„Прифаќањето договори за добрососедство, анекси и слично, во кои македонскиот јазик ќе биде заменет со синтагми од типот – официјален јазик на РС Македонија или македонски јазик според Уставот се неприфатливи, бесмислени и самоуништувачки и нема да бидат на штета само на Македонците во Република Македонија или надвор од неа туку ќе бидат и на штета на сите говорители на македонскиот јазик. Имајќи го предвид сево ова, упатуваме апел до преговарачите од македонската страна да не прифаќаат разговори за категории, како јазик, нација и историја, за кои не може да се преговара и да ги чуваат македонските државни и национални вредности, како и идентитетските обележја. Ова е ставот на лингвистите од Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје за статусот на македонскиот јазик во преговорите меѓу Македонија и Бугарија.

По последните случувања поврзани со можното отворање преговори со ЕУ за членство и со барањата на Бугарија да не се именува нашиот јазик како македонски, туку како официјален јазик на РС Македонија, научните работници во Институтот за македонски јазик „Крсте Мисирков“ – Скопје го изнесоа својот став.

„Кога го имаме предвид јазикот, треба да се осврнеме на Европската повелба на фундаментални права, чиј чл. 22 гласи: ‘Унијата ќе ја почитува културната, религиозната и јазичната разноликост’. Сметаме дека при сите разговори што ги опфаќаат јазичните и идентитетските прашања секоја земја членка на ЕУ мора да ја почитува оваа европска определба. Всушност, овој член ги поставува како беспредметни притисоците од Бугарија, но го поставува и прашањето за отсуство на реакција од ЕУ во врска со споменатите притисоци.

Во однос на изнесените негаторски ставови од бугарска страна и ставовите дека наводно македонскиот јазик бил создаден во 1944 година, треба да го имаме предвид развојниот процес на македонскиот јазик. Во лингвистиката се прифатени и научно се фундирани фактите дека дијалектната диференцијација во Македонија почнала од 11 век, од кога може да се следат многубројни иновации, а основните црти на македонските дијалекти се проследуваат на преминот од 13 кон 14 век. Во текот на 19 век во Македонија се јавуваат многубројни дејци, кои исцрпно се занимаваат со посебните јазични особености на македонските говори во споредба со бугарските и српските говори, како што се: Х. Матов, П. Зографски, Е. Спространов, Т. Китанчев и други. Автентичната дејност и јазичен израз на Ѓорѓија Пулевски, кој во Речникот од три јазици во 1875 година пишува: „Наше отачество се велит Македонија и ние се именуваме сл. Македонци“, го отвора патот кон македонското наречје во книгите, речниците и во учебниците и кон обработката на историјата во книгата „Славјанско-македонска општа историја“. Кон втората половина на 19 век почнале во Македонија да излегуваат учебници на македонски говори од Димитар В. Македонски, Димитар Хр. Узунов, Кузман Шапкарев, Венијамин Мачуковски и др. и почнале да се отфрлаат бугарските учебници како неразбирливи за учениците. Во 1891 година е формирана Младата македонска книжовна дружина, која го издава списанието „Лоза“, во кое се употребуваат правописни правила што ги истакнуваат јазичните особености на македонските говори. Вистинска артикулација на идејата за македонски литературен јазик е книгата на Крсте Мисирков, „За македонцките работи“ од 1903 година, во која се изнесени основните критериуми за стандардизација на македонскиот јазик. Преку оваа книга и во списанието „Вардар“, Мисирков ја промовира правописната норма преку фонетската реализација на централните македонски говори. Македонскиот јазик во 1903 година бил и службен јазик на Македонското научно-литературно другарство во Санкт Петербург, на чие чело биле К. Мисирков и Д. Чуповски. Со прифаќањето на основните Мисиркови поставки за стандардизацијата на македонскиот јазик и нивна разработка се заокружи кодификацијата на македонскиот во 1944 година, чија јазична норма беше широко прифатена во сите сфери на општествениот живот“, велат лингвистите.

Според нив, од историска перспектива, за македонското малцинство е важно да се знае дека во периодот до 1948 се признаваат македонската нација и Пиринска Македонија, СР Бугарија, при што се постигнува и еден вид културна автономија, реализирана со: изучување на македонскиот јазик и историја, отворање Македонски народен театар во Благоевград (Горна Џумаја), печатење прилози на македонски јазик во „Пиринско дело“ итн. Таквата ситуација траела во изменета форма до 1958 година кога почнал стриктно да се промовира ставот дека македонска нација не постои, односно дека е тоа бугарска нација, а сето тоа се промовира и преку текстовите на БАН во врска со историјата и со јазикот. Бугарија како членка на ЕУ сѐ уште ја нема ратификувано Европската повелба за регионални и малцински јазици. Македонците во Бугарија го употребуваат својот дијалект во секојдневната комуникација, а единствено во Благоевград излегува весникот „Народна волја“ како периодичен весник за историја, култура и уметност, во кој се објавуваат текстови и на македонски стандарден јазик.

„Ако ги земеме предвид демократските постулати на ЕУ и потребата од нивно спроведување, Бугарија се поттикнува да ги примени средствата за унапредување на јазичните права на малцинствата, поточно: Конвенцијата за заштита на човековите права и основните слободи, Европската повелба за регионалните или малцинските јазици на ЕУ, Универзалната декларација за човекови права и Конвенцијата против дискриминација во образованието на ООН. За македонските лингвисти, како и за сите Македонци, без разлика дали се државјани на Република Македонија или не се, е неприфатлива и синтагмата македонски јазик според Уставот затоа што македонскиот им припаѓа на оние што го зборуваат, како што е, всушност, со сите други јазици во светот. Синтагмата македонски јазик според Уставот е бесмислена самата за себе и не соодветствува на општествените законитости зашто, за да постои еден јазик, не му е потребен устав. Современиот македонски јазик ги опфаќа сите негови пројави, и стандардната варијанта и разговорните варијанти, но и дијалектните, од коишто, всушност, е произлезен стандардниот јазик.

За разлика од стандардниот јазик, за дијалектните варијанти на македонскиот јазик, кои се протегаат и надвор од границите на Република Македонија: во егејскиот дел во Република Грција, во пиринскиот дел во Република Бугарија, во малопреспанскиот крај, Голо Брдо и Гора во Република Албанија и во неколку села во горанскиот крај во Косово – не е потребен устав. Неоспорни се фактите за протегањето на македонскиот дијалектен ареал, потврдени од врвни дијалектолози, и Македонци и странци, врз база на научни докази и факти. Притоа не треба да заборавиме дека имаме и голема македонска дијаспора што го зборува и изучува македонскиот јазик во многу земји во светот, каде што владеат правото и демократијата“, се вели во соопштението потпишано од асистент истражувач м-р Христина Андоновска и проф. д-р Наталија Андријевска.

ЦИУЕ Театар Пи, Скопје во соработка со ЦПЛИП- Порака Скопје на 3 декември на меѓународниот ден на лицата со попреченост започнува со мултимедијална кампања со наслов „Прозорците што се смеат“.

Фокусот на проектот е да се развие разбирање за потешкотиите со кои ранливите групи се соочуваат кога се обидуваат да го изразат својот глас во општество. Кај нив, во изминатиов период како и кај сите граѓани е намалена комуникацијата, социјализацијата, самостојноста во извршување на сите активности. Со тоа лицата со попреченост може да станат поранливи. Ваквата состојба предизвикува и лицата со попреченост да станат поранливи, да се јави чувство на осаменост, која носи и други последици. ЦИУЕ Театар Пи изминатиов период заедно со лицата со попреченост подготвија изложба на уметнички инсталации, онлајн музички концерт и онлајн документарен филм.

Во текот на целата 2020 година лицата со интелектуална попреченост од дневниот центар Порака по нивни идеи и видувања на конкретната ситуација во која живееме, изработуваа цртежи и фотографии на големи дрвени прозорци кои ќе бидат изложени на отворено на плоштадот Филип Втори до црквата Св.Димитрија. Изложбата се отвара од 15:00 часот на Меѓународниот ден на лицата со попреченост 3 декември, 2020 година и ќе трае до 10 јануари 2021 година.

Вториот настан е концерт кој ќе биде онлајн емитуван на 18 декември во 19:00 часот
на фејсбук страницата на Театар Пи https://www.facebook.com/theatre.center.pi .

Третиот настан е документарен филм со наслов „Прозорците што се смеат“кој е поделен на два дела и ќе се емитува на 18 декември во 19:00 часот на фејсбук страницата на
Театар Пи https://www.facebook.com/theatre.center.pi .

Првиот дел од документарцот е сниман пред пандемијата во кој тие го покажуваат својот светоглед. Актерите низ различни сцени ги покажуваат своите таленти и можности и прават јасна динстинција помеѓу стереотипите кои се создадени кон нив и кои се во суштина тие како индивидуалци со сите свои можности. Вториот дел од филмот е сниман за време на пандемија во кој актерите имаат можност за изразување на нивните потреби и причини да креираат и така да го изминат овој период на изолација, да најдат своја форма и начин да се себеизјават и да ги идентификуваат своите проблеми и јасно да ги изговорат.

Проектот е поддржан од Град Скопје и Делагацијата на Европската Унија, Скопје.

Денеска е вториот ден од деветотто издание на самитот „Македонија 2025“, кое се одржува во дигитална/хибридна форма. Денот почна со интерактивна дискусија со наслов „Светот во време на криза“, организирана од клубот „Келог алумни“ на „Македонија 2025“, каде што свои излагања имаа Борут Штрукељ – универзитетски професор на Катедрата за фармацевтска биологија на Факултетот за фармација при Универзитетот во Љубљана, член на тимот за развивање на вакцината против Ковид-19, и Ѓорѓе Војновиќ – главен извршен директор на „Триглав осигурување“ АД Скопје.

Во моментот во фармацевтската индустрија, генерално, има две клучни работи, односно дилеми поврзани со откривањето на вакцина против Ковид-19, а тоа се безбедноста и ефикасноста. Колкава би биле безбедноста и ефикасноста доколку се земе предвид краткото време за развој – една година.

„Драго ми е што ќе зборувам на оваа тема. Токму тоа е основното прашање – како ќе развиеме вакцина за толку кратко време ако земеме предвид дека за тоа реално се потребни три-четири години. Беа инвестирани билиони евра за најкратката можна процедура, а тоа го олесни целокупниот процес. Секако, безбедноста е најважна. Кога станува збор за ефикасноста, новите вакцини се многу добри, но мора да се внимава на безбедноста. Новите вакцини се составени од РНК И ДНК-молекули, значи само од генетски материјал. Може да се каже дека на некој начин поради тоа се поефикасни и побезбедни. Сепак, мора да сме внимателни“, истакна професорот Борут Штрукељ.

Во своето излагање тој исто така ја објасни разликата меѓу типовите вакцини и направи споредба меѓу оние на „Модерна“, „Фајзер“, „Астра зенека“, руската и кинеската вакцина.

„Секоја земја, секое министерство за здравство, е одговорно за вакцинацијата и ќе има можност да избере од најмалку три вакцини на пазарот. Светот има повеќе опции. Но, сè уште е тешко прецизно да се зборува за безбедноста и ефикасноста“, истакна Штрукељ.

Понатаму, на панел-дискусијата „Исти правила – различни земји: Како да почнете и да изградите успешен бизнис?“, публиката имаше можност да слушне за искуствата од врвни докажани луѓе од сферата на домашниот и меѓународниот бизнис.

Вториот ден од самитот го заокружија Мајк Зафировски, коосновач и член на одборот на директори на „Македонија 2025“, и Харди Пемхива, извршен директор и управен директор на „Еконет глобал лимитид“ од Јужна Африка, со интересна дискусија на тема „Совршени животни метрики“.

Во обид да ѝ се помогне на сопствената држава, „Македонија 2025“ изработи и платформа за поврзување македонски компании со професионалци и експерти со македонско потекло од светот. Посетителите на виртуелниот самит може да очекуваат интересни содржини и во текот на утрешниот последен ден.