Поинаков пристап во решавање на проблемот со аерозагадувањето и носење серија одлуки кои ќе ги вклучат сите субјекти кои го креираат аерозагадувањето во Скопје, со зададени рокови и доволно време сите субјекти навремено да ги извршат потребните прилагодувања, предлагаат од Здружението за истражување, едукација и креирање еко политики „О2 иницијатива“. Тие вакво барање испратиле до советниците и до градоначалничката на Град Скопје, Данела Арсовска, во кое ги наведуваат и одлуките кои треба да се донесат за да се намали загадувањето во главниот град.

Оттаму посочуваат дека во зимските месеци според студијата направена во 2021 година за која се вршени дневни мерења во тек на една година на две локации во Скопје – кај мониторинг станицата во Карпош и во Лисиче, утврдено е дека на на согорување на дрва и дрвна маса отпаѓа околу 50-60%, на согорување на нафта и мазут, за греење или како енергенс во индустријата, отпаѓа помеѓу 12% до 16% и на сообраќај отпаѓа меѓу 11% до 14% како позадинско урбано загадување, но во близина на сообраќајниците и до 34%. Во летните месеци пак, најголемо загадување. Дури до 46% го предизвикува градежна, почвена прашина.

„О2 иницијатива“ бара да се донесат седум одлуки во Град Скопје:

1. Забрана за греење на нафта, лесни масла, јаглен, мазут, кокс во град Скопје, која за домачинствата би стапила на сила 1.10.2026, а од 1.10.2028 за сите други објекти.
Ова, според иницијаторите, ќе им даде доволно време на домаќинствата за измена на начинот на греење во прифатлив, што би подразбирало на гас, со пелети, топлински пумпи, инвертери и сл, а јавните објекти ќе имаат доволно време да објават јавни повици, да изработат проектна документација и ја изведат потребната промена на терен. Општините за оваа потреба можат да аплицираат за инфраструктурни проекти до министерството за животна средина, од програмата децентрализација на Владата.

2. Домаќинствата кои ќе останат да се греат на дрва во град Скопје како и другите субјекти кои ќе користат дрва за греење и/или како енергенс, а тоа се најчесто погони од дрвна индустрија, да мораат да постават филтри. Оваа мерка да стапи на сила од 1.1.2027 за правните субјекти и домаќинствата во урбаните делови на град Скопје, од 1.1.2029 за домаќинствата во руралните делови на градот. Постојат филтри за домаќинства во земјава чии цени се пристапни за наши услови. Во тековниот период да бидат доделени субвенции од град Скопје и Владата на РСМ за филтри, соодветни на примањата во домаќинствата, со примена на скалест пристап, при што на најранливите категории ќе им бидат доделени суви дрва за греење за сезоната (за да се избегне горење на гуми и друг отпад) и филтри.

3. Од 1 октомври до 1 мај, но и во останатиот дел од годината во денови со загаденост за PM10 над 50 μg/m3 и за PM2.5 над 25 μg/m3, кои ќе бидат измерени на најмалку две мониторинг станици во Скопје, да можат да сообраќаат само возила од прва еколошка категорија, со зелена налепница, согласно Законот за возила. Исклучок ќе бидат возилата проектирани и изработени исклучиво за потребите на Армијата на Република Северна Македонија, полицијата, брзата помош, противпожарните служби, возилата на потполно глуви лица со потврда за членство од Националниот сојуз за глуви лица, на лица заболени од дистрофија, мултиплекс склероза, церебрална парализа, параплегија, хемиплегија, квадриплемија, детска парализа (полиомиелитис), слепите лица со оштетување на видот над 90%, лица на дијализа и лица со ампутација на рака или нога со признато телесно оштетување од 80% утврдено со акт на надлежната комисија во Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на РСМ. Оваа мерка да стапи на сила од 1.10.2026.

Согласно законот, прва еколошка категорија ги опфаќа возилата со ниво на емисија на издувни гасови ЕУРО 5 и повисоко, како и возилата со емисија на издувни гасови ЕУРО 4 и ЕУРО 3 на кои е вграден уред за погон на течен нафтен гас или погон на компримиран земјен гас, хибридните возила и електричните возила, како и возилата кои имаат вградена опрема која ја намалува емисијата на гасови во воздухот и ги достигнуваат стандардите на ЕУРО 4,5 и повисоко.

Граѓаните можат да ги искористат субвенициите согласно годишните програми на министерството за економија и труд за субвенционирање на дел од трошоците за вградување на уреди за погон на ТНГ или друг вид на алтернативно гориво и за субвенционирање на дел од трошоците за купување на ново возило со одјавување на старото возило.

4. Забрана за користење на мазут, нафта, лесно масло, јаглен, кокс, петрол кокс како енергенс во индустриските/производни погони, мали, средни и големи, со и без елаборати за заштита на животната средина, Б – интегрирани еколошки дозволи, А – интегрирани еколошки дозволи, во град Скопје, онаму каде производниот процес го дозволува тоа и каде најдобро достапните техники укажуваат на можност за користење на гас или електрична енергија (примарно од обновливи извори). Оваа мерка да стапи на сила од 1.1.2030. Сите индустриски/производни погони кои треба да ја направат измената, а немаат пристап до гасовод, да се пријават до град Скопје до 1.7.2025, за тој навреме да биде изграден.

5. Поставување на систем од камери кои ќе ја покријат Скопската котлина со 24 часовен надзор за секаков вид палење, и службите како пожарникарската, ќе одговорат веднаш на терен и ќе добијат помош од локалната полиција. Дополнително, поставување на видео надзор над хроничните точки во градов каде редовно се пали отпад на отворено, со цел полесно идентификување и санкционирање на лицата кои извршуваат казниво дело, како и брзо гаснење на веќе појавените пожари. Оваа мерка да стапи на сила од 1.1.2026.

6. Организирано бесплатно собирање на остатоците од бербата, органскиот отпад од службите на град Скопје, компостирање на истиот во градски компостари, а за возврат добивање на околу 30 килограми органско ѓубриво на секои 100 килограми доставен отпад. На овој начин се спречува палење на стрништата. Оваа мерка беше спроведувана од град Скопје во текот на 2019 и 2020 година и треба да се врати подобрена на сила од 1.1.2026.

7. За цело време на траење на градежни работи, околу секој поголем градежен објект, да има поставено константен мониторинг на прашината (вкупна, PM10, PM2.5), како обврска на компанијата што ги изведува работите. За инспекција на спроведување на оваа одлука да се задолжат инспекторите за животна средина на град Скопје и на општините во градот, како и градежните инспектори на општините во градот. Да стапи на сила од 1.1.2026.

Со овие одлуки ќе бидат опфатени сите извори на аерозагадувањето во град Скопје и нивното спроведување ќе доведе до намалување во законски зададените граници, кои за кратко време ќе бидат двојно или повеќе пати пониски од сегашните, согласно новата ЕУ Директива за квалитетот на амбиентниот воздух. Очекуваме советниците и градоначалничката да покажат зрелост и одговорност и да постапат во најдобриот интерес на нас, граѓаните, и нашето здравје, особено во интерес на децата од овој град, без оглед на која партија/група припаѓаат- велат од „О2 иницијатива“.

До крајот на годината ќе биде распишан огласот со кој трајно вработување, место сегашното со договор на дело, ќе добијат приближно 1.100 лица, средномедицински персонал во јавните здравствени установи во земјата, најави министерот за здравство, Арбен Таравари. И со овој оглас недостигот од средномедицински персонал нема да се покрие оти го има секаде во државата, според податоците што министерот Таравари ги добива на неделно ниво од внатрешноста.

„Јас се надевам дека до крајот на оваа година ќе биде објавен конкурс со кој ќе бидат примени на работа речиси 1.000 средномедицински лица. Тука не подразбирам само медицински сестри, туку и болничари, лаборанти, оние што беа со договор на дело. Меѓутоа, повторно е малку, повторно ќе имаме потреба од вработување уште“, рече министерот Таравари.

За него, средномедицинскиот кадар е столб на здравствениот систем, а огласот за вработување, кој треба да се распише, е дел од стратегијата на државата за нивно здржување во земјата заедно со уште неколку мерки преземени во изминатата година.

„Триста специјализанти оваа година ќе примиме на работа и триста идната, 1100 лица средномедицински персонал, имаме колективен договор, покачување на плати… Ова е тоа што може да го направи една Влада. Повеќе од ова за шест месеци јас не знам дали ќе можевме да направиме. Ова се наталожени проблеми, од 2017 година се истите проблеми. И тогаш се бараше специјализантите да бидат вработени, за приватните зборувам, и тогаш се бараше колективниот договор и сега после седум години успеваме за шест месеци да ги решиме овие проблеми кои стојат подолго време во државата“, рече министерот Таравари.

Министерот извести дека од денес на Онкологија за пациентите се достапни двата биолошки лека кои недостасуваа. Објасни дека набавката на лековите задоцнила поради долгите и сложени процедури кои мора да се следат оти станува збор за меѓународни тендери. Недостиг од двата лека Таравари вели дека имало само неколку дена и затоа смета дека се направил поголем метеж отколку што требало.

Според пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ, Миле Лефков, Груби на црната листа е доказ дека борбата на ДУИ е само за моќ врз институциите да работат за нивно богатење.

Артан Груби, како што истакна Лефков, земал мито за да влијае на судски процес.

„Артан Груби влијаел врз судски процес и затоа земал пари, тоа го кажува објаснувањето на Американскиот Стејт департмент за неговото ставањето на црната листа. Борбата на Груби и на ДУИ за власт е борба за контрола на судството. Груби ја користел позицијата на вицепремиер и висок функционер на ДУИ за да се богати од мито и корупција.

Груби не е сам, таквото делување е систем на работа на ДУИ и СДС.

И двете партии кога се борат за власт всушност се борат за да можат преку криминални активности да ги полнат своите џебови со милиони“.

Според Лефков, кога СДС и ДУИ зборуваат за демократија, за Европа, за зелени агенди, всушност само бараат нова маска да го замаскираат криминалното работење.

„И СДС и ДУИ се разоткриени. Одговорност мора да има.

ЈО да почне да работи, поголем доказ дека Артан Груби е криминалец од црната листа на САД нема“, оценува пратеникот на ВМРО-ДПМНЕ.