Апокалиптичното сценарио на ткн „валкана бомба“ во посед на терористите на џихадистичката група Исламска држава, односно опасноста од нуклеарен тероризам, ќе биде главната тема на меѓународниот самит за нуклеарна безбедност кој ќе се одржи во Вашингтон под претседателство на американскиот претседател Барак Обама.

Во четврток и во петок во американската престолнина ќе се собера околу педесетина светски челници на состанокот на врвов на кој ќе се расправа како да се спречи најголемиот кошмар – нуклеарниот тероризам. Станува збор за четвртиот меѓународен сами за нуклеарна безбедност чија цел е да се оневозможи пристапот на терористите до нуклеарните материјали или постројки. Во текот на процесот светските челници ќе настојуваат подобро да превенираат екстремистите да украдат или да дојдат нуклеарни материјали.

Засега се зајакнати борбата против илегалното тргување со ваквите материјали и да се намалат резервите на збогатен ураниум и плутониум, користени за атомски бомби, кои се раштркани по светот. Целта, исто така, е јакнење на кибернетичката безбедност на самите нуклеарни централи.

Независните експерти признаваат дека се преземени одредени напори. По првиот ваков самит во 2010 година четиринаесет нации ги отстранија своите залихи од фисиски материјали, а другите земји ги забрзаа напорите да ги отстранат. Јапонија, на пример, во текот на овој март врати во САД плутониум кој овозможува производство на педесетина атомски бомби.

Меѓутоа, експертите од Иницијативата против нуклеарната закана (NIT) сметаат дека забавуваат владините напори, како и дека постојат слаби точки во безбедноста на многубројни нуклеарни постројки во светот.

Во последните дваесет години, предупредуваат од IAEA, забележани се 2.800 инциденти поврзани со нелегално поседување или губење на радиоактивни материјали. Според американските експерти, пак, до крајот на 2014 година во светот имало 1.370 тони високо збогатен ураниум, од што најмногу во Русија. Според студијата од 2015 година Меѓународниот панел за фисиските материјали, во светото останува доволно плутониум и збогатен ураниум за производство на 200.000 нуклеарни бомби со моќност како онаа којашто кон крајот на Втората светска војна САД ја фрлија врз јапонскиот град Хирошима.

Начините на кои напорите вложени последните години може да бидат продолжени е едно од големите прашања за кои треба да се разговара на самитот којшто ќе биде последниот за американскиот претседател Барак Обама Неговата администрација беше иницијаторот за овие самити, а доправа треба да се дефинира кој ќе ја преземе таа улога по неговото заминување. Ви својот историски говор во Прага во април 2009 година за „светот без нуклеарно оружје“, Обама предупреди дека ризикот од „нуклеарен напад“ претставува „најдиректната и најекстремната закана за светската безбедност“.

Првиот самит за нуклеарната безбедност беше одржан во 2010-та во Вашингтон, а потоа следеа самитите во Сеул во 2012-та и во Хаг во 2014 година. Русија годинава ќе биде само набљудувач.

Самитот се одржува во еден од најдраматичните моменти, откако белгиските и светските медиуми по исламистичките напади во Брисел од 22-ри март известија дека исламистичката ќелија имала намера да произведе радиоактивна ткн „валкана бомба“. Беше известено, исто така, дека е пронајден убиен во неговиот стан припадник на обезбедување на една белгиска нуклеарка и оти притоа исчезнала неговата пропусница.

Само два дена по бриселските терористички напади, Меѓународната агенција за атомска енергија (IAEA) предупреди дека „тероризмот се шири и дека можноста да се употребат нуклеарни материјали не може да се исклучи“..

Координаторот на Европската унија за борба против тероризмот, Жил де Кершов во саботата предупреди дека во следните пет години би можел да дојде до „кибернетички напад“, односно преземање контролата врз нуклеарна централа преку интернет. /крај/мф/сн

Извор: Reuters/AFP