Контакт

Култура

Отворен 11. „Про-за Балкан“, вечерва тркалезна маса на тема „Литературата како (де)конструкција на стварноста“

Објавено пред

Седум врвни писатели од Балканот синоќа во Даутпашиниот амам во Скопје беа претставени пред македонската публика на отворањето на 11. интернационален литературен фестивал „Про-за Балкан“ во Скопје. Сите до еден успешни автори во своите земји, но и преведени на десетици јазици во регионот и пошироко. Повеќето од нив веќе добро познати за домашните читатели, преведени и на македонски јазик.

dobivaj vesti na viber

На гостите на фестивалот добредојде им посакаа идејните творци на фестивалот – Дејан Трајкоски, Александар Прокопиев и Ермис Лафазановски. Потсетувајќи на зборовите на Оливера Николова за мисијата на писателите, Александра Јуруковска ја поведе публиката низ творештвото на еминентните автори, гости на фестивалот.
Владимир Левчев ѝ го доближи на нашата публика влијанието што го имал од татко му, поетот и писател Љубомир Левчев, добитник на наградата „Златен венец“ во 2010 година. Владимир Левчев пишува и поезија и проза, а неговиот роман „Крали Марко: Балканскиот принц“, кој е преведен на македонски јазик, наиде на добар одглас кај нашата читателска публика.

„Крушата не паѓа подалеку од дрвото“, рече тој и додаде: „тоа секако влијаеше да се заинтересирам за литературата, па така еден од првите поети што ги преведов уште во далечната 1982 година беше Гинсберг“.

Со писателот и сценарист Тарик Туфан, кој беше гостин на „Про-за Балкан“ во 2019 година, разговараше Прокопиев за магијата што ја создаваат писателите, за Истанбул како инспирација и воопшто врската меѓу градот и писателот.

„Духот на сите нас вечерва се спои тука преку литературата. Трагаме по духот на зборовите бидејќи се обидуваме да ги извадиме на површина нашите скриени чувства. Преку раскажување на приказните сакаме на луѓето да им покажеме дека сме тука, дека сме присутни. Сега сме на прагот на еден нов светски поредок, на едно ново човештво, кое варварски го напаѓа нашиот дух. Ако зборуваме за магијата на литературата, мораме да зборуваме за воскреснувањето на човекот, за повторно пронаоѓање на човекот, негово повторно разбирање и можеби негово повторно воскреснување. Во такви услови науката и политиката се немоќни во тоа. И затоа последната надеж за воскреснување на човекот е литературата и според мене тоа е една магија од која имаме потреба“, рече Туфан.

За делото на Драго Јанчар, годинашниот лауреат на наградата „Прозарт“ на фестивалот, зборуваше Лафазановски, кој истакна дека Јанчар поместува граници со своето перо, и историски и книжевни, и во секоја смисла е европски, па и светски писател.

Јанчар, осврнувајќи се на своите дела, кои се преведени кај нас, рече: „Иако кај мене не оди без темни, опасни и парадоксални ситуации и иако многу мои дела се поврзани со војна и насилство, низ нив се проткајува некаков вид оптимизам, некаква волја за живот. Кога на словенечкиот писател Иван Цанкар му префрлувале зошто пишува толку темно, рекол ‘сликам темно, моите очи што повеќе да копнеат по светлост’. И така е некако и во мојата литература“.

Романот „Внатрешно море“ на Даница Вукиќевиќ на почетокот на годинава ја доби НИН-овата награда за најдобар роман за 2022 година. Прокопиев е преведувач на нејзиниот роман на македонски јазик. На неговото прашање за структурата на нејзиниот роман, Вукиќевиќ, која е и поетеса, рече:

„Не седнав со намера да напишам роман. Тоа и за мене беше изненадување и веќе не би пишувала ако тоа што го пишувам не ме изненадува. Сакам пишувањето да ме радува и да буди нешто во мене, а не да штанцам книги. Мислам дека секој добар роман е полн со поезија и јас се гордеам што ги споив двете работи.

Фестивалот „Про-за Балкан“ секогаш обрнува внимание и на застапеноста на македонските автори. Годинава гостинка е писателката и монтажерка Снежана Младеновска-Анѓелков, која беше првата дебитантка што во 2011 година ја доби наградата „Роман на годината“ за својата дебитантска книга „Единаесет жени“. Таа вели дека монтажата како нејзина примарна професија е длабоко поврзана со нејзините дела и како во монтажата така и во книжевноста ги ампутира сите оние делови што смета дека само би ја нарушиле херметичноста на приказната.

„Кај мене минатото е заробено во слики што ги повикувам и ги оживувам. Си ги чувам тие слики, си ги негувам во тоа што го нарекувам вечно сегашно време и кога ќе го напишам, го напуштам да оди во минатото. Сè дотогаш живее и цело време го гледам“, истакна таа.

Помеѓу гостите на фестивалот годинава е и режисерот на култните „Кој тоа таму пее“ и „Маратонците го трчаат почесниот круг“. Слободан Шијан почнал како сликар, а денес е култен автор на тринаесетина книги.

„Првин бев сликар, завршив ликовна академија. Потоа пишував фанзини, па режирав играни филмови и никогаш не сакав да се потпишувам на сценаријата на луѓето. Секој сценарист си носеше свој свет и ми беше интересно тој свет да го интерпретирам. Но, потоа дојдоа тешки времиња кога не смеев да работам, па мојот интерес за занимавање со филм се прошири на пишување“, објасни Слободан Шијан како почнал да пишува книги.

Ренато Баретиќ е хрватски писател и новинар со многубројна публика. Лафазановски го нарече тотален писател оти веќе 40 години живее исклучиво од пишување. Неговиот роман „Осмиот повереник“ беше една од најнаградуваните книги во Хрватска, а последниот роман „Последна рака“ како протагонист има признат писател и поранешен новинар кој доживува креативна и животна криза. На прашањето дали станува збор за автобиографски роман, тој рече:

„Секако дека е и секако дека не е. Се чини дека секој автор, без разлика со која уметност се занимава, внесува свои искуства и тоа истовремено се и не се автобиографски работи. Јас сакав нешто друго да постигнам со таа книга. Еве, да речеме, замислете дали е можно и нас некој да не пишува? Чија е последната рака? Јас, се извинувам, не сум верник и не мислам дека божјата рака е прва и последна. Но, кој всушност ја напишал таа приказна во „Последна рака“, чија е таа последна рака и тоа прашање сакав да го оставам отворено и се надевам дека како и претходните три, ќе биде и таа набргу преведена на македонски.

Денеска, на програмата на фестивалот се неколку настани. Во 13.30 часот гостите на програмата „Скопје фелоушип“ ќе се сретнат со претставници на Македонската асоцијација на издавачите. Вечерва, пак, од 20 часот, во „Јуроп хаус Скопје“ ќе се одржи тркалезна маса на тема „Литературата како (де)конструкција на стварноста“. Ќе учествуваат гостите писатели, а модератор е Владимир Јанковски.

Програмата „Скопје фелоушип“ оваа година е дел од меѓународниот проект „Читај, сподели, уживај“, се реализира во соработка со КУД „Содобност“ од Словенија, а кофинансиранa е од програмата „Креативна Европа“ на Европската Унија.

Организатор на фестивалот „Про-за Балкан“ е издавачката куќа „Прозарт медија“ од Скопје.

Култура

„Мајка“ на Теона Стругар Митевска со триумфална светска премиера во Венеција

Објавено пред

Со долг аплауз и стоечки овации, долгоочекуваниот филм „Мајка“ на режисерката Теона Стругар Митевска беше премиерно прикажан на 81.

dobivaj vesti na viber

Венецискиот филмски фестивал во преполната Sala Darsena, отворајќи ја престижната селекција „Хоризонти“.

Филмот раскажува интимната и драматична приказна за младата Тереза во Калкута, 1948 година – во мигот кога таа чека одобрение од Ватикан да го напушти манастирот и да основа нов ред. Во главната улога блеска светски познатата актерка Номи Рапас, која ја толкува идната Мајка Тереза како сложена, човечна и противречна личност – исполнета
со амбиција, сомнежи и силна жед за слобода.

Актерската екипа ја сочинуваат и Никола Ристановски во улогата на отец Фредерик, Силивија Хукс како сестра Агнешка, како и Екин Чорапчи, Марајке Пиној и Лабина Митевска. Сценариото го потпишуваат Гоце Смилевски, Теона Стругар Митевска и Елма Татарaгиќ, додека зад камерата стои наградуваната белгиска директорка на фотографија
Виржини Сен-Мартин (SBC).

Првите критики по премиерата во Венеција го оценија „Мајка“ како „смело и современо филмско портретирање“ и „најкомплексното остварување на Митевска досега“. Овој исклучителен прием претставува уште еден голем успех за македонската кинематографија – во Венеција беше прикажан филм што се наметнува со интернационален јазик, естетика и релевантност.
„Мајка не е класичен биографски филм, туку обид да се прикаже една жена – Мајка Тереза – како сложена, повеќеслојна личност, далеку од клишеата на насмеаната светица.
Доаѓајќи од истата земја и град, чувствував длабока поврзаност со историскиот лик – и восхит кон нејзината храброст и решителност. Но, се запрашав: зошто мажите во историјата сме ги претставувале во најразлични светла, славени и во нивното добро и лошо, а жените речиси секогаш еднодимензионално? Со „Мајка“ сакав да дадам нова
перспектива, и да портретирам женска историска фигура прикажана без идеализации, туку со својата автентична сила, амбиција и противречности.
Во таа смисла, „Мајка“ е филм за слободата – и за храброста на една жена да биде различна, и покрај сите ограничувања на своето време.“ – изјави Теона Стругар Митевска за време на пресс конференцијата во Palazzo del Casino.

Номи Рапас, пак, рече: „Прифаќањето на оваа улога беше неверојатен предизвик и патување. Со месеци живеев со „Мајка“ во мене, низ многу емоции и внатрешни битки. Се нурнав во нејзиниот свет преку истражувања – читав многу, и позитивно и негативно, ги проучував нејзините писма, Библијата и Куранот, се обидував да го разберам времето и
местото во кое делувала. Она што го гледате на екранот е мојата Тереза – не копија, туку обид да ја пронајдам вистинската личност зад митот.
Соработката со Теона беше апсолутно прекрасна. Имавме искрена и силна врска, работевме без его и ја создадовме нашата Мајка Тереза заедно. Тоа беше двегодишно патување кое ми донесе нови перспективи и длабоко ме збогати.“

Уште пред премиерата, „Мајка“ беше продаден за кино-дистрибуција во над 15 европски земји, меѓу кои Франција, Германија, Италија, Шпанија, Данска, Шведска, Норвешка, Полска, Чешка, Финска и Белгија.

Од 3 декември, филмот ќе започне со кино-прикажување низ Европа – ретко и извонредно достигнување за македонска продукција.

„Овој извонреден интерес е доказ дека филмот има потенцијал да стане едно од најистакнатите европски остварувања оваа година,“ истакнуваат од француската агенција Kinology, задолжена за светска продажба и дистрибуција.

По премиерата во Венеција, филмот продолжува на своето фестивалско патување низ Европа и светот, а за македонската публика ќе биде прикажан на 46. издание на Интернационалниот фестивал на филмска камера „Браќа Манаки“, од 20 до 26 септември во Битола.

„Со оваа премиера, македонската кинематографија уште еднаш направи голем исчекор на светската сцена. Отворени се вратите кон нови можности, а патот кон меѓународен успех е трасиран – не само за филмовите на Теона, туку и за новите млади генерации кои доаѓаат” – изјави директорот на Агенцијата за филм, Сашко Мицевски.

„Мајка“ е копродукција на Северна Македонија, Белгија, Шведска, Данска и Босна и Херцеговина, во продукција на Лабина Митевска и Себастиен Делое, со извршни продуценти Номи Рапас и Силвија Хукс. Проектот е поддржан од Агенцијата за филм на Северна Македонија, Шведскиот филмски институт, Данскиот филмски институт, Центарот за кино на Федерацијата Валонија-Брисел и повеќе европски фондови.

Прикажи повеќе...

Култура

Две македонски премиери вечерва на 16. „МакеДокс“ во Сули ан

Објавено пред

Од

Две македонски премиери ќе се одржат на 16. „МакеДокс“ во Сули ан на претпоследниот фестивалски ден на 27 август. Во 20:30 часот на програмата е документарниот филм „Крајолици на човештината“ на Јана Хунтерова, кој е снимен во соработка во „Арт-поинт Гумно“. По нејзината уметничка резиденција во селото Слоештица, Хунтерова креирала визуелна приказна за Љубица и малкуте други соселани, кои и покрај тешкотиите, наоѓаат мир, поврзаност и слобода во зафрленото македонско село.

dobivaj vesti na viber

Во терминот од 22:30 часот, исто во Сули ан, ќе биде прикажан филмот „Кодот на Преспа“ на Никола Поповски. Во регионот на Долна Преспа, особено во селото Наколец, но и во околните села, со децении (а можеби и со векови) постои традиција на органски создаден соживот заснован врз меѓусебно разбирање и почитување. Секојдневниот живот на протагонистите таму и нивните меѓусебни односи претставуваат своевиден модел во кој е скриен одреден код на заедништво и општествена кохезија помеѓу луѓе од различни етнички, верски и други профили.

Сценариото за филмот е на Борјан Јовановски, кинематографери се Ѓорѓи Клинчаров и Фејми Даут, монтажата е на Гоце Кралевски, дизајнер на звук е Игор Поповски, музиката ја компонираше Глигор Кондовски, а продукцијата е на „Strymon Film“.

Претходната вечер, на 26 август, во Сули ан беше отворена фотоизложба на уметникот со светско реноме Киро Урдин. Фотографиите се создадени во при неговите многубројни посети на Долината Омо во Африка. Пред публиката во Сули ан авторот Урдин зборуваше за своите искуства при патувањата во Африка, средбата со африканските етнички заедници во Долината Омо и фасцинацијата од светот кој е далеку од цивилизацијата, а блиску до срцето.

Урдин зборуваше и за снимањето на своите арт-филмови во Африка, како и за патешествието со неговиот најпознат филм „Планетариум“. Во истиот блок беше прикажан и неговиот документарен филм „Оган и вода“.

Премиерата на три кратки документарни филмови на школата „Докуникулци“ на „МакеДокс“ се одржа на 26 август во Сули ан. Објектот едноставно беше претесен да ги собере сите заинтересирани да ги видат остварувањата на „Докуникулците“. Во еден блок беа прикажани филмовите „Живуша“ на Ксенија Довезенска, „Како стигнав до овде?“ на Рој Стефанова и „Борби со ветерници“ на Борјан Гаговски. Ментори на работилницата се режисерот Трифун Ситниковски и монтажерот Горјан Атанасов. Во реализацијата на филмовите учествуваа и Ивана Тимова, Ева Божиновска, Теодор Дамјановски, Јована Гаврилоска и Никола Поповски. Пред публиката во Сули ан младите филмски автори со голема возбуда зборуваа за снимањето, монтажата и продукцијата на своите први филмски дела.

Целосната програма на фестивалот „МакеДокс“ може да се пронајде на официјалната веб-страница на „МакеДокс“ (www.makedox.mk), а може да се симне и мобилната фестивалска апликација.

Прикажи повеќе...

Култура

Драмски театар Скопје со „Плејбоите…“ гостува на фестивалот РУТА на Бриони

Објавено пред

Драмски театар Скопје со претставата „Животот на провинциските плејбоји по Втората светска војна или Туѓото го сакаме – своето не го даваме“ утре, на 28 август ќе гостува на Бриони во Хрватска каде театарот „Ulysses“ е домаќин на фестивалот на Регионалната унија на театри, РУТА. Претставата ќе биде изведена на големата сцена на локалитетот Мали Бриони во 21 часот. Гостувањето на Бриони ќе биде шеста изведба на пиесата со што се заокружува сезоната на планирани настапи на летните фестивали. Станува збор за копродукција на НУ Драмски театар Скопје, Белградското драмско позориште, Местното гледалишче Љубљана и продукцијата на „Град театар“ Будва.

dobivaj vesti na viber

Премиерата на копродукциската претстава „Животот на провинциските плејбоји по Втората светска војна или Туѓото го сакаме – своето не го даваме“ во режија на Иван Пеновиќ, по текст на Душан Јовановиќ се играше во Црна Гора на 10 август на 39. фестивал „Град театар“ Будва. На летната сцена во комплексот „Словенска плажа“ претставата беше играна во четири последователни вечери.

Предизвикот да се создаде копродукциската претстава на четирите уметнички куќи е одбележувањето на пет години од смртта на авторот Душан Јовановиќ, кој остави силен печат во театарскиот израз во регионот. За претставата е истакнато дека: „Плејбоите…“ е текст напишан во 1972, од раниот драмски опус на Душан Јовановиќ, работен во формата на комедија дел арте. Претставата првпат е изведена во Местното гледалишче Љубљана една година подоцна. Во творештвото на тошашнаите „бунтовни“ уметници е присутен таканаречениот „лудизам“ – специфичен одговор на „тешките теми“ што ги отвори повоената генерација млади луѓе што биле современици на регионални историски движења, во духот на „Сексуалната револуција“ и „Пролетта од 1968 година“.

Режисерот Пеновиќ за претставата „Плејбоите…“ вели дека е вителот на живата еротика, младост и незаузданата, вечно незаситна страст. Сепак, меѓу редови се насетува и една празнина, суета и егоизам на општеството што постојано трча по уживање. Денес, половина век по ‘68, суетата и бесцелноста остануваат актуелни, а им се придружуваат и трката по материјалниот статус, но и егзистенцијалниот страв.

Покрај Иван Пеновиќ, авторскиот тим го сочинуваат и Соња Должан (превод), Лазе Трипков (сценографија), Александар Ношпал (костимографија), Владимир Пејковиќ (композиција) и Дамир Клемениќ (сценско движење). Во копродукциската претставата играат актерите од четирите уметнички куќи од регионот: Лазар Христов, Јулита Кропец, Марко Гверо, Соња Стамболџиоска, Лазар Николиќ, Вукашин Јовановиќ, Нејц Језерник, Марјан Наумов и Јована Спасиќ.

По изведбата во Охрид, македонската публика ќе има можност повторно да ја гледа претставата во втората половина на октомври за време на фестивалот РУТА во Драмски театар Скопје.

Прикажи повеќе...

Најново

Македонија43 минути

Нема активни пожари во Македонија

Во изминатото деноноќие до 07:00 часот утрово, на територијата на Македонија имаше вкупно 15 пожари на отворен простор, од кои...

Македонија46 минути

Почнува учебната година, во клупите ќе седнат 177.800 основци и 67.200 средношколци

Новата учебна 2025-2026 година ќе ја започнат 245 илјади ученици, односно 177.800 основци и 67.200 средношколци. Настава ќе има до...

Свет1 час

(Видео) Силен земјотрес го погоди Авганистан: „Стравуваме дека стотици луѓе загинаа“

Се стравува дека стотици луѓе се мртви и повредени откако земјотрес со јачина од 6,0 степени ја погоди суровата североисточна...

Свет2 часа

САД го укинаа издавањето визи за речиси сите Палестинци

САД го укинаа издавањето визи за речиси сите носители на палестински пасоши, објави „Њујорк тајмс“ во неделата. Ограничувањата се построги...

Свет3 часа

Руди Џулијани тешко повреден во сообраќајна несреќа во САД

Поранешниот градоначалник на Њујорк, Руди Џулијани (81), е повреден во сообраќајна несреќа во американската држава Њу Хемпшир, јавува Би-би-си. Според...

Свет3 часа

(Видео) Автомобил се забил во рускиот конзулат во Сиднеј

Автомобил се забил во рускиот конзулат во Сиднеј, а едно лице поврзано со судирот е уапсено, објави утрово австралискиот телевизиски...

Македонија3 часа

Нема подолги задржувања за влез и излез од државата

Сообраќајот на државните патишта се одвива непречено, по суви коловози, извести АМСМ. Интензитетот на сообраќај на патните правци надвор од...

Македонија14 часа

Пожарот во Вардариште е под контрола, дел по дел Скопје добива струја

Пожарот во депонијата Вардариште е ставен под целосна контрола, информираат од Дирекцијата за заштита и спасување. Поради големиот пожар повеќе...

Македонија14 часа

Вкупно 12 пожари на отворен простор, од кои три се активни, осум изгаснати, а еден под контрола

Заклучно со 18:00 часот, на територијата на државава има вкупно 12 пожари на отворен простор, од кои три се активни,...

Македонија16 часа

Цел Аеродром без струја поради голем пожар на Вардариште

Голем пожар изби попладнево на дивата депонија Вардариште каде што е зафатен поголем простор и постар објект. Во моментот интервенираат...

Топ18 часа

Притвореник побарал лекарска помош и починал во ќелија во затворот во Шутка

Притвореник од Долно Коњари вчера починал во КПУ Затвор Скопје, информираат од полицијата. -На 30.08.2025 околу 15:30 часот во СВР...

Македонија19 часа

Утре почнува учебната година, во клупите ќе седнат 177.800 основци и 67.200 средношколци

Новата учебна 2025-2026 година утре ќе ја започнат 245 илјади ученици, односно 177.800 основци и 67.200 средношколци. Настава ќе има...

Регион21 час

Поевтини цени на околу 25 видови производи ќе има во Србија во следните шест месеци

Во Србија од утре и во следните шест месеци, цените на околу 25 видови производи треба да бидат пониски, бидејќи...

Свет24 часа

Момче загина од мина обидувајќи се да ги врати козите, неговата професорка напиша емотивна порака

Вчера, 19-годишниот Мехмед Хасанамиџиќ го загуби животот во населбата Хоџиќи во Добој. Според извештаите, младиот човек влегол во обележаното минско...

Македонија1 ден

Паднати дрвја, настрешници и покриви, оштетени моторни возила и скинати кабли на ЕВН по вчерашното невреме во Скопје

Вчерашното невреме што го зафати Скопје предизвика бројни проблеми и материјални штети во различни делови на градот. На бројот за...

Скопје1 ден

(Видео) Вистинска драма кај „Борис Трајковски“, евакуација на публика, 9 полицајци завршија во болница

Попладнево околу 16 часот во близина на Спортскиот центар „Борис Трајковски“ во Скопје изби пожар кој предизвика паника кај учесниците...

Скопје2 дена

Силното невреме причина за повеќе пожари во Скопје, сите се изгаснати или локализирани

Попладнево скопскиот регион беше зафатен од силно невреме проследено со силен ветер и дожд, по што речиси истовремено избија повеќе...

Регион2 дена

(Видео) Драма на скопскиот аеродром: Aвион од Крит со 200 лица слета во Скопје наместо во Белград

Патници на авиокомпанијата „Виз ер“ кои требаше да летаат од Крит за Белград, наместо тоа завршија на аеродромот во Скопје...

Скопје2 дена

(Фото) Скопје на удар на невреме, силен ветер, паднати дрва, пожари во делови од градот

Скопје се соочува со нестабилни временски услови во текот на денешниот ден. Во моментов, во градот дува многу силен ветер,...

Македонија2 дена

Мицкоски жестоко му одговори на Филипче: Доста беше со итроштини, народот веќе не заборава, вие продадовте сѐ

Премиерот Христијан Мицкоски денеска остро одговори на изјавата на лидерот на СДСМ, Венко Филипче, за нова декларација во Собранието за...