На 17 август, на деведесет и тригодишна возраст, почина Сретен Перовиќ, великиот црногорски поет и пријател на Македонија.

Долги години тој беше во контакт со нашата книжевна и, воопшто, со нашата културна средина, секогаш присутен на големите книжевни манифестации кај нас – на Струшките вечери на поезијата, на Рациновите средби и, исто така, како претседател на Црногорскиот ПЕН центар, на конференциите на Македонскиот ПЕН. Комуникацијата меѓу двата ПЕН-а беше постојана. Посебна љубов, енергија и знаење Сретен низ годините посвети на преведувањето и афирмацијата на македонската литаратура на црногорски и на српско-хрватски јазик, посебно на поезијата. Ненадминливи се неговите препеви на поезијата на Конески, на Јаневски, на Шопов, на Матевски и понатаму на делата на помладите генерации македонски писатели. Во 2012 година издавачката куќа „Слово“ од Скопје ја објави неговата книга „Македонија екумена“, книга со текстови за Македонија и пред се за македонските книжевни дејци и нивните дела, која некои критичари ја нарекоа „ода на македонскиот национален и државен идентитет“. Неговата креативна работа беше виоко ценета и препознаена кај нас. Перовиќ е втемелувач и подоцна претседател на Друштвото за црногорско-македонско пријателство и почесен член на повеќе институции, хуманитарни здруженија и невладини организации во земјата и во странство. Сретен беше избран за член на МАНУ надвор од работниот состав во Одделението за уметност.

За своето книжевно творештво, пак, Перовиќ е добитник на бројни награди, како и на најзначајните национални и високи меѓународни приз-нанија. Тој објави дваесеттина книги лирска поезија, четири книги од доменот на книжевната историја и критика, четири тетролошки книги,

има приредено десетина и објави неколку десетици книги на преводи и препеви. Како поет е застапен во бројни антологии и негоивите дела се преведувани и објавувани на триесетина јазиици во светот. Книжевната соработка продолжува меѓу македонските и црногорските писатели и издавачи и убаво е да се задржи ритамот и квалитетот на таа соработка што го воспостави Сретен, великиот поет и пријател.

Димитар Башевски

СРЕТЕН ПЕРОВИЌ

МАКЕДОНИЈА ЕКУМЕНА

Exaudi Domine

Да те видам да провидам да не превидам

од незорливата ѕвезда од гребените на Ловќен

од непримерната зора на судната Црна Гора

Да те отмам среде медузите

Загнати по раните што те печат

на испостеното лице

Македонијо мајко со солзи внатре што ти течат

Macedonia erudita Macedonia elevata

Macedonia efemerida Macedonia efeminata

Macedonia ekumena Macedonia errata

Macedonia enologena Macedonia elidirata.

Ти високо стебло со лисје прогризани

ти молњо во грлото на божилакот што бега

ти тишино на огнот и на звукот на праските

окопнува ли твојата премрзната рака сега?

Macedonia egida Macedonia exudata

Maceodnia elodeja Macedonia expulziata

Јадосана мајко со солзи внатре што ти течат

ја глодаат ли насилници твојата става?

Те ставаат ли на крст како Христа

дали со силата на огнот молитва ти дават?

Makedonija ateknija Makedonija anoftalmija

Makedonija aksenija Makedonija atelija

Makedonija eudemonija

Господе, дај да биде!

Клетвата што мојот род ја пратил

а мевлен е за секој што пати

душманот до оборче да го фати:

О јаду се своме забавио!

Пасју душу по свијету носио!

У манити лик ударио!

На крвничка врата хљеб просио!

Људи му – и смрт презирали!

Macedonia adjustata Macedonia aboliata

Macedonia beata

A m e n!

(Препев: Петар Т. Бошковски)

Бурни овации за европската премиера на „Приказната на Електра“ од Сашо Димоски, во режија на Дејан Пројковски која вчеравечер во Центарот за култура „Григор Прличев“ го затвори 65. „Охридско лето“.

Изведбата на претставата, не само што се истакна со својата оригинална интерпретација на оригиналот на Софокле, реализирана на квадратно платно, туку понуди и уникатно искуство покажувајќи како театарот може да се спои со аудио-визуелната технологија за да се прошири во бескраен простор.

Петте актери со целото свое тело ја изразуваа режисерската намера во краткорочната соработка со режисерот и тимот од различна јазична и културна средина, притоа изразувајќи ги емоциите на своите ликови. Тие не само што ги одиграа своите улоги, туку и се усогласија со технологијата. Во епилогот, режисерот сакаше да пренесе порака за мир и помирување, а не за војна или одмазда, преку ликот на Електра.

„Приказната за Електра“ е копродукциски проект на „Охридско лето“, Театарската асоцијација на Јужна Кореја и АРТЕМА.

Годинава, „Охридско лето“ понуди уникатна програма која привлече голем број посетители. На фестивалскиот репертоар беа 28 настани од областа на класичната музика, седум театарски претстави, а во дополнителната програма и ликовна изложба и проекција на филмови. На сцените на фестивалот, Антички театар, црквата „Света Софија“ и нејзиното предворје, на Долни Сарај, во Центарот за култура „Григор Прличев“, како и во „Форт кафе“ под Самоиловите тврдини продефилираа над 1000 извонредни уметници од САД, Чешка, Франција, Австрија, Литванија, Турција, Молдавија, Германија, Полска, Грција, Холандија, Израел, Хрватска, Црна Гора, Кина, Велика Британија, Србија, Русија, Швајцарија, Шпанија, Унгарија, Јужна Кореја и Македонија. Според резервациите за билети, во публиката имаше и бројни посетители од над 30 земји од сите континенти.

Директорот на НУ „Охридско лето“, Ѓорѓи Цуцковски е задоволен од посетеноста на годинешното јубилејно издание на фестивалот и од реакциите на публиката.

-Воодушевен сум, пред сè, од реакциите на публиката затоа што освен спектакуларното отворање, распродадени бевме секоја вечер. Тоа е показател дека се исплаќа трудот што сме го вложиле при креирањето на програмата и при нејзината реализација од страна на целиот тим на „Охридско лето“. Со оглед на тоа што и за отворањето на фестивалот на 12. јули, Охрид беше делумно празен, нашите сцени беа постојано полни. Тоа значи дека фестивалот сам по себе привлекува туристи, а тоа било и неговата намена при формирањето заедно со уште неколку фестивали во поранешна Југославија. Сметам дека „Охридско лето“ кога има квалитетна програма, има и што да понуди. Има туристи кои посебно доаѓаат во овој период за да слушнат квалитетна класична музика и да гледаат врвни театарски претстави, вели Цуцковски.

Според него, квалитетот на програмата и реномето на фестивалот ќе бидат задржани и надградени во при следното 66.фестивалско издание.

-Јас како раководител на национална установа којашто треба да ги штити трајните вредности, секогаш ќе се борам за квалитетот и за врвната уметност, класичната музика и драмските претстави, за да го зачуваме нивото на фестивалот кое е негувано и одржувано 65 години, да продолжиме да го надградуваме и да оставиме на идните поколенија да има со што да се гордеат, додава директорот на НУ „Охридско лето“, Ѓорѓи Цуцковски.

Покровител на „Охридско лето“ е Претседателката на РС Македонија, Гордана Сиљановска-Давкова. Фестивалот е финансиран од Владата преку ресорното министерство за култура и туризам.

Со специјална проекција под ѕвездено небо на Rooftop Open Air Cinema, во организација на „Скопје сити мол“ и „Синеплекс“ и во соработка со Кинотеката на Македонија, синоќа беше одбележан големиот јубилеј – 20 години од премиерата на култната македонска црна комедија „Балканкан“ во режија на Дарко Митревски.

На настанот присуствуваше дел од филмската екипа, актерите Владо Јовановски, Ѕвезда Ангеловска, Ирена Ристиќ, Емил Рубен, ѕвездите од „К15“ – Васко Тодоров и Бранко Огњановски, сценографот на филмот, Бујар Муча, костимографката Жаклина Крстевска, менаџерот на локации, Роберт Јазаџиски, и Зоран Ристески, продукциски менаџер, како и пријатели на филмот, и многу јавни личности од македонската сцена.

Режисерот Митревски, кој веќе 18 години живее и работи во Лос Анџелес и чиј филм ги собори сите рекорди на гледаност и обедини актери од Македонија, Србија, Хрватска, Босна, Италија и од Словенија, со видеопорака се обрати до присутната публика од елитната холивудска населба Малибу.

Во видеопораката накусо ја раскажа приказната за македонската урбана легенда за лошата баба завиткана во килим, која е лајтмотивот околу кој потоа се развива приказната на целиот филм.

„Приказната за бабата завиткана во тепих не ја измислив јас – тоа беше македонска урбана легенда за некое наше семејство на летување во Бугарија. Кога почнав да го подготвувам филмот, тогашната австриска амбасадорка во Скопје ме убедуваше дека оваа приказна не се случила во Македонија, туку на едно австриско семејство во времето на Студената војна во тогаш комунистичката Унгарија. Подоцна запознав и некои шпански новинари, кои ме убедуваа дека тоа е шпанска приказна, која му се случила на некое шпанско семејство во Мароко. За на крај, откога филмот прошета на фестивали и беше дистрибуиран во светот, да прочитам еден есеј на писателот Габриел Гарсија Маркес, кој вели дека постојат приказни што им припаѓаат на сите народи и за кои сите веруваат дека токму ним им се случиле, па наведува приказна за некоја си баба завиткана во украден тепих која ја слушнал дури во три земји: Виетнам, Аргентина и Русија. Тоа значи дека загубената баба му припаѓа на целото човештво. Единствена разлика помеѓу нивните баби и нашата баба е што нашата има име: се вика баба Зумбула. И таа баба Зумбула пред 20 години во Македонија беше пославна и од Бионсе и од Тејлор Свифт заедно. Таа баба на ‘Балканкан’ му донесе неверојатна популарност и тој стана најгледан филм во нашата кинематографија: со 150.000 илјади продадени влезници и 20.000 илјади легално продадени ДВД-примероци“, вели Митревски, додека во заднина се гледаат долгата плажа и тиркизниот океан, а потоа неочекувано го сврте ракурсот на камерата, каде што сè уште се гледаат урнатините во Малибу, кој изгоре во стравотните пожари годинава и додаде:

„Како едно мало потсетување, гламурот и славата се минливи, нашите животи се минливи – само делата се вечни. И затоа на баба Зумбула и на ‘Балканкан’ им посакувам да ни бидат вечни и вековити“.

По проекцијата, следуваше кратка сесија разговори со дел од актерската екипа, во која беа споделени анегдоти, спомени и емотивни моменти од снимањето. Настанот заврши со коктел под отворено небо – вистинско филмско славење, проследено со неформално дружење.

Поради голем интерес на 22 август (петок) во 21 часот, „Балканкан“ ќе биде повторно прикажан на Rooftop Open Air Cinema.