Здружението на новинарите на Македонија (ЗНМ) во соработка со Програмата за развој на Обединетите нации (УНДП) денеска свечено ги додели наградите за 2024 година за новинарски стории на тема: „Справување со загадувањето на воздухот во РС Македонија“.

Првата наградата е доделена на новинарот Мартин Пушевски за сторијата со наслов „Аерозагадување – има решенија за горливиот проблем, нема храброст“, објавена на Македонската радио телевизија. Станува збор за документарен филм во кој главната тема е проблемот со кој Македонија, со фокус на Скопје се соочува секоја година, а тоа е фактот што земјата се соочува со застарени енергетски капацитети, неефикасен транспорт и неконтролирано градење, сепак, најголемото аерозагадување доаѓа од домаќинствата.

Втората награда беше доделена на новинарката Емилија Мисирлиевски за новинарска содржина емитувана во рамките на истражувачкиот магазин „Код“ на ТВ Телма со наслов „Загаден воздух и еколошка правда“, во кој се обработува темата за загадувањето во Битола и негативните ефекти од тоа.

Третата награда беше доделена на новинарката Убавка Јаневска со наслов „Сеништето никако да се тргне од Велес, од ископите на троска продолжува загадувањето со тешки метали“ во која се истражува за долгогодишниот проблем со велешката топилничарска депонија.

Покрај наградените, денеска посебно признание беше врачено на новинарот Асдрен Челику од Македонската Радио Телевизија – детска редакција за иновативен и креативен пристап и придонес кон кревање на јавната свест за животната средина.

На свечениот настан свои обраќања пред присутните имаа претседателот на ЗНМ, Младен Чадиковски, амбасадорката на Шведска во Северна Македонија, Ами Ларсон Jаин и постојниот претставник на УНДП во земјава, Армен Григорјан, како и наградените новинари и претставници на комисијата за 2024 година.

Претседателот на ЗНМ Младен Чадиковски во своето обраќање пред присутните ја истакна важноста на новинарите во процесот на кревање на свеста за оваа проблематика, како и моќта на медиумите во целиот процес.

„Секојдневно сме сведоци на разорните влијанија на загадувањето на воздухот врз здравјето на луѓето, животната средина и општеството во целина. Од градовите задушени од смог, до индустриските локации кои испуштаат отровни гасови, доказите за оваа криза се непобитни. Ние, новинарите сме мостот помеѓу јавноста и проблемите кои не засегаат сите. Нашата моќ е во точно пренесување на информациите, покажување со прст на конкретната проблематика, и не само еднаш туку континуирано се додека не се крене свеста на највисоко ниво“ – рече Чадиковски.

Амбасадорката на Шведска, Н.Е. г-ѓа Ами Ларсон Јаин потенцираше дека новинарите се оние кои придонесуваат да се создаде критична маса на свесни граѓани кои од носителите на одлуки ќе бараат решенија за загадувањето на воздухот. Обликувајќи ги фактите и бројките во добро раскажани стории, новинарите се тие кои поттикнуваат акција за промени.

„Оваа улога на пробивање низ смогот на дезинформации и расветлување на критичните аспекти на едно прашање е она што ве прави како новинари толку незаменливи. Преку вашето немилосрдно стремење кон вистината, општеството подобро се запознава себеси и затоа е во состојба подобро да се вклучи со своите недостатоци “- рече амбасадорката.

Армен Григорјан, постојаниот претставник на УНДП во земјава, ja истакна важноста на новинарите во секое општество посебно во кревање на свеста за загадувањето на воздухот.

„Секојдневно, новинарите се на првите борбени линии за подигање на свеста за предизвикот на загадувањето на воздухот, барајќи одговори на критичните прашања: Што го загадува воздухот што го дишеме? Што може и што треба да се направи за да се реши тоа? УНДП ја признава нивната работа како витален фактор за информирање на јавноста и мобилизирање на општеството за изнаоѓање ефективни начини за борба против загадувањето на воздухот. Со расветлување на причините и последиците од загадувањето на воздухот, медиумите поттикнуваат одговорност и акција од креаторите на политиките и на тој начин ги охрабруваат граѓаните да се вклучат во решенијата.“

Целта на јавниот повик за истражувачките стории беше да се подигне свеста за постоечките проблеми со аерозагадувањето и да се поттикне поголема покриеност на овие теми од страна на новинарите на локално и национално ниво како придонес кон изнаоѓање на најдобрите начините за нивно решавање или ублажување.

Проектот „Справување со загадувањето на воздухот“ е дел од Програмската рамка на Програмата за развој на Обединетите Нации (УНДП), финансирана од Шведска. Проектот го имплементира УНДП во партнерство со Здружението на новинарите на Македонија и Министерството за животна средина и просторно планирање и општините Кавадарци, Куманово, Гостивар, Струга и Струмица. Во рамки на програмата исто така се спроведува и проектот „Градење на општинските капацитети за имплементација на проекти“.

Ниту Министерството ни министерката прави Концепција. Имаме институции. Министерството за образование и наука се обрати до Бирото за развој на образованието и тоа ја изготви Нацрт-Концепцијата за гимназиско образование. Јавната дебата за Нацрт-Концепцијата е во тек. Ги следам писмените реакции што стигнуваат, се среќавам со претставници на образовни институции, со ученици и со родители. Има многу позитивни реакции. Секако, ќе има собраниска јавна расправа за Концепцијата, на која јас, како министерка, ќе ја бранам. Сите аргументирани барања ќе бидат прифатени.

Ова го одговори министерката за образование и наука Весна Јаневска на поставените прашања поврзани со Нацрт-Концепцијата за гимназиско образование, на денешната собраниска седница.

Јаневска појасни дека на минатонеделната средба на Филозофскиот факултет во Скопје, со претставници на катедрите, била водена конструктивна дискусија и било договорено во рок од 10 дена да достават забелешки за Нацрт-Концепцијата.

„Забелешките што ги слушам не се однесуваат на самата Концепција, туку на наставниот план и програмата, односно на бројот на часови. Дел од наставниците се плашат дека ќе останеле без работа. Гарантирам дека ниту еден единствен наставник нема да остане без работа. Да, ќе бидат повеќе ангажирани, за да се искачат нашите деца на меѓународните тестирања неколку места нагоре. Наставниците по филозофија нема да останат без часови, филозофијата, согласно Нацрт-Концепцијата е задолжителен изборен предмет“, одговори Јаневска.

Реформата на гимназиското образование следи по 24 години, и затоа, рече Јаневска, не може сега да се бара ништо да не се менува во наставниот план и наставната програма.

„Неопходни се промени. Начинот на којшто треба да предаваат наставниците, методите кои треба да ги користат, треба да бидат многу различни. Учениците треба да работат интерактивно, треба да се реорганизира училница за децата да почнат поинаку да работат. Не може да седат еден зад друг, зад грб, за да можат да научат. Треба меѓусебна интеракција, со наставниците, треба да им обезбедиме електронски средства не само смарт табла, за да настане промена. Но, и наставникот треба да научи како да го спроведе часот. Оваа концепција тоа го бара. Учениците да бидат во центарот, а наставниците да се вистински нивни учители. Убедена сум дека нашите наставници имаат голем капацитет и дека тоа за нив нема да биде проблем“, рече Јаневска.

Министерката посочи дека за обука на наставниците се предвидени 2 милиони евра, но дека ако има потреба, ќе се обезбедат онолку средства колку што треба.

На денешната седница во Собранието се обрати пратеникот од ВМРО-ДПМНЕ Бојан Стојаноски кој ги демантираше сите тврдења на пратеничката Јована Тренчевска, и со документ ја прикажа стратегијата за реформа на јавната администрација за 2023/2030 година донесена неколку месеци пред доаѓањето на ВМРО-ДПМНЕ на власт.

Пратеникот посочи дека на страница 56 од Стратегијата за реформа на јавната администрација е опфатено и предвидено истото тоа кое денеска пратеничката Тренчевска го критикуваше во Собранието односно намалување на органите меѓу кои и инспекторатите да влезат во состав со министерството.

„Ајде да ви докажам уште една работа што е концептот за реорганизација на управата, да се направи министерски систем тоа е суштината на Европската Унија каде што министерството во тој систем ќе креира политика каде што на еден начин агенциите ќе спроведуваат и инспекторатот ќе прави инспекција на тие политики“, рече Стојаноски.

Пратеникот исто така нагласи дека управата за инспекциски надзор не го губи правниот субјективитет туку дека нивната одговорност ќе биде сведена под министерствата.

„Не ги губи правниот субјективитет туку нивната одговорност се сведува под министерството, тогаш како функционира управата за имотно правни работи под министерството за финансии? Дали до сега во вашето министерство кое што вие го водевте немате управни органи кои што соработуваат односно се под министерствата? Има“, објасни Стојаноски.

Пратеникотја нагласи суштината на законот.

„Што е суштината на нашиот закон. Согласно законот за реораганизација на државната управа треба да се намалат буџетските корисници од прва линија, на тој начин ние овие институции ги реорганизираме и ги носиме да бидат под надлежност на министерствата, не значи дека го губат правниот субјективитет тие продолжуваат да си работат со нашиов закон во соработка со министерството за финансии, сите оние отворени прашања од аспект на исплатување на платата ги решаваме, сите материјални обврски ги решаваме на начин на кој што со еден член на законот кој што сме го поднеле ги даваме само во согласност со министерствата односно даваме можност да продолжат да работата на начин на кој што министерството овој пат ќе може да ги завршува тие материјални обврски кои што потенцијално би се јавиле“, рече Стојаноски.

Стојаноски повторно се обрати до пратеничката Тренчевска и ја демантираше.

„Кога се прават тие планови се прави годишен 6 месечен и месечен вие тоа што го зборувате повторно излажавте се работи за месечен план за работа на секој инспектор кој што го носи директорот“, дециден е Стојаноски.