Делегациите на сириската влада и на опозицијата во егзил во средата првпат од избувнувањето на конфликтот пред три години се најдоа директно соочени едни наспроти други на мировната конференција во швајцарскиот град Монтре, на која, како што се надеваат светските сили, може да започне процесот за ставање крај на граѓанската војна, меѓутоа наместо церемонијалниот почеток состанокот веднаш започна со вербални препирки, пренесуваат агенциите.

Конференцијата ја отвори генералниот секретар на Обединетите нации, Бан Ки-Мун, со повикот на конструктивен дијалог, меѓутоа известувачите од настанот забележуваат дека соговорниците како воопшто да не го слушнале. Така, челникот на сириската опозициска коалиција во егзил која соработува со вооружените бунтовнички сили нa боиштето во Сирија, Ахмад Џарба, го обвини сирискиот претседател Башар ал-Асад дека владее во „нацистички, злосторнички стил“ и побара сириската влада итно да потпише меѓународен план, којшто западните сили и сунитскита арапски земји од регионот коишто ги поддржуваат сунитските сириски бунтовници го препознаваат како Женевска изјава од средбата на 30-ти јуни 2012 година во Женева, за политичка транзиција на земјата. Исто така, според споменатите страни, оваа изјави претпоставува отстранување од иднината на претседателот Асад и членовите на неговата влада од политичката иднина на земјата, и формирање преодно тело коешто ќе ги има сите извршни овластувања.

„Ние целосно сме согласни со тој план. Сакаме да бидеме сигурни дека во оваа просторија имаме партнери за тоа“, рече Џарба гледајќи во официјалната сириска делегација . „За Сиријците време сега се мери со крв“, порача Џабра до меѓународната заедница.

Сирискиот министер за надворешни работи Валид ал-Муалем, истакна дека претседателот Башар ал-Асад нема да им се покорува на абрањата однадвор, а опозицијата ја нарече „побунети терористи“. Земјите коишто ги поддржуваат, а многу од нив имаа свoи претставници меѓу 40-те странски делегации, ги обвини дека имаат „крв на нивните раце“. Во жестокиот говор, ал-Муалем нагласи дека независната сириска држава ќе стори сé што е потребно да е одбрани, и обраќајќи му се директно на американскиот државен секретар Џон Кери порача „Никој на светот нема право да го доведува во прашање легитимитетот на претседателот, уставот или законот, освен сирискиот народ“.

Сирискиот министер за надворешни работи влезе и во полемика со генералниот секретар на ОН, Бан Ки-Мун бидејќи говореше многу повеќе од 10-те минути на колку што Бан како претседавач со конференцијата, ги ограничи говорниците. „Имаме право овде да ја изнесеме сириската верзија“, изјави ал-Муалем игнорирајќи ги обидите на генералниот секретар да го преките, образложувајќи дека во светот се пласираат верзии за ситуацијата во Сирија од аспект само на противниците на претседателот Асад.

Клучното прашање на Женева 2, како и што претходно се знаеше, е проблемот на политичката иднина на Башар ал-Асад, за што покрај сириската власт и позиција, спротиставено мислење имаат и Русија и САД, како поддржувачи на едната и на другата страна. Американскиот државен секретар Џон Кери и во Монтре остана цврсто на ставот дек претседателот Башар ал-Асад мора да ја напушти власта, додека рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров предупреди дека никој однадвор не смее да се меша во внатрешните односи на Сирија.

Кери порача дека САД гледаат само една опција – преодна влада којашто ќе ја одобрат двете страни. „Тоа значи дека Башар ал-Асад нема да биде дел од таа преодна влада. Воопшто не доаѓа предвид човекот кој така брутално постапува со сопствениот народ да може повторно да добие легитимитет да владее со земјата“, изјави Кери. Лавров, пак, повторни дека никој од надвор не смее и не може да го исходот од преговорите за воспоставување на преодна влада и нагласи дека Иран, како главен регионален поддржувач на Асад, мораше да биде на состанокот во Монтре.

Конференцијата Женева 2 се одржува по покровителство на Обединетите нации, на иницијатива на Русија што веднаш ја прифатија САД, а покрај двете супер сили покровител е и специјалниот пратеник на ОН и на Арапската лига за Сирија, алжирскиот дипломат Лакдар Брахии. Тие со месеци наназад вложија големи напори на преговарачката маса да ги доведат на преговарачката маса двете сириски завојувани страни, особено разединетата сириска опозиција којашто поставуваше услови до последниот ден, како во случајот со повлечувањето на поканата за учество на Иран, што го стори Бан Ки-Мун под притисок на Вашингтон.

Бан изјави дека би било „непростливо да се пропушти оваа можност“ за завршување на тригодишната војна, којашто сунитските вооружени бунтовници ја започнаа во март 2011 година под влијание на ткн Арапска пролет со кој во редица арапски земји беа сменети децениските автократски режими и во која загинаа повеќе од 100 илјади луѓе а околу 9,5 милиони се внатрешно и надворешно раселени.

На преговорите учествуваат и четири организации, Обединетите нации, Европската унија, Арапската лига и Организација на исламската конференција, и четириесетина поканети земји, меѓу кои има и такви коишто немаат никаква допирна точка со регионот, ако земји од Латинска Америка, од Јужна Азија, Јужна Африка….

Бан Ки-Мун отворајќи ја конференцијата во Монтре го истакна кршењето на човековите права коишто ги сториле сите завојувани страни и побра веднаш да се осигури пристап до местата кои се под опсада за да може на тамошното население да му биде доставена хуманитарната помош. „По речиси три болни години и патења во Сирија, денеска е денот на кревката, но вистинска надеж“, истакна Бан повикувајќи ги двете страни на сеопфатно решение коешто ќе се темели на Женевската изјава. „Големи предизвици се пред нас, но тие не се непремостливи“, изјави генералниот секретар на светската организација.

Сепак, никој нема преголеми надежи дека конференцијата во Монтре по којашто, како што е најавено треба да уследат почнувајќи од петокот во Женева преговори меѓу двете сириски страни со посредство и специјалниот претставник Брахими и со олеснување од руска и американска делегации. Особено се разочарани повеќето од бунтовничките групи на боиштето, меѓу кои и исламистичките, коишто сметаат дека е извршено предавство од страна на опозициските групи коишто се решија да седнат на преговарачката маса заедно со власта и сметаат дека со поддршка на западот имаат намера по пост-асадовиот период да ја преземат власта во Сирија.

Но италијанската министерка за надворешни работи Ема Бонино на прес-конференција во рамките на маргините на Женева 2 изрази оптимизам дека двете сириски страни во петок ќе ги започнат преговорите. „Постојат добри шанси, дека сириските страни ќе ги продолжат преговорите во петок“, рече Бонино.

Генералниот секретар Бан Ки-Мун, исто така, конференцијата ја смета за продуктивна и конструктивна. „Тоа беа многу важни преговори, и минаа конструктивно“,рече Бан. Генералниот секретар им се заблагодари на учесниците на конференцијата и истакна дека сé уште претстојат сложени преговори, Тој, исто така, изрази надеж дека рускито министер за надворешни работи Сергеј Лавров и американскиот државен секретар Џон Кери и натаму активно ќе учествуваат во натамошните напори за мирно надминување на војната во Сирија.

Доколку во првата фаза од преговорите сириските страни успеат заеднички да се изјаснат за зачувување на секуларна Сирија, тоа ќе претставува важен сигнал, рече шефот на руската дипломатија. Според Лавров, во процесот на меѓусириските преговори треба да се движат од „едноставното до сложеното“. „Едноставни работи нема во ваква ситуација. Меѓутоа релативно помалку сложените нешта, како на пример зацврстувањето на меѓусебната доверба, пристапот до хуманитарната помош, размена на затворениците, и преку тоа да се создадат какви и да се контакти меѓу двете делегации“, изјави Лавров.

„Што се однесува до блиските задачи, чувствувам задволство, што сега, според мене, расте интересот за концепцијата за којашто претседателот Владимир Путин повеќепати зборуваше, односно дека, во прв ред, во овој меѓусириски процес треба да се зборува за тоа како Сиријците сакаат да ја видат својата земја и како оваа визија ќе ги исполни очекувањата на меѓународната заедница“, изјави шефот на руската дипломатија. Лавров додаде дека таквите очекувања „се темелат на почитувањето на основните начела на меѓународното право, суверенитетот, територијалниот интегритет, почитувањето на правата на малцинските заедници и обезбедувањето на нивниот полноправен статус во општеството“.

„Доколку во првата фаза од процесот на преговорите, станите успеат заеднички да се изјаснат во позла на создавањето на таква Сирија, во полза на зачувувањето на нејзиниот мултиетнички карактер, мултиконфесионалноста, нејзиниот секуларен карактер, сметам дека самото посебе тоа претставува многу важен сигнал“, истакна Лавров. Според него, и мерките за градење на меѓусебната доверба и заедничката позиција за тоа како ја гледаат Сиријците иднината на својата земја, ќе „создаде критична маса за решавање на посложените проблеми“./крај/мф/сн