Култура
Почна 8. издание на „ПРО-ЗА Балкан“ во Куршумли ан
Во Куршумли ан со почитување на сите протоколи за организирање настани, синоќа беше отворено осмото издание на интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ во Скопје. Десетина гости од регионот, автори почитувани во своите земји, но и преведувани на повеќе јазици, дојдоа во Скопје и во услови на пандемија да ја слават литературата.
Со Мухарем Баздуљ, Углеша Шајтинац, Калина Малеска разговараа Александар Прокопиев, уметнички директор на фестивалот, и Ермис Лафазановски, претседател на управниот одбор што ја доделува наградата „Прозарт“.

Со голем аплауз беа поздравени гостите кои, како што рече директорот на фестивалот, Дејан Трајкоски, во ова невреме ја прифатија поканата да дојдат во Скопје.
„Прашањето што ми се наметнува во последниот период е која е потребата од литературен фестивал во едно вакво невреме? Одговори има многу, но јас ќе издвојам два и тоа од настани што се случиле на нашиот фестивал. Еден од најпознатите писатели од БиХ, Ненад Величковиќ, зборуваше вака: „Мојата девојка имаше многу тежок живот и во војната изгуби многу. Ја гледам ги чита книгите на Даша Дрндиќ и ја прашувам зошто толку ја читаш? А таа ми одговори – зашто кога ја читам, се чувствувам како да не сум сама“, вели Трајкоски.
Пред гостите се обрати и Серхат Кула, директор на Институтот „Јунус Емре“ во Скопје.

„Многу сме среќни што повторно го поддржуваме овој фестивал. Се радувам што секоја година имаме писатели гости од Турција, а оваа година и реномираната писателка и издавачка Назли Бериван Ак ќе биде со нас. Особено ме радува што фестивалот кој традиционално се одржува во Даут-пашиниот амам, годинава се одржува во прекрасниот Куршумли ан“, рече Кула.
Еден од најчитаните автори од регионот, Мухарем Баздуљ, низ свои анегдоти зборуваше за своите дела, за начинот на пишувањето, но се осврна и на актуелната тема поврзана со Ковид-19.
„Реакцијата на целиот свет на коронавирусот е реакција на цивилизацијата која одбива да се соочи со темата на смртта“, рече тој.
Прокопиев истакна дека една од убавините на неговото писмо е како менува идентитети, односно го менува аголот на раскажувањето. Неговите родители биле лекари и хируршката прецизност се гледа во неговото писмо.
„Како дете имав голем интерес за природните науки. Но, војната одреди добал дел од мојот живот. Имав 15 години кога почна, а 19 кога заврши. Победувував на натпревари по математика и физика, а поради војната, не можев да одам на олимпијади. Можеби ќе студирав математика и понекогаш ми е жал за тоа. Една од драгите работи кога читам, сакам да читам научнопопуларна литература. Мојот роман ‘Последен маж’ е пишуван во трето лице, а жената е фокализатор. Мене ми беше многу драго кога прочитав во интервју на Милан Кундера за тоа што е најголемата заблуда во начинот на кој неговите дела се читаат. Тој напиша: „Ако сакате да бидете писател и да влезете во животот на другите луѓе“, вели Баздуљ.
Лафазановски ја претстави Калина Малеска. Се наметна прашањето за карантинот и тој истакна интересен податок дека за време на карантинот илјадници Шпанци почувствувале потреба да пишуваат како ослободување од некаков облик на моќ реферирајќи на книжевната студија на Малеска – „Облици на моќ во современата книжевност“ во издание на „Или-или“.
„Мошне тешко е да се открие каде стои моќта на државата во однос на книжевноста. Затоа и во книгата малку го избегнав тоа прашање и повеќе зборував како се претставени облиците на моќ во самите книжевни дела. Но, ова останува интересно прашање. Она што направив во предговорот, обратно, кое е влијанието на книжевноста врз општеството. Книжевноста во повеќето случаи нема големо влијание врз општеството. Можеме да кажеме некои примери, но тешко е да се добијат баш конкретни и прецизни одговори. Но, тоа не значи дека не треба да продолжиме да истражуваме“, рече Малеска.
Претставувајќи го Углеша Шајтинац, Прокопиев нагласи дека тој потекнува од книжевно семејство, што секако влијаело на неговиот пат да стане писател. Но, тој е, пред сѐ, драматург и професор по драматургија на Академијата за уметности во Нови Сад. Но, тој вели дека веќе не пишува драми, дека нема потреба повеќе од театарот и дека излегол од таа средина.
„Целата своја креативна енергија ја насочувам да им помогнам на студентите. Тие доаѓаат со своја идеја и навистина многу енергија трошам на нив, а од друга страна, се надевам дека некој од нив некогаш ќе има своја премиера. Секако тоа тешко се случува затоа што на овие простори си млад додека си жив“, вели тој.
И додава дека сега пишува проза затоа што може да пишува кога сака и многу ретко и дека не живее од тоа. Објавува книга на секои две години.
„Многу се опарив во државната школа – се пошегува тој и додаде – многу ми се допадна да пишувам за деца зашто тоа го доживеја најневеројатно и најнепосредно. Најголема победа е кога сфаќаш дека некое дете почнало да пишува поради тоа што ти си го напишал. Не е точно дека младите не се интересираат и не пишуваат. Убеден сум дека доаѓаат неверојатни генерации“, рече Шајтинац.
Со Прокопиев разговараа за романот „Сосема скромни дарови“ за кој во 2014 ја доби наградата на литература за литература на Европската Унија (EUPL), за неговиот престој во Њујорк, Антон Чехов…
Шајтинац посочи дека вакви настани како фестивалот создаваат неверојатни искри од кои може да настанат фантастични дела.
Убав шарм на вечерта додаде Бранислав Николов (Пијан Славеј), кој заедно со музичарот Гоце Јованоски ја промовираа новата збирка „Срчки“.
Вечерва, од 19.30 часот, гости на фестивалот ќе бидат Магдалена Блажевиќ, Елизабета Баковска и Маја Солар. Ќе биде прикажан и видеоразговор меѓу Миљенко Јерговиќ и Анте Томиќ, изработен специјално за фестивалот, а ќе настапат Гоце Јованоски и Андреа Мирческа со експериментална звучна импресија од филмот „Устав на Република Хрватска“ по сценарио на Анте Томиќ.
Денеска, во 13 часот во Europe House ќе се организира тркалезна маса „Литература и криза: почетна точка за нови противотрови“.
Ќе учествуваат гостите писатели и членовите на програмата „Скопје fellowship“. Модератор е Владимир Јанковски.
Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ е во организација на издавачката куќа „Прозарт“, а е поддржан од Министерството за култура, ТРАДУКИ, Институтот „Јунус Емре“ од Скопје, Делегацијата на ЕУ, Град Скопје, Амбасадата на Босна и Херцеговина и од Кинотеката.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Вечер на новоприбрани архивски материјали во Кинотеката
На 27 декември, сабота, со почеток во 20 часот, во Кинотеката ќе се одржи Вечер на новоприбрани архивски материјали, во која ќе бидат прикажани дел од филмовите набавени во 2025 година преку откуп на материјал или меѓу-архивска размена. Проекцијата на оние филмски материјали кои намаат звук ќе бидат прикажани со музичка придружба во живо на ИВЛ.
Една од основните дејности на Кинотеката, поточно на Филмскиот архив (односно Одделението за прибирање, заштита, обработка и чување на филмови и филмски материјали) при оваа институцаја е токму прибирањето на филмови и филмски материјали кои се поврзани со Македонија. Кинотеката години наназад води истражување, идентификација, пронаоѓање и прибирање на филмови и филмски материјали кои се однесуваат или се снимени во Македонија со цел збогатување на збирките, фондовите на кинотека и нивно зачувување.
Вечерта на 27 декември, сабота, ќе бидат прикажани дел од набавените архивски материјали – репортажите на „Филмске новости“ и патеписната репортажа „Од Сава до Вардар“ преземена од Белгискиот филмски архив.
Музичка придружба: ИВЛ.
Влезница: 150 мкд.
Култура
„Виртуози на хорна“ – завршен концерт на јубилејното издание на Скопскиот брас-фестивал
На 29 декември 2025 година, со почеток во 19:00 часот, во малата сала на Филхармонија ќе се одржи концертот „Виртуози на хорна“, последниот настан од петтото јубилејно издание на Скопски Брас Фестивал.
Покрај домашниот хорнист Благоја Василевски, на концертот ќе настапат и реномирани музичари од регионот: Михајло Булајиќ, прва хорна во Лондонски симфониски оркестар и Оркестарот на РТВ Словенија, Никола Чириќ, прва хорна во Белградска филхармонија, Илир Кодима, прва хорна во Косовска филхармонија и професор на Факултетот за музичка уметност во Тирана, како и Милан Роксандиќ од Театарот во Нови Сад.
Настанот претставува пример за меѓународна соработка и културна размена, со фокус на камерната музика за хорни и современ пристап кон брас сцената во регионот. Публиката ќе има можност да слушне програма што ги истакнува изразните можности на инструментот, со дела од класичниот репертоар и божиќни аранжмани за ансамбл хорни.
На програмата се најавени „Унгарска рапсодија бр. 5“ од Јоханес Брамс, „Радецки марш“ од Јохан Штраус, како и избор на божиќни композиции во аранжмани за хорни.
Култура
Белград се сеќава на Зафир Хаџиманов: музичка вечер во македонскиот КИЦ
Македонскиот КИЦ во Белград во своите простории на Македонска 30, на 26 декември 2025 година во 19 часот, организира музичка вечер посветена на Зафир Хаџиманов.
Настанот ќе го отвори директорот на КИЦ Белград Васко Шутаров, со краток осврт за културата на сеќавање кон големиот бард на културата Зафир Хаџиманов, за огромното културно наследство кое го остави како на македонската, така и на српската култура.
„Јас сонувам, јас творам, јас водам љубов на двата јазика”, знаеше често да каже Зафир, во неговите интервјуа за српските и македонските медиуми.
Вечерта посветена на Зафир Хаџиманов, ќе започне со неколку одбрани музички инсерти и грст фотографии, меѓу кои неколку и за првпат јавно презентирани, а ќе продолжи со интимен концерт посветен нему, со неговите најблиски, Бисера Велетанлиќ и Васил Хаџиманов.
Потретот на Зафир Хаџиманов е инициран и организиран од македонскиот КИЦ во Белград и поддржан од Министерството за култура и туризам.
Зафир Хаџиманов е роден на 25 декември 1943 година во Кавадарци. Дипломирал на Факултететот за драмски уметности во Белград, во 1967 година. Тој речиси целиот животен век го поминал во Белград, во брак со една од најпознатите југословенски пејачки Сенка Велетанлиќ – Хаџиманов, со која го добиле синот Васил Хаџиманов, познат џез-музичар. Значаен е како пејач кој настапувал на голем број фестивали, композитор, поет и актер, со препознатлив придонес во македонската и српската култура, особено преку спојот на традиционалните македонски музички елементи со современи и популарни форми. Во 1991 година, Хаџиманов бил еден од основачите на друштвото за македонско-српското пријателство „Шар Планина“ и на здружението на Македонците во Белград, „Македониум“. Поради неговите заслуги за промоцијата на македонската култура во Србија, во 2007 година, тој бил промовиран во почесен амбасадор на културата на Македонија во Србија.
Хаџиманов почина на 27 март 2021 година, на 77-годишна возраст, од компликации предизвикани од Ковид-19. Постхумно беше одликуван со „Златен медал за заслуги“ од претседателот на Србија, како и со „Орден за заслуги за Република Северна Македонија“ од претседателот Стево Пендаровски, за неговиот исклучителен придонес во уметничкото и музичкото творештво.

