Култура
Биенале за минијатурна графика и цртеж – Битола

На трети септемви во една од најголемите и најзначајни галерии на Солун- Неаполи-Сикиес, Репулика Грција, беше изложено и свечено претставено Првото биенале на минијатурни графики и цртeжи Битола 2023, проект поддржан од Општина Битола а реализиран од Владо Ѓорески, графички уметник, ликовен критичар и организатор.
Беа преставени во 4 посбени оддели и на 2 спрата, над 800 дела чии автори потекнуваат од над 90 држави.
Свеченото отварање пред многубројната публика го обележа градоначалникот Симос Данаилидис кој истакна дека ова е една од најзначајните изложби и по монументалниот обем и по сериозен уметнички пристап, организирана во изминативе дваесеттина години во Солун. Тој истакна дека со ова Битола се потврдува и наметнува како балкански центар на графиката чие значење е присутно и актуелно во светски рамки.
Воедно тој изрази надеж и желба со оваа изложба да се отвараат важни и потребни ситуации за културна и творечка соработка особено со Општината Битола. Галеријата поседува бројна и драгоцена и значајна збирка од светски графички творци од цветот, која тој ја понуди како возвратен чекор во натамошнат идна соработка.
Во моментов во Солун е претставена изложба на дела: скици, белешки, писма и неколку литографии од Пикасо. Според бројноста на публиката, позитивниот одзив и на смиот градоначалник, оваа битолска манифестација привлече значително и многу сериозно внимание.
Градончалникот изрази огромна желба за посета на Битола и средба со градоначалникот Тони Коњановски, тврдејќи дека Битола според својот културен екстракт е најзначајниот од соседството, при што најави и интересни проекти кои се во прило гна овие две општини и секако со широко меѓународно значење.
Воедно ликковното движење Faire Art кое е едно од најзначајните ликовни движења во Грција, со истакнати ликовни претставувања пред грчката јавност како и во Турција, Романија, Брисел, Унгарија, Србија кој е најангажирана и идејно директна во својот ликовен универзум а предводена од истакнатиот ликовен уметник Јани Промос која е своевидна креативна, творечка и рефлексивна совест во Грција, повеќе од две години активно соработува со Владо Ѓорески, при што сереализирани и најавени сериозни меѓународни заеднички проекти.
Исклучително е значајно да се истакне дека, една од најзначајните ликовни авторитети воопшто во Грција, професорката на Солунскиот универзитет по современа уметност Луиза Авгита, со огромен теоретски опус објавен во бројни книги, преведени на повеќе светски јазици, за самата изложба на Битолското меѓународно биенале, истакна дека: ова е една од ретките, ако не единствена во европски контекст каде се негува: искрен, човечки, ликовен, хуманистички и чист емотивен и мисловен ликовен однос кој што е прогонет од Европа и заменет со сурогат на бесцелни уметнички формализми. Таа истакна дека Битолскиот графички феномен ќе биде посебен интерес на нејзината натамошната проучувачка работа.
Покрај Меѓународното графичко триенале ИТГ Битола, кое според меѓународниот графички центар Intergrafica е прогласено меѓу десетте најзначајни во свето, Битолското биенале на минијатурни график и цртежи, од октомври минатата година кога за прв пат се одржа во Битола, , веќе си овозможува значајно и оригинално место во ликовните и светските културни и творечки центри особено со посебниот однос и третман на ликовната уметност која ги опфача ликовните уметници од цел свет без наметнат и „опасен“ елитизам.
На отварањето Владо Ѓорески го истакна идејниот концепт на оваа манифестација:
Уште во првите ракописни записи, минијатурите се појавуваат како илуминации преку кои е толкуван светот, пред почетокот на секоја буква, светли и просветлени како крилата на ангелот.Низ и оваа човечка „цивилизација“ тие секогаш постоеле и биле создавани надвор од претенциозниот историски нарцизам.Од „Јавачите на апокалипсата“, „Меланхолијата“ на Дирер, од „Мизеријата на војната“ на Кало, од „Капричосите“ и „Ужасите на војната“ на Гоја… тие постојат, осамено, скоро скришно и непознато, затоа што не се порачка за големите храмови, за царските палати, за дворците на аристократијата, за лавиринтите на политичките тврдини или банкарската парична логореа на „моќта“.Тие не се програмско преповторувано клише, без отстапки и излети надвор одустоличените измислени стилови.Тие мудро и незабележливо се провлекува низ неколкувековната хиерархиска цензура, всушност од почетокот на првите аномалии на престижното „јас“ и ништожното „ти“.Тие стигна и до денес, не како клепсидрична тавтологија на историјата, туку како вечната паралела и генеза на првичните илуминации, на светлечкото зрачење на спиритуалниот лет, доаѓајќи со очајната порака дека денес, во овој миг над нас лебди ангелот со црвени крилја.Пред да дојде, она потоа, кога после милениуми, во некои пештери ќе бидат откриени малите цртежи на човечки фигури со црвени крилја. И така, повторно, ќе почнат безброј толкувања, суетни разјаснувања на праисторискиот прапочеток…Историјата се повторува не по ничеовското начело, туку по космичката гравитација претешка за човечката вирусоидна глупост наречена „цивилизација“. Се разбира ако и овој пат ѝ биде дозволено на таа „епидемија“ повторно да го заврти својот хуманоиден круг врз оваа напатенаПланета. Доколку ова е последниот круг на историскиот рингишпил, ќе остане, засекогаш -пустината: чиста, тивка, спокојна и треперливо мудра како огледало од кое најубаво се гледаат сите ѕвезди како малечки далечни минијатури…
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
„Патување“ на Калиопи Трпчева во „Мала станица“

На 11 септември 2025 (четврток), во Мултимедијалниот центар Мала станица ќе биде отворена самостојната изложба на уметницата Калиопи Трпчева, во 20 ч. Поставката ќе биде достапна за широката публика во текот на две недели.
„Концептот на „Патување“ (проект – изложба) на Калиопи Трпчева е прикажување на уметниковите чувства преку ликови – портрети и фигури, а воедно е и експериментирање на мешавина од материјали, каков што е колажот и во сликите и во илустрациите. Насловот на изложбата – „Патување“ – сам по себе сугерира симбиоза на најважните вредности во животот, како и во уметноста. Со своите дела, како и во животот, Калиопи изнедрува продуховеност, промисленост и доследност, зрачејќи притоа со „уметност на радоста на животот“. Токму затоа, посебно би ја нагласиле „поврзаноста со детето“ на секое човечко битие, како нешто најдлабоко во секој од нас. Детето во човекот никогаш не мирува. Колку и да порасне, да се образува и да се труди да стане успешен, во својата душа човек останува немирно и наивно дете. Понекогаш се враќа во минатото и сфаќа дека сè се променило, но колку и да пораснал, во нeго секогаш постои тоа искрено дете што ќе живее вечно и кое ќе го тера да оди понатаму, ќе му зборува дека ништо не може да го запре и дека сè е можно.
Калиопи Трпчева е фасцинирана од процесот на изработка, кој претставува спој на хартијата и други материјали (златни ливчиња, салфетки, весници…), кои во тој процес се изедначуваат со бојата и стануваат една целина во сликите. Во постапката на создавање на илустрацијата следиме процес на вметнување на нови и нови цртежи, експерименти од дигитални четки и повторно, преку повеќе цртежи, составување на една конечна илустрација. Портретите и фигурите се одраз на уметниковите чувства, сеќавања од минатото, однесувањето, начинот на кој се доживуваме себеси во еден период од животот, своевидно патување низ животот. Во своите дела Калиопи Трпчева ни пренесува среќа, мир, тага и детали од секојдневието, а градот и куќите кои се претставени, се просторот и движењето на мислите, талкањето низ улиците со сопствените мисли, или, пак, темели на љубов, со кои ни го пренесува движењето низ времето на постоењето. Изворноста и едноставноста ги покажуваат човековата инспирација од животот и богатството на акумулирани сознанија, емоции, ставови и визии. Од оваа акумулација на податоци креативноста дава варијанти на отелотворение на човековиот дух низ творечка активност што се еманира во форма. Со искуството што го поседува, сликарката мошне умешно создава ликовна симбиоза. Кај Калиопи заживува ракопис што потсетува на детски цртеж, форми и предмети што се урбани генерациски постулати. Благодарение на сето тоа, енергијата проникната во овие дела, кои се прикажуваат за првпат, лесно го пронаоѓа вистинскиот пат до реципиентот и поведува на патување во вистинската смисла на зборот“, пишува во најавата за изложбата.
Родена на 16 март 1987 година во Кочани, Македонија, Калиопи Трпчева е сликарка и илустраторка. Дипломирала на Факултетот за ликовни уметности во Скопје во класата на професорот Благоја Маневски, отсек сликарство и насока моден дизајн кај професорката Лира Грабул. Додека активно се занимава со сликарство, таа интензивно работи и со илустрација, особено за книги за деца. Уметнички пристап ја спојува илустрацијата во нејзините слики на платно, создавајќи живи и имагинативни композиции. Има учествувано на повеќе ликовни колонии во Македонија, како и на групни изложби.
Куратор на изложбата е Горанчо Ѓоргиевски.
Култура
Александра Јуруковска е добитничка на поетската награда „Даница Ручигај“ на ДПМ

Наградата „Даница Ручигај“ го слави споменот на една од првите модерни македонски поетеси, која трагично загина во Скопскиот земјотрес во 1963 година. Наградата се состои од плакета и објава на наградениот ракопис.
Добитник на наградата „Даница Ручигај“ за најдобра необјавена поетска книга е збирката песни со наслов Ткажалки, чиј автор е Александра Јуруковска, реномирана книжевна критичарка и новинарка од областа на културата.
На конкурсот, кој за членовите на ДПМ беше отворен од 18 јули до 18 август, пристигнаа вкупно 10 ракописи од седум поетеси и тројца поети. За изборот на победничкиот ракопис одлучуваше тричлена жири-комисија во состав: Лулзим Хазири (претседател), Весна Ацевска и Сузана Мицева (членки). Во образложението за наградениот ракопис, меѓу другото, се вели:
-Поетскиот јазик на Јуруковска во триесетината песни на Ткажалки е сплетен претежно од зборови карактеристични за нашата современост, но и со зборови што произлегуваат од нашата јазична традиција, обојувајќи ги стиховите со своевидна патина. На тој начин авторката внесува лична нота во современата македонска поезија. Oд народното говорно јадро извлекува и постари, но и дијалектни зборови умешно вклопувајќи ги во песните, на тој начин оживувајќи ја и збогатувајќи ја лексиката. Ткажалки е книга што нуди катарза, но и потсетување: дека зборот е единствената трага што може да ја победи минливоста. Со овој ракопис, Александра Јуруковска се потврдува како поет со силен израз, јасен став и бескомпромисна искреност. Ткажалки не е само збирка поезија – тоа е поетски споменик на личното и колективното страдање, но и сведоштво за силата на јазикот да ги сочува тагата, љубовта и достоинството, стои во образложението на жири-комисијата за поетска награда „Даница Ручигај“ за 2025 година.
Александра Јуруковска е книжевен кртичар, новинар и промотор на култрата. Автор е на книгите: Ткаење на текстот (новинска критика; Силсонс, 2014), Медиумскиот егзил на книжевноста (интермедијалната студија; Авант прес, 2018) и 2 минути и 40 реда (радио и новинска критика; ПНВ публикации, 2020). Автор е и на бројни есеи и студии и од сферата на книжевната критика, есеистика и теорија. Објавува во најзначајните домашни и регионални списанија за литература, култура и културолошки истражувања, како и на неколку специјализирани портали. Член е на Друштвото на писателите на Македонија од 2019 година. Ткажалки е нејзин прв поетски ракопис.
Наградата „Даница Ручигај“ го слави споменот на една од првите модерни македонски поетеси, која трагично загина во Скопскиот земјотрес во 1963 година. ДПМ го востанови ова признание во 2015 година и досега се доделуваше на објавена поетска збирка напишана од авторка. Пред две години наградата беше отворена за сите поетски книги од членовите на ДПМ, а од оваа година, во согласност со одлуката на Управниот одбор, се доделува за најдобар необјавен поетски ракопис. Возобновувањето на концептот на наградата доаѓа на десетгодишнината од нејзиното востановување. Наградата се состои од плакета и објава на наградениот ракпис, а врачувањето е закажано за 24 септември во просториите на Друштвото на писателите на Македонија.
Култура
Најпреведуваниот словенечки писател Евалд Флисар е лауреат на „Прозарт 2025“

Најпреведуваниот словенечки писател Евалд Флисар е лауреат на „Прозарт 2025“ . Покрај Флисар, гости на 13. фестивал ќе бидат српскиот писател и поет Небојша Лапчевиќ, бугарската писателка Елена Алексиева, една од најпознатите словенечки писателки за млади читатели Јана Бауер, како и домашните авторки – поетесата и романсиерка Лидија Димковска и прозаистката Хана Корнети.
Во дополнителната програма на фестивалот ќе се одржи и промоција на книгата „30 современи грчки автори“ Скопје, 5 септември: Наградата „Прозарт“, што Интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ (21-23 септември) по 13. пат ја доделува на истакнат автор за авторски придонес кон развојот на книжевноста на Балканот, годинава му припадна на словенечкиот писател Евалд Флисар. Наградата ќе му биде доделена на авторот лично, на свеченото затворање на фестивалот, во Даут Пашин амам во Скопје, на 23 септември. Флисар е најпреведуваниот словенечки писател и драматург, автор со извонреден меѓународен успех – неговите романи и драми се преведени на 40 јазици, со вкупно 270 изданија ширум светот. Неговите дела се поставувани на сцени во Лондон, Вашингтон, Рејкјавик, Москва, Мумбаи, Њу Делхи, Токио и во десетици други професионални театри на сите континенти.
Флисар е автор на 18 романи, 16 драми, три книги есеи и бројни раскази. Тој бил претседател на Друштвото на словенечките писатели во три мандати (1995–2002). Добитник е на бројни награди, меѓу кои и највисоката државна награда за литература – Прешернова награда, наградата Жупанчиќ за животно дело, како и меѓународни признанија, вклучително и италијанската „La Magna Capitana“. Бил номиниран за меѓународната Даблинска книжевна награда и учествувал на повеќе од педесет книжевни фестивали и настани ширум светот. Тој е член на Словенечката академија на науките и уметностите. Неговиот роман „Чиракот на волшебникот“ (1986) е најчитаниот словенечки роман на 20 век, со 13 изданија во Словенија и бројни преводи. „Флисар е мајстор на раскажувањето и дијалогот, а неговиот јазик звучи со необична природност и во романите и во драмите. Преку остри конфликти на различни перспективи тој гради синтеза на севкупен светоглед. Со својата префинета синтеза на реализам, иронија, симболизам и чувствителност, Флисар заслужено се смета за наследник на Чехов, театарот на апсурдот и англиската и американската драма од втората половина на 20 век. Затоа наградата „Прозарт“ сосема заслужено му припаѓа на еден од големите балкански мајстори на пишаниот збор,“ – се вели во образложението за доделување на „Прозарт“.
Претседател на жири комисијата за доделување на наградата е проф. д-р Ермис Лафазановски, а членови се проф. д-р Александар Прокопиев и Дејан Трајкоски. -Да бидам искрен, бев изненаден кога ме известија дека сум годинашен добитник на престижната книжевна награда „Прозарт“. Изненаден и почестен. Почестен затоа што наградата ме става во редот на автори достојни за највисока почит, дури и восхит, а изненаден затоа што осумдесет години од мојот живот и работа ги поминав далеку, не само од Македонија, туку и од она што популарно се нарекува Балкан, вели Флисар во чест на наградата. -Колку и да звучи чудно, ова ќе ми биде втора посета на Македонија (или Северна Македонија, како што сум должен да ја нарекувам сега). Првата беше кога имав 17 години, заедно со една убава девојка која исто така имаше 17. Во летото 1962 година патувавме по далматинскиот брег и преку планините на Црна Гора до Македонија, сè до Охрид, каде поминавме повеќе од две недели, пливајќи кај црквата „Св. Јован Канео“, повеќе заинтересирани еден за друг отколку за Македонија. После тоа, низ Македонија поминав само уште двапати, со автомобил, на пат кон Грција и назад кон дома. И тоа беше сè. Сè до денес, ден кој стана еден од најголемите во мојот живот. Престижната награда ме потсети дека јас не сум само Словенец, Централноевропеец со мајка Австријка и татко од унгарско потекло, и не само државјанин на Австралија и на Обединетото Кралство (студирав и живеев во Лондон дваесет години), и не само чест и почесен гостин во Индија, каде што имам најголем број преводи – 45, и каде што една моја драма, поставена во Калкута, се изведува веќе седум години, ниту само добредојден патник во 99 земји во кои сум патувал досега, туку сум и, не само географски, како што некои тврдат, туку во значителна мера и историски и културно, дел од Балканот, каде што длабоко во срцето секогаш сум се чувствувал како дома, без да најдам рационална причина за тоа. Можеби затоа што каде било на Балканот, вклучително и во Македонија, секогаш се чувствувам како пријател меѓу пријатели, повеќе дома отколку во поголемиот дел од светот. Токму тоа можеби е главната причина зошто сум толку благодарен за оваа награда – вели Флисар.
Освен Флисар, гости на 13. издание на фестивалот ќе бидат српскиот писател и поет Небојша Лапчевиќ, бугарската писателка Елена Алексиева, една од најпознатите словенечки писателки за млади читатели Јана Бауер, како и домашните претставнички – поетесата, романсиерка и преведувачка од романски и словенечки на македонски јазик Лидија Димковска и Хана Корнети, писателка на проза и долгогодишна уредничка на академски и комерцијални текстови.
Во дополнителната програма на фестивалот ќе се одржи и промоција на книгата „30 современи грчки автори“ Во рамките на ПРО-ЗА Балкан, годинава се одржува 12. програма „Скопје фелоушип“, која годинава се реализира во соработка со КУД Содобност од Словенија, а ко-финансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.
Организатор на интернационалниот литературен фестивал „ПРО-ЗА Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медиа“ од Скопје. Поддржувачи на „ПРО-ЗА Балкан“ се: Министерството за култура и туризам, „Традуки“, Културно-информативен центар на Бугарија во Скопје, Амбасада на Грција, Амбасада на Словенија, СПОНА, Амбасада на Шпанија, КУД Содобност, Умно.мк и Метрика Култура.