Култура
Промоцијата на „Просто и строго – Конески“ од Антоновски ги обедини генерациите – има надеж за „смачканото племе“

Книжарницата на „Матица македонска“ беше премала за големиот број присутни на промоцијата на книгата „Просто и строго – Конески“ од Иван Антоновски, со која се одбележуваат 30 години од физичкото заминување на великанот. Писатели од сите генерации, академици, универзитетски професори, актери, музичари, ликовни уметници, новинари, режисери, издавачи и граѓански активисти, но и политичари, амбасадори, банкари, бизнисмени и многубројни почитувачи на убавата реч – сите беа на едно место поради новото исчитување на книжевното дело на Блаже Конески, остварено од Антоновски.
„За нас, сега е важно, како што имаше обичај да каже Атанас Вангелов, секако барајќи го релевантното во лингвистиката и во поетиката, дека во Иван Антоновски имаме доследен следбеник на идеите заложени во целокупните дела на Конески“, беше посочено на настанот. Во завршницата беше јасно: промоцијата на „Просто и строго – Конески“ од Иван Антоновски ги обедини генерациите – има надеж за „смачканото племе“ за кое пишуваше и создаваше Конески.
„Иван Антоновски се доближил до мислата на Конески за поетиката воопшто, независно дали му останале во мислите сите оние неразбирливи одломки од детството на Конески, кое го упатиле во сферата на литературата, на книжевната наука и особено на лингвистиката. Антоновски се надоврзува на претходниците што го истражувале и мемоарски Конески како дел од нивното современие или окружение и се вживува во растајнувањето на Конески за кое професорката Весна Мојсова-Чепишевска филолошки го предложува дипломатичниот израз „тестамент“ изнедрен, меѓу другото, и така форсиран низ книжевен разговор на сцена, перифрастично кажано, на значаен ден од македонската културна историја, посочи универзитетскиот професор Димитар Пандев.
Потоа, анализирајќи ја структурата на книгата на Антоновски, тој посочи и на конкретни примери од неа.
„Знам дека ќе ја прочитате книгата на Антоновски и посочените примери, низ нив најдобро ги доловуваме автобиографиите на современиците низ нивната антиподност, имено спротивставеност на односите меѓу идентификација и универзализација, што не е ништо друго, туку поетика во функција на јазикот. Ништо без лингвистика. А во оваа книга ја има особено во интерпретацијата на молитвите на Конески на кои Антоновски им се посветил со сета своја истражувачка жар, а Конески им пристапува со сиот својот медиевистички багаж“, истакна Пандев.
Како што напомена Пандев, Конески им припаѓа на онаа генерација писатели што ги изневеруваат каноните и жанровите. Тоа Антоновски го забележува и го следи низ сета творечка активност на Конески.
„Конески како и Јакобсон уживаше во бесконечните приказни, како оние од ‘Чудесата…’ на Јоаким Крчовски. А исчитувањето на Конески низ погледот на Иван Антоновски отвора простор за бесконечни приказни“, порача Пандев во завршницата на својата промотивна реч.
Професорот Венко Андоновски се осврна на „Просто и строго – Конески“ од Антоновски од книжевно-научен аспект.
„Оваа книга на Иван Антоновски, посветена на творештвото на духовната вертикала на дваесеттиот век, Блаже Конески, идеално ја отсликува тезата дека добри научни студии не се оние што инсистираат на точни одговори, туку оние што поставуваат точни прашања. Служејќи се со еден модел на компаративна критеристика (методологија), Антоновски покажува висок степен на научна акрибија, in extenso, и што е најважно – фрла нова светлина врз феноменот Конески од една нова генерација проучувачи, на кои естетско-методолошкиот плурализам им е основна гносеолошка алатка за читање на традицијата“, нагласи Андоновски.
Според него, како со пинцета, вадејќи клучни сегменти и цитати од творештвото на Конески, Антоновски отвора прашања што иницираат нови студии и истражувања за кои треба да се напишат и следни книги. Како што нагласи Андоновски, таквата постапка не е случајна бидејќи Антоновски со тоа се обврзува на свои следни научноистражувачки потфати посветени на Конески.
Во својата промотивна реч, Андоновски, меѓу другото, нагласи дека Антоновски со својата методологија ги има предвид сите релевантни истражувања на своите претходници и современици, но и полемизира со нив и паралелно со комбинирање разни книжевни теории доаѓа до нови согледби. Како што посочи, оваа книга колку што е за Конески, толку е и книжевнотеориска книга.
Во кус разговор меѓу него и авторот Иван Антоновски на сцената беше посочено и дека во некои претходни времиња Конески и не бил до крај разбран од своите современици, но дека денес многу поголемо прашање е колку е вистински разбран и во нашето современие.
Обраќајќи се пред присутните, Антоновски ја цитираше песната „Помен“ од Конески:
„Но, кон неговите стихови, да можам би додал и: ‘Јас сакам да го видам Блажета Конески, / а тие ми велат: ’Па ти знаеш, / тој физички си замина / пред триесет години’. Затоа што ми се чини дека по чествувањето на 100-годишнината од неговото раѓање, како да се помисли дека сме му се оддолжиле и многумина го заборавија, та и не однесоа барем два цвета на неговиот гроб. За жал, и 30-годишнината од неговото физичко заминување, како да беше заборавена од многумина. Друштвото на писателите на Македонија не организираше ниту еден достоен настан за потсет и поклонување пред делото на својот прв претседател. Не смееме ни да помислиме дека во 2021 година се исцрпе потребата од нови исчитувања на делото на личноста за која Валетас рече дека е ‘патријарх на македонското слово’. Или дека доволно сме му се оддолжиле на Конески. Затоа што во 2021 година, можеби само отворивме и тоа еден дел од прашањата кои упатуваат на потребата од доистражување и доисчитување на неговото творештво. Имаме уште многу што да доисчитаме, уште многу непознато што треба да го дооткриеме за да можеме да кажеме дека вистински сме го запознале Конески. И тоа е обврска на секоја генерација! Затоа се надевам дека оваа книга е достоен прилог за одбележување на годишнината, но и влог од мојата генерација“, порача Антоновски.
Тој и напомена: ваквиот влог не ги обврзува нашите претходници, туку, пред сè, нас, поновите генерации – да продолжиме со вреднувањето и спознавањето на делото на Конески. Ние треба да одговориме на прашањата што ќе ги отвориме. Затоа и „Просто и строго – Конески“ е само почеток на моето исчитување, кое продолжува… Исчитувањето не му го должиме само на Конески за сето она со што нè задолжи, туку го должиме на македонската култура и држава, си го должиме и себеси и на поколенијата по нас. Затоа што во творештвото на Конески е клучен дел од нашиот македонски код. Затоа, и не треба да заборавиме дека веќе имаме пример и патоказ – тоа творештво да го читаме како тестамент, како што ни покажува и една книга што ѝ претходи на оваа – „Конески како тестамент“ од Весна Мојсова-Чепишевска, со која се потврди дека Конески е нулта точка на македонската култура. Самиот Конески рече дека ќе дојде време кога во неговите песни, некој ќе бара скриена смисла. Тоа време веќе е дојдено…
„Впрочем, и ‘Просто и строго – Конески’ почнав да ја обмислувам и да ја остварувам како долг и обврска откако на крајот на 2021 година го добив примерок од ‘Конески како тестамент’, со авторска посвета: ‘За да исчита и да напише некој свој тестамент’. За мојата генерација да може да напише вој тестамент, прво мора да продолжи да го доисчитува тестаментот на Конески и исчитаното да го запишува на македонски јазик. Иако доисчитувањето на ова дело, чинам, никогаш не ќе заврши“ ,нагласи авторот на изданието со кое „Матица македонска“ ја одбележува 30-годишнината од физичкото заминување на Конески.
Во завршницата на своето обраќање тој ги цитира стиховите со кои Конески ја завршува песната „Помен“: „- Штом така… – реков јас. /- Што штом така? – рекоа тие“.
„Штом така, штом други го заборавија Конески годинава, еве сме ние, собрани денес, од разни генерации, со разни професии, со разчни идеологии… Тоа потврдува дека одново постои надежта за ‘смачканото племе’ како што ја има и во песната ‘Спомен по многу години’ од Конески“, нагласи Антоновски.
На настанот имаше и музичка програма подготвена од Драган Даутовски, со учество и на Елена Димовска и Ратко Даутовски.
По промоцијата, присутните долго во редица чекаа потпис и средба со авторот Антоновски, а разговорите за Конески, и покрај силниот дожд, продолжија и во вечерните часови.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Култура
Недела на италијанскиот филм од 9 јуни во Кинотека

Од 9 до 14 јуни 2025 година ќе се одржи XXV издание на „Неделата на италијанскиот филм – ITALIAN SCREENS“.
Организиран од италијанската амбасада во Скопје, во соработка со Италијанскиот културен институт во Белград и Кинотеката на Република Северна Македонија, фестивалот е под покровителство на проектот ITALIAN SCREENS, проект за поддршка на интернационализацијата на италијанскиот аудиовизуелен сектор, чија цел е промовирањето на најдоброто од италијанската филмска продукција во странство и вклучува и алатки за поддршка на италијанската кинематографија како што се даночни кредити и средства за дистрибуција и копродукции.
На овогодишното издание ќе бидат прикажани шест од најуспешните филмски остварувања на современата италијанска кинематографија. Филмовите, сите дистрибуирани помеѓу 2024 година и првите месеци на 2025 година, се учесници на престижни меѓународни фестивали и добитници на значајни награди и признанија од критиката и јавноста.
Темата што совршено ги обединува насловите во програма е патувањето: интерпретирано во буквална смисла со значење на пат кон родната земја или далеку од неа – но исто така и како визуелно, внатрешно, егзистенцијално, временско или емоционално патување.
Во понеделник, 9 јуни, фестивалот ќе го отвори „Партенопе“ (2024), најновото ремек-дело на наградуваниот Паоло Сорентино: филм кој претставува единствен склоп на поезија, носталгија и љубов кон Неапол, родниот град на режисерот. Во центарот на наративот се наоѓа Партенопе, независна и антиконформистична жена, со магнетна убавина и вечен порив по знаење. Нејзиното егзистенцијално и симболично патување, обележано со значајни средби, љубови, пријателства и разочарувања, кое е длабоко испреплетено со она на Неапол, прекрасен и декадентен град, колку убав толку и проклет, кој во филмот станува своевиден лик, жив и неуморен.
Фестивалот ќе се затвори во сабота, на 14 јуни, со филмот „Дијаманти“ (2024), новиот кинематографски успех на Ферзан Озпетек, кој ја освои наградата „Давид Ди Донатело од гледачите“ оваа година. Сместен во римска кројачка работилница во 1974 година, филмот ја раскажува приказната за човечките и работните односи на група жени вклучени во кроењето филмски костими. Преку овој микрокосмос, Озпетек истражува универзални теми како што се борбата против патријархатот, потрагата по идентитет, љубовта и пријателството. Резултатот е хармонично и полицентрично дело кое го слави женското соучесништво и отпорност.
Сите филмови ќе се прикажуваат на оригинален јазик со титлови на македонски и на англиски јазик. Проекциите ќе се одржат во историската Кинотека на Република Северна Македонија и ќе започнуваат во 20:00 часот.
Култура
„Кратка меморија“ – нова книга од Милица Димитријовска-Радевска

Книгоиздавателството „Панили“ ја објави поетската книга „Кратка меморија“ пд поетесата Милица Димитријовска-Радевска.
Како што истакнува Весна Мундишевска-Велјановска, оваа книга е мемориски регистар на складирани податоци, настани, случки, размислувања, укажувања… сместени во ќелиите на меморијата на една временска рамка која, и покрај активното темпо на збиднувањата, сѐ повеќе ја губи суштинската комплексност, и бледнее присвојувајќи еднозначни карактеристики.
Во едноличноста на бинарното постоење, оваа меморија тежнее да ги заштити вредностите од нивната маргинализација, да го реституира и она малку човечко што останало во нежната душа на човекот, всушност – да го сочува сопствениот капацитет, дури и да се надгради себеси елиминирајќи ја опасноста од предзнакот „кратка“, нагласено е во рецензијата.
„Во силно апострофираната конкретност на живеењето опеана во стиховите од „Кратка(та) меморија“ зјаат бројни празнини на помнењето. Боли отсуството на топлина, неодлучноста, недовербата, суетата, вришти заборавеноста, живи рани отвора обезвреднувањето – „животот вреди 10 грама чоколадо“ („Вредност“)… Во време на дигитализација и актуелната електронска комуникација, се чини како човекот да се подзагубил, како попатно да си го загинал идентитетот, како да молкнал сред преплетените фрекфенции на празните муабети, како да го закочил срцето во пребрзото темпо на стрелките од часовникот виснат на ѕидовите од галеријата на новото време. Како да му се подизгребало огледалото на средбите, па сега двонасочноста на изустената срдечност се извиличила во бесрамна себичност на збунето човече кое станува „вретено без предено, чепорошка на исколвана суета“, нагласува Мундишевска-Велјановска во рецензијата за новата книга на Димитријовска-Радевска.
Инаку, во песните од „Кратка меморија“ има и зајадливи нискости, вулгарности, пцости и гадости, подводаџии, есапџии, фалбаџии, расколници, луѓе со камења во срцата но и луѓе засегнати од сиот тој метеж кои во својата збунетост се повлекуваат во својата корупка барајќи го островот на својот спокој.
– Се чини дека стиховите на „Кратка меморија“, поотворено и погласно од претходните книги на поетесата, укажуваат на опасноста од жонглирањето на човекот по работ на амбисот и предупредуваат дека лесно може да нѐ проголта заборавот. Наместо разновидни прашања за егзистенцијалноста, овие стихови носат констатации со бројни извичници кои ја соголуваат лажната слика на среќно живеење сред пустината на духот, подвлечено е во првиот критички одглас за книгата.
Милица Димитријовска-Радевска е авторка на неколку поетски книги. Членува во Друштвото на писателите на Македонија и во Македонското научно друштво од Битола. Својот научен и истраќувачки труд го има реализирано и како коавторка на наставното помагало ,,Јазикот и графиката“. Има учествувено на голем број книжевни манифестации. Нејзината поезија е преведена на српски, англиски, романски јазик. Авторка е и на критички огледи, записи и рецензии за дела на повеќе современи македонски автори.
Поетската книга „Кратка меморија“ е достапна во книжарниците на „Матица македонска“.
Култура
Започнува 59. МТФ „Војдан Чернодрински“ во Прилеп

Со претставата „12“, во режија на Синиша Евтимов, на Македонскиот народен театар, вечерва во 20 часот во големата сала на Центарот за културата „Марко Цепенков“ во Прилеп ќе биде отворено 59. издание на Македонскиот театарски фестивал „Војдан Чернодрински“.
Организаторите велат дека голем интерес за фестивалот покажува прилепската публика и годинава, што се докажува и со фактот дека неколку претстави и пред почетокот на фестивалот се веќе распродадени.
На изведбата на актерите од МНТ, ќе претходи доделување на наградите за животно дело Соња Михајлова, Снежана Коневски-Руси и Гоце Тодоровски. На свеченото отворање ќе се обратат Ана Стојаноска, уметнички директор и селектор на програмата, министерот за култура и туризам Зоран Љутков и прилепскиот градоначалник Борче Јовчески.
Девет претстави во официјална селекција, четири во независна програма и една во придружна се селектирани за програмата на 59. МТФ „Војдан Чернодрински“, што ќе трае до 13 јуни под мотото „Смеј се и осмели се“.
„59.издание на фестивалот е спремно, внимателно спакувано, прецизно креирано со огромна љубов и почит кон сите учесници и гости. Во духот на мотото на фестивалот и се смеевме и осмелувавме низ предизвиците во текот на оваа година, но како тим покажавме и покажуваме, заедно со градот и целата поддршка од Министерството за култура и туризам и општествено-одговорните компании, дека Прилеп е единственото место за достојно да се слави театарската уметност. Посебна љубов кон целата публика која постојано покажува зошто е тоа така“, изјави Стојаноска.
За фестивалските награди и годинава ќе одлучува меѓународно жири, во состав: Нела Оташевиќ, продуцентка од Црногорско народно позориште, Иван Меденица, театролог и професор од Белград и Лилиа Абаџиева, театарска режисерка од Бугарија.
На програмата повторно ќе бидат детската зона, промоции на книги, разговори на тркалезна маса. Годинава, наместо досегашната платформа „Автор во фокус“ во која се славеше опусот на еден значаен автор за македонскиот театар, годинава ќе биде ставен фокусот на тројца мошне значајни театарски дејци од Прилеп. Тоа се: актерот и долгогодишен директор на нашиот фестивал Кирил Ристоски, актерот Благоја Спиркоски Џумерко и драмскиот автор и писател Благоја Ристески Платнар.
Новина е програмата „Драмолетање“, односно пичинг на кој неколкумина драмски автори ќе ги претстават своите дела. На тој начин фестивалот се труди да го поттикне домашното драмско творештво, но и поставување на истото на театарските сцени.
Фестивалот ќе биде затворен на 13 јуни со „Вистината“ на Театар Комедија.