Македонија
Децата во зима ни живеат во гасна комора, педијатарот Андоновски алармира за нездравиот воздух
Повеќе од половина од населението во Македонија живее со четирипати повеќе штетни честички во воздухот, според стандардите на Светската здравствена организација. Истражување на британски „Гардијан“ покажа дека Македонија и Србија имаат најзагаден воздух во Европа, се соочуваат со огромна здравствена криза и се области со опасни нивоа на загадување на воздухот. На мапата што ја објави „Гардијан“, Македонија и Србија се во црна боја.

Истражување на британски „Гардијан“ покажа дека Македонија и Србија имаат најзагаден воздух во Европа, ги обележа во црна боја
Многу мал процент од луѓето се свесни дека загадувањето претставува ризик за здравјето на сите нас, дека може да биде причина за нечија смрт. Топката се префрла од локалната на централната власт и обратно, а бројките на починати лица постојано растат. Апелите на граѓанските здруженија да се реши проблемот што ја стави Македонија на листата на 10 најзагадени земји според веб-страницата што го мери квалитетот на воздухот, Iqair, не допреа ниту до претходната, а ниту до актуелната владејачка гарнитура.
Загадувањето го зема својот данок, според специјалист педијатарот Ангелчо Андоновски, и децата се тие што најмногу страдаат.

Нашите деца зимскиот период го живеат во гасна комора, вели Ангелчо Андоновски, специјалист педијатар
„Присуството на ПМ 10-, ПМ 2,5-честичките, тешките метали, бензините, токсичниот отпад, кој постојано е присутен во Скопје, предизвикува безброј проблеми, кои, за жал, предизвикуваат хроницитет, а со тоа и нарушено здравје уште од најраната возраст, можам слободно да кажам – нашите деца зимскиот период го живеат во гасна комора. Возрасните лица се исто така засегнати и се јавуваат со компликации на нивните хронични заболувања и би рекол дека и животниот век е скратен поради комплицирање на нивните состојби со коморбидитети. ПМ 10-честичките го напаѓаат белодробието, а ПМ 2,5-честичките крвните садови, па затоа и бројот на срцеви и мозочни удари е веќе на највисоко можно ниво“, вели Андоновски.
Граѓаните се револтирани од фактот што власта ништо не презема, велат дека се занемаруваат проблемите, кои навистина претставуваат ризик за сите нас. Постојат организации што се занимаваат со ова прашање, но ефектите се речиси и невидливи.

Дишеме воздух загаден трипати повеќе од дозволеното
Табелата претставува анализа на податоци на ПM 10-честичките од студијата, која е подготвена од професор доктор Дејан Мираковски, а се однесува за Скопје. Заклучокот е дека загадувањето на воздухот ја надминува просечната дозволена граница, што укажува дека дишеме воздух загаден трипати повеќе од дозволеното.
Децата до пет години најпогодени од отровниот воздух
Доцент доктор Мирјана Димовска од Институтот за јавно здравје, која ги работи процените за влијанието на загадениот воздух врз здравјето на населението со акцент на смртноста, вели дека хронично болните луѓе со кардиоваскуларни, цереброваскуларни заболувања, респираторни заболувања и други коморбидитети, но и децата под 5 години, се најподложни на влијанијата на загадениот воздух со ПМ-честички, а кој го дишеме.
„Најчувствителните групи на население се деца помлади од 5 години, постари граѓани (над 65-годишна возраст особено), бремените жени, лица со хронични заболувања (циркулаторни/кардиоваскуларни заболувања), пациенти со астма и ХОББ, дијабетичари, луѓе што работат на отворено и пушачи, чиј ризик од сериозно срцево оптоварување се зголемува меѓу 3 и 4 пати. Оние со веќе постојни респираторни проблеми се изложени на особен ризик. Иако помладите лица и децата над 5- годишна возраст не спаѓаат во високоризичните групи на население, тоа не значи дека и нивното здравје не може да биде афектирано при краткотрајни изложености на високи концентрации на загадувачки материи“, се дел од пресметките што ги врши Димовска од Институтот за јавно здравје.
Според магистер доктор специјалист Ангелчо Андоновски, појавата на голем број опструктивни заболувања, појавата на астма, појавата на голем број алергии и исто така појавата на фиброза на белодробието се веќе појави што се следат во оваа измината деценија, а и повеќе.
„Одговорност мора да има токму поради фактот дека видливо овој проблем предизвикува огромен број нови заболувања, а и изгубени животи поврзани токму со загадувањето“, вели Андоновски.
Гасификацијата е решение за загадениот воздух
Дарко Блинков, генерален инспектор во Инспекторатот за животна средина, на нашето прашање како Министерството го решава проблемот со загадувањето, вели дека постојано се прават инспекциски надзори во однос на сите поголеми загадувачи. Тој посочува дека следењето на квалитетот на воздухот почнува некаде пред 50-ина години и додава дека треба многу да се вложува во однос на справување со аерозагадувањето, а според него, главните загадувачи се домаќинствата.
„Најголем проблем имаме со енергентите. Користењето на јагленот, дрвата и пелетите, горивата. На целиот Балкан има лош квалитет на јаглен. Нашето Министерство направи детаљна анализа за објекти што користат разни типови цврсти горива и, за жал поразителни се резултатите бидејќи најголем дел се од општините или од државната администрација. Станува збор за образовни и здравствени капацитети, каде што вложувањата на државата треба да бидат најголеми, но со оглед на тоа дека поглавјето на животната средина е најобемно и најскапо, а секако државата не е многу дарежлива со пари“, вели инспекторот Блинков.
Како што истакнува тој, се добиваат средства од донатори од Европската Унија и за десет општини веќе има планови за справување за проблемите со квалитетот на воздухот.
„Инвестирано е во мониторинг-станиците преку субвенционирање мерки. За време на короната беше проблем со струјата и со пелетите. Мислам дека гасификацијата е еден од главните елементи што ќе помогне многу во Македонија да се подобри квалитетот на воздухот. Добар пример е болницата за гинеколошки работи во Чаир, која се приклучи на гасоводната мрежа, како и општите болница во Струмица и Куманово“, посочува Блинков.
Според него, друг значаен индикатор што влијае на загадувањето е сообраќајот.

Оние што имаат возила со поголеми емисии на загадување ќе треба да плаќаат и поскапа регистрација, вели инспекторот Дарко Блинков
„Не само Македонија, туку и целиот Балкан стана увозник на целото европско ѓубре од возила, некогаш тоа биле добри брендови, но по 20-25 години возење, навистина тие возила не користат за ништо, со пробиени катализатори, особено дизел-возилата. Може во иднина да биде забранет увозот за одредени возила. И оние што имаат возила со поголеми емисии на загадување ќе треба да плаќаат и поскапа регистрација. Тука би можела државата и да субвенционира мерки, на пример, да се врати старото возило и со доплата да се земе поново. Индустријата исто многу влијае на загадувањето на воздухот. Економијата, екологијата и здравјето некако не одат заедно. Ќе имаме едно, ќе немаме друго. Огромен проблем секако е и пренаселеноста со згради“, завршува Блинков.

Загадувањето во 2021 година е трипати помало од тоа во 1991 година, покажуваат податоците на air.moepp.gov.mk
Според податоците на air.moepp.gov.mk, на табелата од 1990 сѐ до 2021 година загадувањето се намалило, но сепак е над дозволеното ниво.
Маја Терзиова и Сара Танаскоска
Оваа сторија е продуцирана со поддршка на регионалниот проект „SMART Balkans – Зајакнување на улогата на медиумите во справувањето со климатските промени“ имплементиран од Центарот за промоција на граѓанското општество (CPCD), Центарот за истражување и креирање политики (CRPM) и Институтот за демократија и медијација (IDM) и финансиски поддржан од Министерството за надворешни работи на Норвешка (HMNP).
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Македонија
Герасимовски: Дом за стари лица, нова градинка и зголемени субвенции за граѓаните, буџетски приоритети за Центар во 2026
Советот на Општина Центар на 3. Седница едногласно го усвои Буџетот за 2026 година. Проектираниот основен буџет на Општина Центар за наредната година изнесува 1.217.450.000 денари и претставува највисок буџет досега. Од вкупниот износ, 527.230.000 денари, односно 43 проценти, се наменети за капитални инвестиции, додека 690.220.000 денари, односно 57 проценти, се планирани за тековни оперативни расходи, известуваат од општина Центар.
Буџетот е реален и транспарентен, со фокус на реализирање на проектите зацртани во програмата за вториот мандат на градоначалникот Горан Герасимовски.
„Секој денар е насочен кон проекти што носат подобри услови за живот, поквалитетно образование, повеќе грижа за најмладите и повозрасните и уреден јавен простор. Ова е буџет со кој ги исполнуваме ветувањата дадени пред граѓаните“, рече Герасимовски.
Во делот на капиталните проекти се планирани значајни вложувања со долгорочен ефект. Општина Центар обезбеди средства за изградба на модерен дом за стари лица, со услови усогласени со европските стандарди, додека за најмладите се предвидува нова детска градинка во близина на Клиничкиот центар „Мајка Тереза“, со капацитет до 100 деца. Овие проекти, нотирани во програмата, се клучни за подобрување на квалитетот на животот на сите генерации во локалната самоуправа.
Во рамките на стратешките инвестиции, се планира изградба на граѓанско-административна зграда, која ќе биде симбол на отворена и достапна општина, со капацитет од 300 паркинг-места. Реализацијата на овој проект тежок 380.000.000 денари, ќе се одвива фазно, со цел да се обезбеди квалитетна и функционална инфраструктура.
Дополнително, на местото на монтажниот паркинг во Буњаковец, е предвидена изградба на нова катна гаража со капацитет од околу 250 возила, како решение за проблемот со недостиг од паркинг-места во тој дел од Центар.
Во образованието се инвестира и преку изградба на два нови базени во основните училишта „11 Октомври“ и „Димитар Миладинов“.

Како дел од капиталните вложувања, општина Центар значително го зголемува и буџетот за зеленило, на 20.000.000 денари, со цел заштита и унапредување на животната средина во урбани услови, информира Општината.
Буџетот предвидува и низа активности за уредување на јавниот простор и подобрување на инфраструктурната мрежа, меѓу кои реконструкција на улица Ленинова, од Партизанска до Градски парк, како и реконструкција на повеќе локални улици, уредување на пјацети и потегот од Зелено пазарче до улица Македонија, поставување пристапни рампи и набавка на нова урбана опрема.
Во локалниот економски развој и дигитализацијата, Буџетот за 2026 година опфаќа мерки насочени кон подобрување на квалитетот на живеење и современо управување со општината. Меѓу нив е и Смарт системот за мерење бучава, ветен во програмата за 2026 година, а реализиран уште на крајот на 2025 година. Вкупно 30 дигитални уреди се поставени на најфреквентните локации со цел континуирано следење на нивото на бучава и враќање на мирот и спокојот на граѓаните.
Наредната година ја воведуваме Центарската картичка, со која жителите ќе добиваат попуст за одредени производи и услуги, доградба на ГИС-порталот во мобилна апликација, активирање на уште една бесплатна Wi-Fi зона на Боемска, продолжување на поддршката за НЕЕТ младите и почеток на меѓународен проект финансиран од Европската комисија, во соработка со АЛДА.
Значаен раст има и во вложувањата во социјалната заштита, образованието и културата. Еднократната парична помош за новороденче во следната година се зголемува од 7.000 на 10.000 денари, а финансиската поддршка за повозрасните граѓани во социјален ризик од 2.500 на 5.000 денари.
Бесплатниот оброк е една од клучните мерките ветени во делот на образованието и поддршката на семејствата во Центар. Од септември 2026 година, сите ученици во целодневната настава ќе добиваат оброк на трошок на општината, обезбедени се средства и за бесплатни екскурзии преку проектот „Ја сакам Македонија“.
Продолжува успешниот проект на воведување училишни униформи, а се зголемува и финансирањето на обезбедувањето во училиштата. Буџетот за образование е зголемен од 51.000.000 денари во 2025 година на 72.840.000 денари во 2026 година, што покажува тенденција на понатамошен раст.
Двојно зголемен е и буџетот за култура, кој покрај средствата за веќе етаблираните проекти како „Центарска симфонија“, „Нешто што ќе остане“, „Вечер под ѕвездите“ и „Мурали и графити“, воведува и нови културни содржини како детскиот фестивал „Детелинка“, „Звукот на иднината“ и „7/8 Центарски такт“. Со овие вложувања, Општина Центар ја позиционира 2026 година како година на културен подем и континуирана поддршка на уметноста и младите.
Новата финансиска рамка е скроена во соработка со граѓаните. Општина Центар им се заблагодарува за идеите и предлозите, кои помогнаа во креирањето на проекти и буџетски решенија што одговараат на реалните потреби на жителите. Ваквата соработка е темел за развој и отчетност, нов буџет насочен кон подобрување на секојдневието и квалитетот на животот во општината, се додава во соопштението на општина Центар.
Македонија
„За сала од 50 илјади евра, Таравари потроши 750 илјади евра народни пари“, велат од „Влен“
„Вистината, кога е документирана, станува неповратна. Денес, фактите зборуваат погласно од која било пропаганда и од кој било обид да се скрие зад празни зборови. Во Гостивар е извршена една од најсериозните финансиски злоупотреби што локалната самоуправа во Северна Македонија некогаш ги видела. Сала на општинскиот совет, која технички и функционално можеше да се изгради со максимална цена од 50 илјади евра, беше изградена по скандалозна цена од околу 750 илјади евра“, велат од „Влен“.
„Ова не е грешка. Не е толкување. Не е политичка дебата. Ова е сериозна злоупотреба на јавни пари. Документот постои. Бројката постои. А документот е потпишан од Арбен Таравари.
Таков случај не постои во ниту една општина во Северна Македонија. Ваква злоупотреба од ваков обем не е пронајдена ниту во општините во регионот. Ова е доказ за срам и институционална неодговорност. Затоа, одговорноста не е колективна, ниту апстрактна. Одговорноста има име и презиме: Арбен Таравари.
ВЛЕН не зборува со предрасуди, туку со факти. А фактите не можат да се сокријат, ниту да се релативизираат, без разлика колку гласно се извикува за нив. Ова е моделот на управување што го искусија граѓаните на Гостивар: луксуз за владата, сиромаштија за граѓаните; неконтролирано трошење, недостаток на одговорност и презир кон јавниот интерес.
На 11 јануари завршува оваа приказна. Граѓаните на Гостивар ќе зборуваат јасно и со еден глас за Невзат Бејта. Ќе го испратат Арбен Таравари и неговата политичка клика на политичкото дно, исто како што потона на 11 октомври неговата селотејп коалиција позната како НАИ.
ВЛЕН не го прикрива криминалот, не ја релативизира корупцијата и не преговара со вистината. Гостивар заслужува правда, чесност и нов почеток. Времето за злоупотреба заврши“, соопшти „Влен“.
Македонија
„Заев не е политички активен веќе 5 години, зошто ВМРО-ДПМНЕ упорно ни се обраќаат со прашања за слободен граѓанин на Македонија“, прашува СДСМ
„ВМРО Ванчовистичка не може, или можеби не сака да сфати дека Зоран Заев не е политички активен веќе пет (со букви), нагласуваме 5 години (со бројка). Ако треба да дојдеме и да им го нацртаме тоа – тука сме. Затоа не разбираме, или премногу добро разбираме (дефокус), зошто упорно ѝ се обраќаат на СДСМ со прашања за слободен граѓанин на Македонија – Зоран Заев“, прашува СДСМ.
„За неколку дена влегуваме во 2026 година. Ако на ѕидот сè уште ви стои стар календар од 2016 година, време е да го смените.
Еве, наскоро ќе биде 15 јануари – ќе поминат точно 10 години откако вашиот тогашен, а и сегашен претседател Никола Груевски не е премиер.
Единствено што можете да нè прашате е: Колку документи за вашите криминални дејствија има АКТ и на колку години затвор се однесуваат тие документи. Вам останува само да одговарате – и тоа пред судот и пред народот!“, соопшти СДСМ.

