Култура
Огледало на новата и револуционерна театарска естетика
Млад отворен театар
Овогодишното 34-то издание на Меѓународниот театарски фестивал Млад отворен театар помина навистина одлично. Селекцијата на театарските проекти, музичките настапи по секоја претстава и убавата фестивалска атмосфера, посетеноста… сè помина онака како што му доликува на овој театарски фестивал кој наредната година ќе прослави 35 години од своето постоење.Млад отворен театар годинава донесе 15 претстави обединети под мотото Твоето огледало, а селектор беше Дамир Домитровиќ – Кос. Инспирирани од бајката за принцот претворен во жаба, мотото на годинешните театарски претстави го карактеризираше бегството од себе, желбата да се биде некој друг, потребата од јавна исповед, потребата да се ѕирне во туѓите животи. Иако дел од претставите кои беа најавувани како спектакли не поминаа според очекувањата, сепак МОТ оваа година донесе свежина пред официјалниот старт на сезоната во домашните театри Пишува: Елена ДИМИТРОВСКА
Твоето огледало е средбата со Другиот во нас, приказ на нас самите и на општеството. Токму театарот е тој што ја симболизира вечната желба за поистоветување на гледачот со она што го гледа пред себе, како знак на незадоволството од светот што го опкружува. МОТ ги донесе пред публиката животите на античките ликови, оние од книжевноста и современото општество, како и оние непознати ликови кои секојдневно стануваат дел од реални шоуа и ги споделуваат и најинтимните делови од животот со нас, гледачите. МОТ беше отворен со Касандра, копродукцискиот проект на фестивалите МОТ, Теута (Црна Гора), ИНФАНТ (Србија) и Еџ Понто (Словенија) по текст на Љубомир Ѓурковиќ, во режија на Слободан Милатовиќ. Македонската екипа на претставата ја сочинуваа драматургот Загорка Поп Антоска-Андовска и костимографот Благој Мицевски. Иако Касандра беше најавена како радикален и жесток театарски проект, спој на античкото и документарното, кој на вистински начин требаше да кореспондира со годинешното мото на фестивалот, публиката на отворањето виде претстава со кафеански “шмек” и носталгија за старите добри времиња на поранешната држава, залиено со шампањ и свинско на сцената. Многумина од гледачите вечерта си заминаа разочарани и лути од она што го видоа, па од отворањето некако изгледаше дека годинава МОТ и нема да биде атрактивен за публиката. Но, за среќа, по шокот од првата вечер сè тргна како што треба наредните денови, со одличните Калигула на Националниот театар од Варна, Бугарија, во режија на Јавор Грдев, Кревко на Словенско младинско гледалиште, во режија на Матјаж Пограјц, и Пантагруел на Националниот театар од Сибиу, Романија, во режија на еден од врвните европски театарски режисери, Силвиу Пуркарете, претстава што беше прогласена за најдобра на фестивалот. Храбар и иновативен проект, инспириран од познатиот лик на Франсоа Рабле, исполнет со сексуална и гастрономична страст. Пантагруел покажа дека алтернативниот и експериментален театар не мора да се создава исклучиво со помош на техниката, туку преку телото, гласовниот израз и ритамот актерската екипа успеа од бизарноста да создаде нешто фасцинантно за гледање. Пантагруел беше комплетна авторска и актерска претстава, целина прекрасна за гледање и наградена и од гледачите и од критиката. Она што предизвика најголема љубопитност кај публиката секако беше гостувањето на Шовинистен-3-раум-Анатоми Театар од Виена, Австрија, и претставата Пансион Ф за австрискиот монструм Јозеф Фрицл. Во Скопје дојде и режисерот Хурберт Крамар, кој беше дел од актерската екипа на оваа сатира за медиумите и жртвите на медиумската порнографија. Независно од личниот впечаток од ова театарско шоу, можевме да видиме едно различно дело, кое комуницираше со публиката, комична и бизарна слика за жртвите на сексуално насилство и нивните “господари”.Двете премиери оваа година, Ескуриал, по текст на Мишел де Гелдерот, автор кој првпат се поставува во Македонија, во режија на младиот Ристе Алексовски, и Другата страна на Дуковски, студентскиот проект на Андреј Цветановски, доследно го следеа новиот тек на МОТ и на новиот Градски театар – Скопје, како театар фокусиран на актерот и актерската игра и специфичниот театарски простор.Селекцијата на домашните претстави на Македонскиот отворен театар, направена од актерот Висар Вишка, во еден ден ги донесе Телефонот на Театарот за деца и младинци, Едип на театарот Квартет, со Ѓорѓи Јолевски, во режија на Златко Славенски, и Маркиза на Драмскиот театар, режисерското деби на Ѕвезда Ангеловска (двете претстави ги имаа своите премиери на Скопско лето), Учителот Џинот на Народниот театар од Велес, во режија на Деан Дамјановски, и фантастичната Другата страна на Дуковски, во режија на Мартин Кочовски на Мал драмски театар – Битола. Традиционално, МОТ беше затворен на плоштадот Македонија со спектаклот Сума, балет во воздух на трупата Егзос од Швајцарија, како централен настан на Бела ноќ. Она што најмногу радува по завршувањето на МОТ е огромната посетеност на сите претстави и концерти, потрагата по билет повеќе и голем број театарски вљубеници кои успеваа да влезат и иако простум, до крај да ги изгледаат претставите. Настапите на домашните и изведувачите од регионот (Кома стерео, Штудгарт онлајн, Кло, Вуди Ален и Хана џез трио, Сашко Костов и други) дополнително ја кренаа фестивалската атмосфера, а клубот МОТ секој ден беше точката каде што се среќававме и ги разменуваме впечатоците по секоја изведена претстава, а слушавме и одлична музика. Ова е едно од најдобрите и најпосетените изданија на Млад отворен театар досега и уште еднаш покажа дека овој фестивал бил и ќе биде движечката театарска сила во Македонија, како и едно од водечките театарски случувања во Југоисточна Европа.На МОТ 2009 Театарот и како реално шоуРеалното шоу, или глобално популарното реалитѕ схоњ, е емисија во која луѓето од стварниот живот се сместуваат во различни телевизиски контексти. Денес и нема телевизија којашто како програмски фаворит нема, не креира или “ексклузивно” не пренесува некое реално шоу. Реалното шоу е и голем телевизиски бизнис, па денес сосем е јасно дека во долгите серијали на разноразните реални шоуа сè е, повеќе или помалку, наместено, планирано, одиграно како што смислила големата екипа на организаторите на шоуто. Јасно, голем е и профитот − на оние што го подготвуваат. Неколку години/сезони наназад, реалното шоу се пренесе и во театарот. Како реплика на времето и на животот во кој се бара вистината. Без разлика дали таа е твоја, моја, на некој друг. Театарските куќи или групи создаваат перформанси со сценски израз кој негува вид на натуралистички пристап, именуван како “гол израз” во кој се “одбегнува” естетско обликување. Само на прв поглед, зашто сè натаму (пред сè, во стартот) е потрага по сликата за животот. Мотото на годинашниот Млад отворен театар (интернационален фестивал кој 34 години во септември е најголемото доживување за театарската публика во Скопје) беше Твоето огледало. Добро смислен слоган во кој уште подобро се огледува тенденцијата на процесот на театарско реално шоу. Овој тип создавање/реализација во светот (па и на Балканот) е од понов датум. Во македонскиот театар не се негува. Дојде преку МОТ, како продукција, копродукција, гостување. Внесувајќи во програмата и ваков тип перформанси/претстави, МОТ , факт е, му ја отвори вратата и на театарското реално шоу. Преку водители на дејствието, со јунаци соочени со немањето темели за посреќен живот и втерани во рингот во кој може да се опстане единствено со лакташење, гризење и безобѕирно газење на другиот (како во секое ТВ реално шоу), со многу техника и музика, со творци (текстописци, режисери, актери…), фестивалската селекција внесе кај публиката и чувство на соживување со бескрупулозноста на животот на разни рамништа. Создавачите на театар како реално шоу , па нека е и телевизиско, имаат свои искуства. Најинтересно е она кое говори за заинтересираноста на публиката. Тие проекти се гледани, долго опстојуваат, гостуваат. Заинтересираноста и на творците и на консументите за театарското реално шоу е и во мигот на тематизацијата на јавниот изложен живот, како нов/авангарден концепт за синтеза на животот и уметничката девиза “живот и уметност, живот како уметност/театар и уметност/театар како живот”. Лилјана МАЗОВА
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Изложба „Пурпурна имагинација“ на Сафет Спахиу во Чифте амам
На 11 ноември во 19 часот, во Чифте амам при Националната Галерија на Македонија ќе се отвори самостојната изложба на ликовниот уметник и редовен професор на тетовскиот Државен универзитет, Сафет Спахиу, со наслов „Пурпурна имагинација“.
Ќе бидат изложени педесет дела од овој негов последен циклус на слики изработени во комбинирана техника. Изложбата ќе ја отвори директорот на Национална Галерија на Македонија, Али Синани.
Кустос на изложбата е Маја Крстевска и истата ќе биде отворена до 24 ноември.
„ПУРПУРНА ИМАГИНАЦИЈА“
Изложбата од циклусот „Боја на пурпурот“ на ликовниот уметник Сафет Спахиу во Националната галерија на Македонија, ни го открива неговиот творечки пат преку неколку поетични кругови во кои – низ силен индивидуален израз кој доминира во формирањето на неговата моментална преокупација – е даден белег на поетски приказ. За реализација на комплексната идеја на содржината и начинот на кој ја прикажува темата, поетиката на пурпурната боја ја визуализира во графикон со експресивен тоналитет на заднина со јасни контури и константен впечаток на наративни симболи, со јасно изразена рефлексија. Со истакнати претстави, со студиозно и прецизно обликување на дадените проблеми на творечката способност за креација, Спахиу исцрпно ја конципира својата идеја на правилно изведена композиција.
Во овој Циклус одлика на авторот се јаки контрасти со потези во полутонови и големата желба да се избегне, да се одмине денешницата. Тоа на гледачот му овозможува чувство на контакт со делото, како и допир со радоста на неговото творештво. Патем уметникот ни ја демонстрира својата чиста сведеност на необични, имагинарни и поетски слики, како и уметничката посветеност која води, пред сѐ, кон синтеза врз сопствените искуства. Со својата современа интерпретација и со интензивната употреба на различни вредности во преминот на колоритот кон пурпурната боја, Спахиу постигнува рамноправен уметнички и стилски сроден импакт.
Со својата фокусираност на сепаратно поставени експресии, во еден нов духовен амбиент, со веќе постигнат дигнитет, уметниковата поетска импресија е претставена како универзална информација. Потребата да се пренесе пораката, мислата или идејата, преку исчитување на уметничкото дело, овде е јасна сензација на знакови и симболи, преку формирање наратив кој е продолжение на природата на реализацијата.
Спахиу со изразена динамичност ни ја открива емоцијата во секој свој потег, а со преплетот на боите придонесува спонтано втемелување во единствена приказна, со која ни отелотворува дел од своето битие, ни ги открива своите внатрешни визии, но и доживувањето на надворешниот свет.
Анализирајќи го прикажаното, можеме да заклучиме дека Спахиу со посебна леснотија и прецизност на наративот кохезира до поетичната пурпурна која, впрочем, апстрактно експресионистички ја втемелува како главен принцип, воедно успевајќи да ја задржи виталноста на композицијата.
Маја Крстевска Виш кустос
БИОГРАФИЈА
Роден е 1960 во Призрен – Република Косово, од 1994 година живее во Гостивар.
Образование 1981 – 1985 Дипломирал на Факултетот за уметности при Универзитетот во Приштина, отсек – графички дизајн, во класата на проф. Шиќри Нимани.
Постдипломски студии, 2000 постдипломски студии завршил на Факултетот за уметности на катедрата за графички дизајн во класата на проф. Шиќри Нимани при Универзитетот во Приштина.
Самостојни изложби
Призрен:
1986 Дом на културата
1988 КУД „Агими“
1991 Галерија „Ватра“
1992 КУД „Агими“
1993 Уметничка галерија „РАДА“
1996 Уметничка галерија „РАДА“
2018 Градска галерија „АМАМ“
Гостивар:
1996 Кафе галерија „La Mrage“
1996 Кафе галерија „La Mrage“
2005 Културен центар „АСНОМ“
2018 Галерија КУЛТ
2025 Галерија КУЛТ
Скопје:
2000 Арт клуб „Алтернатива“
2007 Културен информативен центар
2009 Национална галерија „Чифте амам“
2015 Културен информативен центар
2025 Национална галерија „Чифте амам“
Њујорк, САД:
2009 Галерија МЦ во Њујорк
2019 Галерија МЦ во Њујорк
Пула, Р. Хрватска:
2023 Галерија Цвајнер
Истанбул, Р. Турција
2023 Културен информативен центар
Групни изложби
Учествувал на многу колективни изложби во земјата и странство, како што се: Косово, Албанија, Хрватска, Германија, Франција, Турција, Бугарија, Аргентина, САД, Јужна Кореја, Обединети Арапски Емирати итн.
Награди:
1995 Награда “Flaka e Janarit” Гнилане
2000 Награда “Истакнат педагог” ФЛУ, ДУТ-Тетово
2000. Награда “Арс Албаника” Приштина
2007 Награда “Лаза
2008 Награда за давање придонес во ДУТ – Тетово
2010 Награда “Ноемвриска награда” ДЛУМ Драудакум
2012 Награда “Глобален натпревар на уметноста” КОСОВА АРТ Приштина
Култура
„Једен ансамбл“ од Турција в недела во КИЦ
Дирекцијата за култура и уметност на Скопје информира дека во рамките на јубилејното 25-то издание на фестивалот „Есенски музички свечености“ ќе се одржи концерт на „Једен ансамбл“ од Турција на 9.11. 2025 г. (недела), со почеток во 20 часот, во Салон 19.19 (Културно-информативен центар).
На концертот ќе учествуваат: Руи Азиз – каманча, Халил Ибрахим Доѓан – неј, Реџеп Белен – тамбура, Наваф Хамед – канун и Бураг Месробјан – перкусија.
Једен Ансамбл е основан во Виена во 2018 година и организира концерти во различни делови на Европа, специјализирајќи се за класична турска и турска суфиска музика. Групата е единствена во Австрија и една од ретките во Европа со ваков фокус. Репертоарот обединува дела од 10 век до денес, во разни форми и структури, изведени на акустични инструменти како неј, танбура, уд, канун, кеменче и бендир, а понекогаш настапуваат и гостински уметници. Ансамблот изведува инструментални, побожни и вокални форми со соодветни инструменти, а бројот на изведувачи се прилагодува според проектот. Настапуваат во Австрија и низ Европа, вклучувајќи Германија, Унгарија, Чешка и Полска, учествувале на многу меѓународни фестивали, а нивните настапи биле прикажани и на значајни телевизиски канали како ТРТ.
Публиката во Скопје ќе има ретка можност да ужива во извонреден музички спој на историја, духовност и уметничка прецизност, кои го одразуваат богатството на ориенталната музичка традиција, вели организаторот.
Настанот е поддржан од Турскиот културен центар – Институтот „Јунус Емре“ во Скопје.
Култура
Во македонскиот КИЦ во Загреб отворено првото издание на Фестивалот на современата македонска книжевност
Пред бројна публика во македонскиот КИЦ во Загреб беше отворено првото издание на Фестивалот на современа македонска книжевност којшто македонскиот КИЦ го реализира во соработка со реномираната македонска издавачка куќа ,,Македоника литера“ .
Фестивалот го отвори директорката на Македонскиот културно-информативен центар во Загреб, Мими Ѓоргоска Илиевска која истакна дека, целта на Фестивалот е да ја покаже важноста на книжевниот превод како уметнички и творечки чин и како поттик за книжевна размена и културен дијалог. Фестивалот е осмислен како простор за разговор, соработка и нови инспирации на авторите, преведувачите, издавачите и читателите. Тој е отворена културна прилика да им оддадеме признание на оние кои ја создаваат книжевноста, на оние кои ја преведуваат и на оние кои ја читаат и ја сакаат.
Пред присутната публика се обрати македонскиот амбасадор во Хрватска Н.Е. Драган Ѓурчевски кој ја истакна важноста на македонскиот КИЦ за културната македонско-хрватска соработка.
Директорот на издавачката куќа “Македоника литера” , Нове Цветаноски, ги претстави изданијата од хрватски автори преведени на македонски јазик, а од името на хрватските автори се обрати Драго Гламузина, писател и уредник.
Во присуство на авторите беа промовирани и хрватските изданија на книгите „Сезона на глуварките“ од Блаже Миневски и „Чувар на тајната“ од Ранко Младеноски кои неодамна беа публикувани на хрватски јазик. На промоцијата покрај авторите учествуваа и Дијана Бахтијари од издавачката куќа „Тим прес“, Томислав Ровичанац, преведувач, како и Жарко Милениќ, издавач и преведувач. Модератор на промоциите беше Владимир Илиевски.
Книжевниот фестивал треба да придонесе за афирмација на совремната македоснка книжвност и за продлабочувањето на македонско-хрватските културни врски, посебно во полето на книжевноста.
Во рамките на годинашната фестивалска програма беше отворена изложба на книги од хрватски автори преведени на македонски јазик, објавени од Друштвото за издавачка дејност ,,Македоника литера“, која досега има публикувано близу 50 наслови од хрватската книжевност.
На отворањето на првото издание на Фестивалот присуствуваа еминентни хрватски автори, преведувачи и издавачи, истакнати претставници на македонските и хрватските институции и организации во Загреб, бројни загрепчани, Македонци кои живеат, работат или се школуваат во Загреб, студенти на Филозофскиот факултет во Загреб, како и претставници на државната и локалната самоуправа во Република Хрватска.
Вториот ден од Фестивалот продолжува со трибина ,,Хрватско-македонските културни врски низ призмата на книжевниот превод и промоции на академик Горан Калоѓера, проф. д-р Борјана Прошев Оливер и фототипното издание на ,,Бели мугри” од Кочо Рацин.

