Министерот за економија и труд, Бесар Дурмиши соопшти дека откако вчера стартуваше мерката „новогодишна кошничка“ бројката на производи кои се опфатени со неа се зголемил на 1036 производи. Со мерката како што претходно беше најавено од страна на Владата, граѓаните ќе можат да набавуваат поевтини производи за 10%.

Според Дурмиши, во акцијата досега се приклучиле над 90 производители и дистрибутери на производи.

„Новогодишната кошничка“ започна вчера и според најавите на надлежните ќе трае до 15 јануари 2025 година. Дурмиши оценува дека со мерката ќе може директно да им се помогне на граѓаните преку подобрување животниот стандард и празниците да ги поминат во пристојни услови.

Производите кои се опфатени со акцијата се обележани на рафтовите со посебна ознака, појасни Дурмиши.

Листата на производи како што нагласи, не е затворена, а Државниот пазарен инспекторат ќе врши контроли на терен со цел утврдување на злоупотреби на мерката, и доколку истите бидат регистрирани како што најави ќе се пишуваат казни.

На рафтовите, како што истакна, треба да биде истакната и новата и старата цена на производот.

Дурмиши апелираше до компаниите доследно да ја почитуваат акцијата која сами тие ја имаат креирано а доколку граѓаните имаат забелешки истите да ги пријават на бесплатниот телефонски број 191 или на веб страната на инспекторатот.

Директорот на пазарниот инспекторат, Влатко Стојкоски без прецизен одговор дали трговците ги зголемиле цените 30 дена пред да почне „новогодишната кошничка“ и дали Владата е изиграна.

„Постапуваме по Законот за заштита на потрошувачи. Кога е акциска продажба се утврдуваат цените во изминатите 30 дена“.

На забелешката дека инфлацијата во ноември пораснала токму во делот на храна и пијалоци и дека тоа покажува дека некој во ноември ги зголемувал цените во тој дел, тој укажа дека законот е јасен.

„Конкретно за оваа иницијатива на трговците, цените се утврдуваат изминатите 30 дена а за другото формално правно имаме механизам да ги провериме уште еден месец наназад но по Закон на потрошувачи ние контролираме овие 30 дена. Треба да видиме на што се должат тие зголемувања, некаде имаме и берзански производи, а после да излеземе со коментар. Во секој случај тоа треба да го провериме“.

На прашањето за можни казни доколку имало злоупотреба тој рече дека Законот за потрошувачи е јасен.

„Се надевам дека трговците, ова е нивна иницијатива и се надевам дека ќе ја почитуваат и се надевам дека на дело ќе ја изразат нивната општествена одговорност а пред се тука се граѓаните да судат. Втор ден е од акцијата, ние вчера бевме на терен имаме генерално ситни забелешки но денеска имаме информација дека се отклонети“.

Надлежните порачаа дека сите неправилности кои ќе бидат утврдени во однос на изигрување на цените да бидат навремено пријавени до пазарната инспекција. Ќе има, како што беше речено на прес-конференцијата, прво опомени а постојат и казнени одредби за која надлежните оценуваат дека нема да има простор, бидејќи мерката треба да има влијание за заштеда на семејниот буџет на граѓаните.

Министерот за здравство Арбен Таравари подготвува измени за раководниот кадар на јавните здравствени институции. Најавува дека е ги смени директорите што ќе бидат оценете како слаби, а ќе ги пофали перфектните.

„Има перфектни, одлични, многу добри и слаби директори. Секогаш кога ќе направите избор од 150 раководни кадри во јавните здравствени установи, некои ќе бидат многу добри, некои се слаби. Ние како Министерство ги анализираме перформансите на директорите и нормално е дека таму кај што не се раководи баш како што треба, би требало да направиме промени, меѓутоа дозволете ни време за да имаме основи и факти за некои од директорите дека, генерално, не функционирале добро. Оние што функционирале многу добро и перфектно треба да ги пофалиме, да ги кажеме. И се гледа по работите, гледате каде одиме и веќе промовираме одредени работи, од ништо прават нешто. Тоа е за пофалба“, рече министерот Таравари.

За да каже кого ќе пофали, а кого ќе смени, Таравари побара уште време оти не сака да зборува паушално иако и од здравствените работници секојдневно добивал информации дека во одредени болници, здравствени домови, клиники има незадоволство од она што некои директори не се однесуваат баш како што треба. Таравари смета дека директорите треба да бидат диригенти на екипа која треба да функционира подобро за пациентите, кои се центар на вниманието во здравството, да бидат задоволни.

Поинаков пристап во решавање на проблемот со аерозагадувањето и носењето серија одлуки што ќе ги вклучат сите субјекти што го создаваат аерозагадувањето во Скопје, со зададени рокови и доволно време сите навремено да ги извршат потребните приспособувања, предлагаат од Здружението за истражување, едукација и креирање екополитики „О2 иницијатива“. Тие вакво барање испратиле до советниците и до градоначалничката на град Скопје, Данела Арсовска, во кое ги наведуваат и одлуките што треба да се донесат за да се намали загадувањето во главниот град.

Од таму посочуваат дека во зимските месеци, според студијата направена во 2021 година за која се вршени дневни мерења во текот на една година на две локации во Скопје – кај мониторинг-станицата во Карпош и во Лисиче, утврдено е дека на согорување дрва и дрвна маса отпаѓа околу 50-60 %, на согорување нафта и мазут, за греење или како енергент во индустријата отпаѓа помеѓу 12 до 16 % и на сообраќајот отпаѓа меѓу 11 до 14% какозаднинско урбано загадување, но во близина на сообраќајниците и до 34 %. Во летните месеци, пак, најголемо загадување, дури до 46 %, го предизвикува градежната, почвената прашина.

„О2 иницијатива“ бара да се донесат седум одлуки во Град Скопје:

1. Забрана за греење на нафта, лесни масла, јаглен, мазут, кокс во град Скопје, која за домаќинствата би стапила во сила 1.10.2026, а од 1.10.2028 за сите други објекти.
Ова, според иницијаторите, ќе им даде доволно време на домаќинствата за измена на начинот на греење во прифатлив, што би подразбирало на гас, со пелети, топлински пумпи, инвертери и сл., а јавните објекти ќе имаат доволно време да објават јавни повици, да изработат проектна документација и ја изведат потребната промена на терен. Општините за оваа потреба може да аплицираат за инфраструктурни проекти до Министерството за животна средина од програмата за децентрализација на Владата.

2. Домаќинствата што ќе останат да се греат на дрва во град Скопје, како и другите субјекти што ќе користат дрва за греење и/или како енергент, а тоа се најчесто погони од дрвна индустрија, да мораат да постават филтри. Оваа мерка да стапи во сила од 1.1.2027 за правните субјекти и домаќинствата во урбаните делови на град Скопје, од 1.1.2029 за домаќинствата во руралните делови на градот. Постојат филтри за домаќинства во земјата, чии цени се пристапни за наши услови. Во тековниот период да бидат доделени субвенции од Град Скопје и од Владата на РСМ за филтри, соодветни на примањата во домаќинствата, со примена на скалест пристап, при што на најранливите категории ќе им бидат доделени суви дрва за греење за сезоната (за да се избегне горење гуми и друг отпад) и филтри.

3. Од 1 октомври до 1 мај, но и во преостанатиот дел од годината, во деновите со загаденост за ПM 10 над 50 μg/m3 и за ПM 2,5 над 25 μg/m3, кои ќе бидат измерени на најмалку две мониторинг-станици во Скопје, да може да сообраќаат само возила од прва еколошка категорија, со зелена налепница, во согласност со Законот за возилата. Исклучок ќе бидат возилата проектирани и изработени исклучиво за потребите на Армијата на Република Северна Македонија, полицијата, брзата помош, противпожарните служби, возилата на потполно глуви лица со потврда за членство од Националниот сојуз за глуви лица, на лица заболени од дистрофија, мултиплекс склероза, церебрална парализа, параплегија, хемиплегија, квадриплемија, детска парализа (полиомиелитис), слепите лица со оштетување на видот над 90 %, лица на дијализа и лица со ампутација на рака или нога со признато телесно оштетување од 80 % утврдено со акт на надлежната комисија во Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на РСМ. Оваа мерка да стапи во сила од 1.10.2026.

Во согласност со законот, првата еколошка категорија ги опфаќа возилата со ниво на емисија на издувни гасови Евро 5 и повисоко, како и возилата со емисија на издувни гасови Евро 4 и Евро 3, на кои е вграден уред за погон на течен нафтен гас или погон на компримиран земјен гас, хибридните возила и електричните возила, како и возилата што имаат вградена опрема, која ја намалува емисијата на гасови во воздухот и ги достигнуваат стандардите на Евро 4, Евро 5 и повисоко.

Граѓаните може да ги искористат субвенициите во согласност со годишните програми на Министерството за економија и труд за субвенционирање дел од трошоците за вградување уреди за погон на ТНГ или друг вид алтернативно гориво и за субвенционирање дел од трошоците за купување ново возило со одјавување на старото.

4. Забрана за користење мазут, нафта, лесно масло, јаглен, кокс, петрол кокс како енергент во индустриските/производни погони, мали, средни и големи, со и без елаборати за заштита на животната средина, Б-интегрирани еколошки дозволи, А-интегрирани еколошки дозволи во град Скопје, онаму каде што производниот процес го дозволува тоа и каде што најдобро достапните техники укажуваат на можност за користење нас или електрична енергија (примарно од обновливи извори). Оваа мерка да стапи во сила од 1.1.2030. Сите индустриски/производни погони, кои треба да ја направат измената, а немаат пристап до гасовод, да се пријават до Град Скопје до 1.7.2025 за тој навреме да биде изграден.

5. Поставување систем од камери што ќе ја покријат Скопската Котлина со 24-часовен надзор за секаков вид палење и службите, како пожарникарската, ќе одговорат веднаш на терен и ќе добијат помош од локалната полиција. Дополнително, поставување видеонадзор над хроничните точки во градот, каде што редовно се пали отпад на отворено, со цел полесно идентификување и санкционирање на лицата што извршуваат казниво дело, како и брзо гаснење на веќе појавените пожари. Оваа мерка да стапи во сила од 1.1.2026.

6. Организирано бесплатно собирање на остатоците од бербата, органскиот отпад од службите на Град Скопје, негово компостирање во градски компостари, а за возврат добивање на 30-ина килограми органско ѓубриво на секои 100 килограми доставен отпад. На овој начин се спречува палење на стрништата. Оваа мерка беше спроведувана од Град Скопје во текот на 2019 и 2020 година и треба да се врати подобрена во сила од 1.1.2026.

7. За цело време на траењето на градежните работи околу секој поголем градежен објект да има поставено константен мониторинг на прашината (вкупна, ПM 10, ПM 2,5) како обврска на компанијата што ги изведува работите. За инспекција на спроведување на оваа одлука да се задолжат инспекторите за животна средина на Град Скопје и на општините во градот, како и градежните инспектори на општините во градот. Да стапи во сила од 1.1.2026.

Со овие одлуки ќе бидат опфатени сите извори на аерозагадувањето во град Скопје и нивното спроведување ќе доведе до намалување во законски зададените граници, кои за кратко време ќе бидат двојно или повеќепати пониски од сегашните во согласност со новата ЕУ-директива за квалитетот на амбиенталниот воздух. Очекуваме советниците и градоначалничката да покажат зрелост и одговорност и да постапат во најдобриот интерес на нас, граѓаните, и нашето здравје, особено во интерес на децата од овој град, без оглед на која партија/група припаѓаат, велат од „О2 иницијатива“.