Фељтон:

Еден од водечките грчки аналитичари за македонското прашање, Ставрос Лигерос, дипломатски коментатор во Катимерини, неодамна ја објави книгата “Во името на Македонија” – дипломатската војна за името. Книгата детаљно ја опишува 18-годишната дипломатска битка меѓу Македонија и Грција за името и сите нејзини фази. Форум во неколку продолженија ќе го објави во целост 5-тото поглавје од книгата кое авторот го нарекува “Со ветото на маса” и се однесува од периодот кога САД ја признаа Македонија со уставното име, па сè до настаните во Букурешт. Текстот обилува со документи и факти, но истовремено е и приказ на тоа како грчките опинион мејкери гледаат на македонското прашање и неговото решавање, како и за фамозната грчка стратегија за решавање на спорот преку блокирање на македонските евроатлантски интеграции. Форум ќе го објави текстот во оригинал Четири плус едно имеОбидот на Нимиц да се испазари за видот на името за широка употреба конечно не се случи пред самитот во Букурешт (2.4.2008). За да го неутрализира маневарот на Нимиц, грчката страна побара поделба на преговорите на две фази: прво да се одлучи кое ќе биде сложеното име, па во продолжение да се разговара за опсегот на неговата употреба и за преостанатотоПрвата дама на Стејт-департментот Кондолиза Рајс имаше средба со нејзиниот славомакедонскиот соговорник Милошоски (12.2.2008) и два дена подоцна со Бакојани. И на двете средби се разговараше за начинот за надминување на безизлезната состојба. Американската страна се обиде да ги обврзе и двете страни со одредени потези, но не успеа да го премости јазот. Нимиц се појави овојпат со еден поконкретен текст (19.2.2008). Главните точки беа следните:

Уставното име на соседната држава останува “Република Македонија”. Тоа важи за внатрешна употреба.Ќе постои едно “службено меѓународно име кое ќе се употребува во странство”. Следните имиња се нудат како можни решенија за службено меѓународно име напишани на латинично писмо: Уставна Република Македонија, Демократска Република Македонија, Независна Република Македонија, Нова Република Македонија, Република Горна Македонија. Службеното меѓународно име ќе ја замени употребата на привременото БЈРМ во ОН и ќе се употребува во меѓународните организации, во договорите со другите држави и ќе биде запишано во пасошите. Исто така, се предлага тоа да биде во функција и за надворешна употреба и за меѓусебните службени односи при меѓународна употреба.

Зборот “Македонија” сам по себе не ќе биде во функција како службено име, формално или неформално на втората страна (БЈРМ) или како службено име на која било друга држава… Ниедна држава не ќе има ексклузивно право, политичко или трговско на името “Македонија” или “македонски” поединечно… Имињата “Македонија” и “македонски” може да се употребуваат за трговски цели и од двете страни и од граѓаните и организирани групи правно признати помеѓу двете страни, но само во согласност како предмет на ограничено меѓународно законодавство, во договори и во пракса кои се однесуваат за употреба на географски имиња за трговски или слични цели.

Првите од четирите предложени имиња беа описни одредници од видот на управување на државата, а не од името на државата. Не се допира суштината. Спротивно, петтото предложено име Република Горна Македонија ја рефлектира реалноста.

Нимиц остана во полето на двојно име. Ја прошири употребата на “службено меѓународно име”. Името не ќе биде само за меѓународните организации. Важен податок беше и барањето (со гласање на Советот на безбедност) и државите-членки на ОН да употребуваат “службено меѓународно име” и за другите “службени меѓународни употреби”, како и за “службена меѓусебна меѓународна употреба”, т.е. во меѓусебните односи на трети држави со Скопје. Нов податок беше исто така и предвидувањето запишување на “службеното меѓународно име” во пасошите на граѓаните од БЈРМ. Она за што се разговараше околу запишувањето на службеното име во пасошите беше тоа да биде запишано на некоја од внатрешните страни, додека на надворешната корица од пасошот да стои Република Македонија.

Атина го прифати веднаш текстот на Нимиц како основа за преговори. Во Скопје се одржа состанок на политичките лидери кои имаа очигледни внатрешни разлики (24.2.2008). Груевски зборуваше директно за еден лош предлог. Славомакедонците изјавија дека прифаќаат само две од петте предложени сложени имиња. Ја имаа оваа можност бидејќи не се разговараше за конкретен предлог, туку за рамката со алтернативни имиња. Секоја страна можеше да избере некој од предлозите. На овој начин избегнаа да се обврзат и да ја платат цената поради отфрлањето.

Предлогот на посредникот беше да се направи пазар за видот на сложеното име и со ширината на неговата употреба. Имено, за да го прифати Атина името по нејзина мерка (Горна Македонија), ќе треба да прифати дека ова име ќе се употребува само во меѓународни организации. Ако се усвои некој од предлозите од текстот на Нимиц за широка употреба, ќе се побара од Атина да даде мислење за видот на името, притоа треба да прифати едно безболно сложено име за славомакедонците. Претседателот на БЈРМ Црвенковски покажа веднаш дека имињата Независна Република Македонија и Демократска Република Македонија се прифатливи бидејќи не доаѓаат во спротивност со националниот идентитет на славомакедонците. Во реалноста истото важи и за имињата Уставна Република Македонија и Нова Република Македонија. Единственото име што го занемарува “македонизмот” е “Република Горна Македонија”. Обидот на Нимиц да се испазари за видот на името за широка употреба конечно не се случи пред самитот во Букурешт (2.4.2008). За да го неутрализира маневарот на Нимиц, грчката страна побара поделба на преговорите на две фази: прво да се одлучи кое ќе биде сложеното име, па во продолжение да се разговара за опсегот на неговата употреба и за преостанатото.РАЗМИСЛУВАЊА ЗА КОСОВОЕдностраното прогласување на независноста од страна на албанските косовари под американско водство го зголеми антагонизмот помеѓу Вашингтон-Москва на Балканот. Меѓународното признавање на Косово ги измени дипломатските односи. Овој случај влијаеше и врз спорот помеѓу Атина-Скопје. Соединетите Американски Држави побрзаа да го реализираат приемот на БЈРМ во НАТО за да ја изолираат областа од руско влијание и пробивање.

Од нивна страна, славомакедонците најдоа шанса повторно да ја сервираат нивната позната опасна теорија. Како што забележавме, тврдеа арогантно, дека ако го сменат името, нивната држава ќе се дестабилизира. Но, нивната нестабилност зависи од албанскиот фактор, а не од името. Никогаш не направиле напор да објаснат зошто ќе се дестабилизира нивната држава ако го сменат името од “Македонија” во Горна Македонија и ако се смени националноста од “македонска” во славомакедонска.

Како што веќе анализиравме, ставот на Соединетите Американски Држави е дека БЈРМ треба да остане суверена и целовита не оставајќи ì простор на албанската страна да ги изрази нејзините автономни претензии. Критично прашање во оваа фаза за албанската националност е признавањето на Косово. Во оваа рамка, албанските партии во Скопје почнаа да вршат притисок државата да го признае Косово. Демократската Партија на Албанците на Мендух Тачи ја напушти владата на Груевски, како резултат на тоа што Косово не е признато од страна на државата и дека не се применува Охридскиот договор за службена употреба на албанскиот јазик (13.3.2008). Ова резултираше да се создаде малцинска влада сè до конгресот во Букурешт и потоа да се закажат избори.

Натамошната блиска соработка помеѓу Груевски и Тачи делуваше против другата албанска партија која создаваше сомнеж. Славомакедонскиот премиер можеше да предизвика внатрешна политичка криза за да ги торпедира преговорите во последен момент. Премиерот и неговиот партнер Тачи одиграа една улога која ветуваше со сигурност дека ќе им донесе значајна корист од изборите, како што на крај и се случи.

Околу податокот дека меѓународното признавање на Косово претставува големо прашање не само за албанската страна, но и за Американците, Атина имаше едно дипломатско оружје. Без сомневање, арогантноста (без договор на Советот за безбедност) со признавање на независноста создаде опасна состојба, која може во иднина да се искористи за признавање на непостоечката држава на Турците во Кипар. Ако владата на Караманлис одлучеше да не го признае Косово, тоа ќе претставуваше правилен политички избор. Во согласност со сите индикации, ова нема да се случи. Едноставно, не сака да биде во првиот бран на оние кои извршиле признавање. Сака признавањето да го имаат направено многу држави пред да го признаат истото и тие самите. Меѓутоа, тактиката “ќе го признаеме подоцна и скришно” служи на играта на политичките импресии, а не на националните интереси. Причината којашто води кон оваа линија е стравот од политичката цена однатре, поконкретно едно глупаво разбирање на комуникацијата во користење на претпоставката.

Ако реално владата на Караманлис се одлучи конечно да го признае Косово во текот на преговорите за името, тоа ќе има значење и за Албанците и за Американците. Грчката страна може да побара од Приштина и од албанските партии во Македонија да се изјаснат јавно во нивна корист за договорот кој треба реално да биде направен и да побара од Вашингтон да изврши притисок на Скопје, како и да им стави јасно до знаење дека ако продолжат да имаат нетолерантен став, ќе останат надвор од евроатлантските институции. Зошто, меѓутоа Соединетите Американски Држави имаат различно мислење, кога оправдано со задоцнување Атина ќе го признае Косово? Ќе ја променат ли нивната политика и дали ќе дадат мислење само ако постои сомневање? Со други зборови, проблемот е во тоа што уште еднаш ќе ја гледаат Грција на спротивната страна, бидејќи истата им праќа лажни пораки.

(продолжува)