Економија
НБРМ: Промени во задолжителната резерва за поддршка на денаризацијата и зголемување на каматните стапки за 0,15-процентни поени

На 1 август 2023 година се одржа редовна седница на Советот на Народната банка, на која беа донесени измени во одлуката за задолжителна резерва. Седница одржа и Комитетот за оперативна монетарна политика на Народната банка, на која беа разгледани најновите податоци и информации за домашната и глобалната економија и најновите случувања на меѓународните и на домашните финансиски пазари во контекст на поставеноста на монетарната политика.
На седницата на Комитетот за оперативна монетарна политика беше одлучено каматната стапка на благајничките записи да се зголеми за 0,15-процентни поени до нивото од 6,15 %. На седницата беше донесена одлука за зголемување и на каматните стапки на расположливите депозити, исто така за 0,15-процентни поени, со што каматните стапки на депозитите преку ноќ и на 7 дена ќе изнесуваат 4,05 и 4,10 % соодветно. Понудата на благајнички записи на редовната аукција е непроменета и изнесува 10 милијарди денари. Одлуката за промена во каматните стапки е донесена во услови на постепена стабилизација, но и понатаму постојат ризици, поради што е оценето дека има потреба од понатамошна претпазливост во водењето на монетарната политика. Со оглед на применуваната монетарна стратегија, при носењето на монетарните одлуки се зема предвид и поставеноста на политиката на Европската централна банка (ЕЦБ), која на последниот состанок донесе одлука за дополнително зголемување на каматните стапки.
Монетарното затегнување почна од крајот на 2021 година, прво преку интервенциите на девизниот пазар, а потоа од април минатата година и со зголемување на каматната стапка на благајничките записи, како и на каматните стапки на другите монетарни инструменти. Овие промени се поддржани и од измените во инструментот на задолжителна резерва, кои беа насочени кон зголемување на денаризацијата, каде што се забележуваат позитивни трендови. Заради зајакнување на досегашните позитивни ефекти од овие мерки, Советот на Народната банка во август донесе дополнителни измени кај инструментот на задолжителна резерва. Заради натамошна поддршка на процесот на денаризација на билансите на банките, донесена е одлука за зголемување на стапката на задолжителна резерва на девизните обврски од 19 на 20 %, зголемување на стапката на задолжителна резерва на обврските во денари со девизна клаузула од 50 на 100 %, како и пораст на процентот на одржување на задолжителната резерва од обврските во странска валута, која се исполнува во евра, од 77 на 80 %.
Монетарната поставеност е поддржана и со донесените макропрудентни мерки, односно зголемувањето на противцикличниот заштитен слој на капиталот, како и мерките поврзани со поставувањето прагови за следење на квалитетот на кредитната побарувачка. Со овие мерки се зајакнува системската отпорност на банкарскиот систем, како и преносот на монетарните сигнали.
Во однос на одделните показатели релевантни за монетарните одлуки, домашната инфлација и натаму забавува и во јуни 2023 година се сведе на едноцифрено ниво од 9,3 % (11,3 % во претходниот месец) при поумерено забавување и кај базичната инфлација. Последните промени кај цените се во согласност со оцените на Народната банка за забавување на стапката на инфлација во рамките на априлскиот циклус проекции. Забавувањето на годишната стапка на инфлација е условено од забавениот раст на цените кај сите три компоненти, при што најголем придонес за ваквата динамика имаат прехранбената и енергетската компонента. Сепак, инфлацијата е сѐ уште над историското ниво, а базичната инфлација упатува дека преносните ефекти од цените на енергијата и храната сѐ уште не се целосно исцрпени. Воедно, иако постои тренд на надолна корекција на цените на примарните производи што придонесува за намалување на домашните инфлациски притисоци, неизвесноста од идната динамика на цените на примарните производи на берзите заради војната во Украина сѐ уште постои, што наметнува потреба за претпазливост.
Во согласност cо меѓународните стандарди, нивото на девизните резерви на крајот на јуни е соодветно за одржување на стабилноста на курсот на домашната валута. Движењата на домашниот девизен пазар и во текот на вториот квартал беа поволни, при што Народната банка интервенира со откуп на девизи на девизниот пазар, а овие трендови беа засилени и во текот на јули. Во однос на последните расположливи податоци од надворешниот сектор, трговскиот дефицит во периодот април ‒ мај 2023 година е понизок од очекувањата за вториот квартал од годината, според априлската проекција. Податоците за менувачкото работење за вториот квартал од 2023 година укажуваат на остварени нето-приливи од приватните трансфери коишто се повисоки од очекувањата за вториот квартал според априлската проекција.
Што се однесува до домашната економска активност, во првиот квартал растот на економската активност беше умерено повисок од проекциите на Народната банка, а високофреквентните податоци за периодот април ‒ мај 2023 година главно упатуваат на натамошен раст на економската активност во вториот квартал од годината, но поумерен. Така, и во овој период се бележи раст на индустриското производство, но истовремено кај прометот во вкупната трговија и градежништвото се забележува реален годишен пад, по нивниот раст во претходниот квартал.
Во монетарниот сектор, последните податоци заклучно со јуни 2023 година и натаму упатуваат на забрзан раст кај депозитите, којшто ги надмина очекувањата, со поволни поместувања во валутната и рочната структура, поточно пораст на штедењето во домашна валута и на долг рок. Кредитната активност постепено забавува, но и понатаму бележи солиден годишен раст, којшто главно е во согласност со априлската проекција за вториот квартал од годината.
Општо земено, инфлациските остварувања во комбинација со неизвесноста од надворешното окружување, којашто сѐ уште постои, налагаат натамошна претпазливост од носителите на макроекономски политики и соодветна реакција со цел да се закотват инфлациските очекувања и да се стабилизира инфлацијата на подолготрајна основа. Народната банка внимателно ги следи макроекономските податоци и ризиците и е подготвена да ги употреби сите неопходни инструменти и да презема мерки со коишто ќе се придонесе за задржување на стабилноста на девизниот курс, стабилизирање на инфлациските очекувања и за ценовна стабилност на среден рок.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Економија
За шест месеци наплатени 546,9 милиони денари од концесионерите на рудниците, 126 отсто повеќе од лани во истиот период

Економската моќ на општините каде што работат рудниците расте. Министерството за енергетика, рударство и минерални суровини (МЕРМС) во првата половина на 2025 година наплатило рекордни 546,9 милиони денари од концесионерите – дури 126% повеќе отколку во истиот период лани.
Главниот дел од овие пари завршува во општинските буџети. Според важечката законска рамка, 78% од концесискиот надоместок останува во општината каде што е концесијата, а остатокот од 22% оди во државниот буџет. Така локалните власти добиваат директна финансиска инјекција за патишта, здравство, образование и заштита на животната средина – токму во време кога јавните пари се најпотребни.
Зголемувањето на приливите произлегува од два клучни фактори: повисоките тарифи што ги плаќаат концесионерите и построгата контрола врз наплатата. Во почетокот на 2025 година МЕРМС усвои нов Тарифник, со кој надоместоците за експлоатација се зголемија и до 100%. На пример, концесискиот надомест за обоени метали скокна од 2% на 4% од вредноста на ископаниот минерал, а за мермерот на 5% од приходите.
Новите правила се задржани и во нацрт-законот за рударство, кој е на јавна расправа. Со него се воведуваат построги механизми за наплата, казнени камати, листи на стратешки и критични суровини, како и можност за раскин на концесијата при неплаќање. Се зајакнуваат и обврските за заштита на здравјето и биодиверзитетот. Целта е јасна, Македонија се стреми кон одржливо рударство со транспарентно работење и видлив придонес за економскиот раст, и строги правила за заштита на здравјето на луѓето и животната средина.
Во четири општини најголемиот работодавач се рудниците
Распределбата на парите од концесискиот надоместок веќе ја движи локалната економија – гради улици, реновира училишта, инвестира во јавна инфраструктура и еколошки проекти. Најдобар пример за тоа се три општини во Македонија каде рударството има клучно влијание на економскиот развој.
Општината Македонска Каменица, со помалку од 7.000 жители, директно зависи од рударството. Рудникот САСА е најголем работодавач во регионот со околу 770–790 вработени, што претставува повеќе од половина од активната работна сила во градот. Во 2024 година, приходите од концесиски надоместоци во општината достигнаа речиси 107 милиони денари (околу 1,8 милиони евра). Од нив, 106 милиони денари произлегуваат од надоместокот за експлоатација на минерални суровини, кој тогаш изнесуваше 2%. Со оглед дека од 2025 година овој процент се зголеми на 4%, општината може да очекува значителен раст на приходите и дополнителна финансиска стабилност за финансирање на локалната инфраструктура и јавни услуги.
Двете општини, Крива Паланка и Пробиштип, ги поврзува истиот концесионер – компанијата Булмак, која управува со рудниците Тораница и Злетово. Компанијата во рудниците двата рудника вработува над 800 лица, што ја прави најголем работодавач во регионот.
Со околу 18.000 жители, Крива Паланка е дом на рудникот Тораница, со годишен капацитет од 320.000 тони. Рудникот е еден од најстабилните извори на приходи и работни места во регионот. Во 2024 година, општинската каса инкасирала околу 40 милиони денари по основ на концесиски надоместоци. Од нив, 32 милиони денари (околу 520 илјади евра) се само од експлоатација на минерални суровини. Со зголемувањето на тарифите во 2025 година, се очекува приходите да бидат речиси двојно повисоки.
Традиционално рударски град со околу 13.000 жители, Пробиштип речиси целосно зависи од рударството. Во 2024 година, општината наплатила 23,7 милиони денари (околу 390 илјади евра) од концесиски надоместоци.
Бучим од Радовиш пак, веќе најави дека очекува кон општините Радовиш, Конче и Штип каде работат рудниците Бучим и Боров Дол, да исплати концесиски надоместоци во висина од 181.7 милиони денари или речиси 3 милиони евра.
Финскиот баланс – рударство и туризам заедно
Финското искуство покажува дека рударството и туризмот не мора секогаш да бидат во судир. Во општината Киттила во Лапонија, во Финска, каде што е најголемиот ски-центар Леви, веќе повеќе од една деценија функционира и златниот рудник Сурикусусико. Рудникот обезбедува стотици постојани работни места и стабилна економска база за локалното население, додека туризмот продолжува да биде двигател на сезонските приходи. Општината инвестира во инфраструктура што служи и за туристите и за рударските семејства, а рударската компанија одржува постојан дијалог со локалните жители и дури нуди туристички тури во рудникот. Пример кој покажува дека со строга еколошка регулатива, транспарентна комуникација и активна улога на општините, рударството може да стане партнер, а не закана за туризмот. Пример кој и Македонија може да го земе како модел.
Што ако ги снема рудниците?
Економските показатели и историјата покажуваат дека рударството е една од најстарите и најважни индустрии која обезбедува суровини за градежништво, енергетика, технологија, здравството и за комуникациите. Денес минералите се сметаат и за стратегиско оружје за развој. ЕУ веќе ги вклучи оловото, цинкот и ретките метали во листата на критични суровини. Македонија, со своите ресурси и растечка регулатива за одговорно рударство, има потенцијал да биде стратешки партнер во европската приказна за суровинска безбедност.
Економија
УЈП ја унапредува соработката со даночните обврзници-воведени нови дигитални услуги

Управата за јавни приходи, како што е соопштено, континуирано ја унапредува соработката со даночните обврзници и инвестира во современи услуги што се брзи, сигурни и достапни без физичко присуство.
Во февруари годинава, УЈП ја воведе новата дигитална услуга „е-Уверение за остварен доход“, која им овозможува на граѓаните целосно електронски, бесконтактно и преку сигурна постапка да го добијат овој документ. Од нејзиното воведување досега, за само неколку месеци, се издадени 5.688 уверенија, со што е заштедено значително време како за граѓаните, така и за службениците на УЈП, а работата се одвива според најсовремени дигитални стандарди. Покрај тоа, значително е модернизирана и услугата за издавање на „Уверение за состојба на даноци“. Со автоматизација на внатрешните процеси, во изминатите три месеци сите поднесени барања навремено се обработуваат и уверенијата се издаваат во рок од најмногу пет календарски дена, што претставува значително подобрување во споредба со претходниот период. Тоа значи дека 100% од уверенијата се издадени во законски предвидениот рок, се истакнува во информацијата од УЈП.
Во следната фаза, како што е најавено, оваа услуга ќе биде целосно дигитална и бесконтактна, овозможувајќи уште поедноставен, побрз и поефикасен пристап за граѓаните и компаниите. „Нашата цел е јасна – даночните услуги да бидат со висок стандард, брзи, едноставни и доверливи. Сакаме граѓаните и компаниите да добиваат квалитетна услуга со само неколку клика, без непотребни процедури и без губење време. Долгорочната и стратешка определба за трансформација на УЈП е создавање „нов лик“ и „нов амбиент“ – како за даночните обврзници, така и за даночните службеници и соработниците на даночната администрација. Овие резултати покажуваат дека сме на вистинскиот пат“, изјави директорката на УЈП.
Економија
Секој почеток е полесен кога е како на вода – Back to School без финансиски стрес!

Септември е на прагот со нови возбудливи моменти за децата, но и со нови финансиски предизвици за родителите. Купување книги, ранци, тетратки, прибор за цртање, спортска опрема или нов компјутер – списокот е долг, а трошоците знаат да бидат големи токму во период кога семејниот буџет е најоптоварен.
Како што традиционално се фрла чаша вода за среќа и успешен почеток, така и ние во Mint Credit сакаме да бидеме вашиот добар знак за лесен и безгрижен старт на учебната година. Со Mint Credit добивате aванс до плата – 20.000 МКД со 0% камата и без дополнителни трошоци*.
Колку земаш – толку враќаш!
Со Mint Credit, овој септември училишните подготовки стануваат полесни од кога било. Со понудата аванс до плата добивате финансиска поддршка кога ви е најпотребна, а враќате точно онолку колку што позајмивте.
Она што е најважно е што средствата може да ги искористите каде и да сакате:
· Во книжара за книги, прибор и училишен материјал,
· За нова чанта, патики или спортска опрема,
· За таблет или лаптоп кој ќе им помогне на децата во учењето
· Или за било која друга потреба поврзана со стартот на учебната година. Аплицирањето е брзо и лесно преку Mint App – со само неколку клика го добивате потребниот износ директно на вашата сметка. Нема редици, нема чекање, сè завршувате од удобноста на вашиот дом.
Ние веруваме дека секое дете заслужува да тргне во новата учебна година подготвено, со самодоверба, насмевка и чаша вода по нив за успешен почеток. А вие заслужувате да уживате во тие моменти, наместо да се грижите за финансии.
🎒 Со Mint Credit, овој септември вашето семејство ќе биде подготвено за нови успеси – лесно, сигурно и без финансиски стрес.
💡 За повеќе информации, посетете ја нашата веб-страница, контактирајте нѐ на 15 107, или во некоја од нашите филијали. Ние сме тука за вас!
*Оваа понуда важи за првиот земен кредит од ваков тип.
ПР