Северна Македонија постигна голем напредок во однос на политиката поврзана со намалување и елиминирање на насилството врз жените и девојчињата. Но, треба да се направи уште за да се обезбеди ефективна имплементација на овие политики, а и за промена на општественото однесување. Ова беше заклучокот од дискусијата што беше организирана вчера на почетокот на годинешната заедничка кампања за 16-те дена активизам за елиминирање на насилството насочено кон жените и девојчињата, во организација на Обединетите нации, Делегацијата на Европската Унија во Северна Македонија, Мисијата на ОБСЕ во Скопје, УСАИД и многу други домашни и меѓународни партнери.

Покрај дискусијата, првиот настан од кампањата опфати и отворање уметничка изложба „Лузни на издржливоста, гласови на надежта“ на Мартина Спасовска и прикажување кратки документарни видеа.

„Насилството врз жените и девојчињата е сериозен проблем. Насилството се јавува во сите делови на општеството, во секоја култура и општествена група и претставува злоупотреба на моќта, која има разурнувачки, физички, емоционален, финансиски и социјален ефект врз жените и девојчињата. Насилството ги загрозува развојот, здравјето, основните права, достоинство и добросостојбата на жените и девојчињата жртви на насилство“, изјави Фатмир Лимани, министер за социјална политика, демографија и млади. „За Министерството и Владата на Република Северна Македонија приоритет е брза, ефикасна постапка за заштита на жените жртви на насилство и семејно насилство, нивна интеграција во системот, како и обезбедување на превенција од насилство врз жени и девојчиња“.

Кога зборуваме за насилство врз жени и девојчиња, повеќето од луѓето веднаш помислуваат на физичко насилство. Но, реалноста е дека жените и девојките се соочуваат со разни форми на насилство, од вербално, психичко, сексуално до социоекономско и онлајн-насилство.

„Родовото насилство не прави дискриминација, тоа е еднакво распространето во сите области, на сите возрасти, нивоа на образование, социјални структури или економско богатство. Главната работа во врска со насилството врз жените и девојчињата е дека за да функционираат службите, сите ние треба да направиме нешто за тоа. Не е доволно да се воспостават законите и механизмите. Не е доволно министерствата и Владата да си го одработат својот дел. Сите ние треба да се вклучиме за да го избркаме родовото насилство од сите пори на општеството“, изјави Рита Колумбија, постојан координатор на Обединетите нации во Северна Македонија.

Клучен пристап во кампањата е да се создаде платформа за обединување, така што секој што може да се идентификува со каузата може да се придружи и да помогне во ширењето на веста за потребата да се стави крај на насилството врз жените и девојчињата.

„Сите ние треба да направиме повеќе и подобро за зголемување на учеството на жените на пазарот на труд, намалување на родовиот јаз во платите, зголемување на учеството на жените во лидерството и во борбата против родово базираното насилство“, вели Бен Нупнау, заменик-шеф на мисијата во Делегацијата на Европската Унија во Северна Македонија. „Зголемувањето на родовата еднаквост и зајакнувањето на жените не е само вредност или принцип. Тоа е начин да се спротивстави на родовото насилство. Студиите постојано покажуваат дека ставањето крај на родовата пристрасност, дискриминацијата и нееднаквоста се ефективни чекори за намалување на насилството врз жените и девојчињата“.

Годинешната кампања се усогласува со претстојниот преглед Пекинг + 30 нагласувајќи ја итноста на одговорност, вклучително и држење на сторителите одговорни и забрзување на националните стратегии со добро ресурси и финансирање на движењата за правата на жените.

Главниот приоритет на годинешната кампања на локално ниво е исто така да инспирира промени кон зајакнати услуги, кои одговараат на жртвите на родово базирано насилство.

„Северна Македонија има силна правна рамка, која се однесува на насилството врз жените и девојчињата; Кривичниот законик беше изменет за подобра заштита на преживеаните од семејно насилство и криминализирање фемицид, следење, сексуално вознемирување“, потенцира Сузан Пенкса, заменик-шеф на мисијата во Мисијата на ОБСЕ во Скопје. „Предизвикот лежи во менувањето на општествените ставови и обезбедувањето ефективно спроведување на законите“.

Покрај обезбедувањето обединета платформа за дејствување против насилството насочено кон жените и девојчињата, друг важен аспект на оваа глобална кампања е идентификување и споделување решенија што даваат поголеми резултати.

„Франција се справува со сите форми на родово засновано насилство врз жените и девојчињата, вклучително и онлајн-насилството и насилството за време на конфликти, и оние што ги трпат феминистичките активисти и организации. Постојат две нивоа на дејствување: посветено застапување во мултилатерални организации и на ниво на ЕУ за развој на амбициозни стандарди и посветени позиции во корист на унапредување на правата на жените; и поддршка за граѓанските организации, клучните играчи во борбата против насилството, кои покриваат и организации од Северна Македонија како корисници на овој посебен фонд“, рече Кристоф Ле Риголер, амбасадор на Француската Република во Северна Македонија.

Кампањата исто така има цел да ги мобилизира сојузниците, особено мажите и адолесцентите, кои заземаат активен став против родово базираното насилство и фрлаат светлина врз преносот на насилство меѓу генерациите.

„Родовото насилство бара пристап на целото општество. Медиумите играат клучна улога во објаснувањето дека родовото насилство не е само физичко насилство. Треба да го погледнеме од сите агли бидејќи родовото насилство има разни форми и особено имајќи предвид дека нашите животи се сè повеќе дигитални, од клевета преку интернет, до задржување ресурси, до контрола на слободното време и движењето, до безбедност на јавните простори. Граѓанското општество секако игра клучна улога за подигање на свеста, нудење услуги или, едноставно, за лобирање на институциите за создавање и спроведување општество без насилство“, вели Даниел Филер, заменик-шеф на мисијата во британската амбасада во Скопје.

16 дена активизам е меѓународна кампања, која се одржува секоја година почнувајќи на 25 ноември, Меѓународниот ден за елиминација на насилството врз жените, а завршува на 10 декември, Денот на човековите права. Оваа кампања е најдобар пример како луѓето и организациите може и треба да ги здружат силите за да се справат со општествените прашања, кои не припаѓаат во ова време, ниту во иднина.

Градоначалникот на Општина Центар Горан Герасимовски информира дека паркот во Капиштец целосно се обновува со нова урбана опрема, нови садници, ново ЛЕД осветлување, нова патека и ново зеленило кое опфаќа 7.800 метри квадратни.

„Вчера почнавме со партерно и хортикултурно уредување на паркот во Капиштец. Поставуваме ново зеленило на 7.800 метри квадратни и нови садници со цел почист и поздрав Центар. Заедно со општинските служби интензивно работиме на поставување нова урбана опрема, нови павер елементи, ЛЕД осветлување и нова патека за движење. Очекуваме проектот за обновување на паркот во Капиштец да го завршиме до крајот на оваа година. Во пресрет на новогодишните празници, жителите на населбата Капиштец добиваат нов парк за рекреакција и прошетка. Упатувам апел урбаната опрема да се чува и да не се уништува, заеднички да придонесеме кон почиста и поздрава животна средина“, вели Герасимовски.

Општина Центар продолжува и во следниот период интензивно да работи за заштита на животната средина и во интерес на Центарци.

Ако се спореди вкупниот проектен буџет на Министерството за информациски и комуникациски проекти тогаш со оние од минатото може да се заклучи дека истиот е поголем за 200 отсто – односно од 154 милиони денари во 2023 година, 182 во 2024 година, на 365 милиони денари во 2025 година. Ова го истакна портпаролката на Владата, Марија Митева.

Како што рече, во делот на поединечните проекти за 2025 година е предвидено изградба на Современ примарен податочен центар (ДАТА ЦЕНТАР) во Скопје што претставува капитална инвестиција која се најавува со години. Во овој момент сите државни системи физички се во своите надлежни институции, голем дел од нив во несоодветни услови кои предизвикуваат пократок век на траење на опремата, неажурирани софтверски верзии и со голем степен на ризик од сајбер напади. Проектот предвидува изградба на примарен податочен владин центар, каде сите органи на државната управа ќе ја колоцираат својата опрема. Со ова, вели Митева, државата од една страна ќе оствари значителни заштеди за колокациски услуги. Тоа значи вклучување на ладење, безбедносни системи, противпожарни системи, надзор и одржување на просториите, а од друга страна ќе овозможи забрзана дигитална трансформација. Ова е повеќегодишен проект, но во почетокот на 2025 година планирана е изработка на физибилити студија која ќе ги дефинира техничките стандарди за изградба на центарот, локацијата и начинот на обезбедување на одржливост.

Очекувана вкупна сума на проектот е до 40 милиони евра, а за следната година со буџетот се обезбедени 2 милиони евра за физибилити студија и почеток на изградбата.

Понатаму, обезбедени се 40 милиони денари во буџетот и преку останати проектни фондови за дигитализација на најупотребуваните јавни услуги од граѓаните и компаниите.

„Тоа ќе го оствариме по специјално утврдена методологија за дигитализација на јавните услуги. Електронското испраќање на барањата за сите достапни јавни услуги до институциите и електронско добивање на потребните документи, преку компјутер или паметен телефон. Институциите ќе имаат можност да користат свои идентификациски алатки за потпишување на овие потребни документи. Во прво време се дигитализира добивањето на државјанство од Министерството за внатрешни работи, услугите на Управата за водење на матични книги, Фондот за пензиско и инвалидско осигурување и Катастарот. Тоа значи дека ќе обезбедиме повеќе од 200 нови услуги на порталот Uslugi.gov.mk, што ќе ја дуплира бројката на достапни услуги“, изјави Митева.

Додаде и дека преку проектот во вредност од 60 милиони денари, Владата ќе работи на систем преку кој ќе се обезбеди поврзување на институциите со споделување на документи. Во овој момент само 22 институции користат заеднички систем за електронско работење, а преку овој проект се очекува да се зголеми бројот на институции за најмалку 10. Ќе се зголеми и бројот на документи кои ќе се изработуваат и потпишуваат целосно дигитално, без користење на хартија и истите ќе можат да се споделуваат и зачувуваат во дигитален формат.