошевски и додаде дека во моментот имаат еден фестивал на кој ќе биде прикажан филмот.
Култура
Дела на скулпторот Александар Ефтимовски трајно поставени во просторот МКЦ Скопје

Александар Ефтимовски е македонски автор со големо интернационално искуство. Во неговото досегашно ликовно творештво има изработено скултури во голем формат, поставени во повеќе од 30 европски и светски држави. За неговата апстрактна скулптура карактеристични се острите агли, овални форми со чисти површини. Материјалите кои ги користи за неговото ликовно изразување тој ги селектира соодветно со идејната форма.
Проектот кој Авторот го создаде за трајно поставување во просториите на МКЦ Скопје е во координација со Ликовниот директор на институцијата Горјан Ѓоргиев. Идејата е преку овој начин на поставување на делата да се доближиме до концептот кој го имаат во музејот МОМА (MoMA: The Museum of Modern Art, New York City) каде преку слична поставеност на делата се промовираат еминентни ликовни уметници со цел нивно поголемо претставување и едукација на посетителите.
Делата – „Секвенца“, „Овални меки“ и „Импулс“ кои се создадени за МКЦ се изработени од метал и се со големина од 1 метар на секоја нивна страна. Површината на скулптурите е третирана со различни солуции за оксидација која го нагризува металот на различен начин и создава различен колорит на кафено – портокалова нијанса која додава, ликовно кажано, игра и динамика на самите форми. Овој проект претставен во плиток релјеф преку иновативниот начин на интервенција врз материјалот создава илузија на третата дименизја преку својот “Chiaroscuro”(светло-темно) ефект.
Идејата на овој проект е преку трајно поставување на скулптура во просториите на МКЦ да се покаже творештво на авторот на публиката од сите возрасти кои ја посетуваат оваа институција за време на концерти, филмски проекции, ликовни изложби и слично. Делото се очекува да биде видено од повеќе од 10 илјади гледачи во период од една година.
Ефтимовски претходно пред публиката на МКЦ ги има претставено неговите скулптури во галериски и во голем формат преку изложбите „Фрагментум“ и „Точки на гледиште “.
По изложбата во Галерија Резистенсиа во Лисабон, авторот активно работи на создавање на дела за изложбата „Магна Матер“ во МЦ Галеријата во Њујорк.
Проектот е реализиран со сопствени и среДства од Општина Центар, и подржан од МКЦ, Борјан Сандревски и Фамилија Ефтимовски.