Свет
Си-ен-ен: Смртта на Раиси доаѓа во тешко време за Блискиот Исток и за самиот Иран
Смртта на иранскиот претседател Ебрахим Раиси и министерот за надворешни работи во хеликоптерска несреќа доаѓа во особено тешко време на Блискиот Исток – и за самиот Иран, според анализата на Си-Ен-Ен.
Војната на Израел против Хамас и хуманитарната катастрофа што следеше во Газа во последните седум месеци го „загреаја“ глобалното јавно мислење и ги зголемија тензиите низ Блискиот Исток.
Тоа фрли ново светло и на повеќедецениската војна во сенка меѓу Иран и Израел, пишува Си-Ен-Ен.
Минатиот месец, Иран започна напад со беспилотни летала и ракети врз Израел, што е негов прв директен напад врз земјата како одговор на израелското бомбардирање на иранскиот конзулат во Дамаск, при што беше убиен главниот командант на елитната иранска револуционерна гарда (ИРГЦ).
„Израел возврати една недела подоцна, погодувајќи цели во близина на иранскиот град Исфахан, но со значително помал воен одговор.
Оттогаш, директните удари меѓу двете страни престанаа. Но, војната продолжува, при што милитантните групи поддржани од Иран како Хамас и Хезболах сè уште се борат против израелските сили.
Во последниве години, тврдокорното раководство на Иран се соочи со „експлозија на незадоволство“ на улиците, бидејќи нацијата издржа години на санкции предводени од САД.
Во 2022 година, земјата беше потресена од демонстрации предводени од младите против свештеничката власт и влошените економски услови. Ова се случи по смртта на Махса Амини во притвор на озлогласената „иранска морална полиција“.
Иранските власти тогаш, како одговор на протестите, започнаа акција насочена кон борба против несогласувањето на народот.
Тоа сузбивање доведе до кршење на човековите права, од кои некои претставуваат „злосторства против човештвото“, според извештајот на Обединетите нации објавен во март.
И додека протестите во голема мера згаснаа, противењето на свештеничкото раководство останува длабоко вкоренето кај многу Иранци, особено кај младите, кои копнеат за реформи, платени работни места и оддалечување од системот во кој се „задушени“ од религиозното владеење.
Инаку, овластувањата на иранскиот претседател се помали од оние на врховниот лидер Али Хамнеи, кој е последниот арбитер за внатрешните и надворешните работи во Исламската Република.
Бидејќи Раиси е мртов, најверојатно ќе треба да се одржат нови избори.
Уставот на Иран налага дека потпретседателот – моментално Мохамед Мокбар – ќе ја преземе функцијата привремен претседател и дека новите претседателски избори ќе се одржат во рок од 50 дена.
Ова значи дека иранскиот свештенички естаблишмент, предводен од Хамнеи, сега треба да најде нов лидер кого ќе може да го поддржи во ситуација на интензивна регионална несигурност и незадоволство во сопствената земја“, анализира Си-Ен-Ен.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Регион
Вучиќ бара наследник на функцијата претседател, се споменуваат четири имиња
Речиси е сигурно дека Александар Вучиќ повторно ќе се кандидира за премиер на Србија, но кој ќе биде кандидатот на Српската напредна партија за претседател останува главната непозната. Соговорниците на белградскиот портал „Данас.рс“ се согласуваат дека СНС нема доволно харизматична личност сама да ги добие претседателските избори, поради што Вучиќ наводно планира да ги одржи парламентарните и претседателските избори на ист ден.
Дури и самата Српска напредна партија не знае со сигурност кој е фаворит на Вучиќ за негов наследник. Иако за тоа не се дискутира на партиските состаноци, низ ходниците се шири приказната за желбата на сегашниот претседател жена да го наследи на таа позиција, слично како што Ана Брнабиќ еднаш го наследи како премиер.
На прашањето дали веќе има некои имиња во трка, соговорниците од СНС одговараат дека претседателот е тој што се грижи за сè. „Важно е да направиме добра кампања и да нема втор круг избори“, нагласуваат тие, избегнувајќи шпекулации за имиња.
Мирослав Паровиќ од Движењето за народна слобода тврди дека СНС разговара за кандидати. Според него, Вучиќ, како што му е стара навика, им ветил кандидатура на неколку лица.
„Еден од нив е Милош Вучевиќ, претседателот на СНС. Тука е и Милица Ѓурѓевиќ Стаменковски, бидејќи Вучиќ се обидува да ја протурка приказната преку одредени канали дека жена сега треба да биде претседател на Србија. Тој, исто така, му ветил на Никола Селаковиќ, сè за да може да продолжи да го напаѓа ТОК, но и Александар Вулин, кој сега почнува лажни приказни дека е потребно да се оди на референдум за непостоечкиот ‘српски свет’“, пишува „Данас.рс“.
„Ова се барем четири имиња за кои Вучиќ вети дека ќе бидат можни кандидати, но веројатно има некои луѓе во оптек кои од нигде никаде ќе се кандидираат, исто како што некогаш направи со Ана Брнабиќ“, смета Паровиќ.
фото/депозитфотос
Свет
Белата куќа: Трамп е многу фрустриран и од Русија и од Украина
Американскиот претседател Доналд Трамп е „крајно фрустриран“ и од Русија и од Украина, изјави неговата портпаролка, додека Киев вели дека Вашингтон сè уште врши притисок врз нив да направат значителни територијални отстапки како дел од планот за ставање крај на речиси четиригодишната војна, пренесува АФП.
„Претседателот е крајно фрустриран од двете страни во оваа војна“, изјави Каролин Ливит за новинарите. „Тој не сака повеќе разговори. Тој сака акција. Тој сака оваа војна да заврши“. Изјавите на украинскиот претседател Володимир Зеленски покажуваат дека основната позиција на Вашингтон за тоа како да се стави крај на конфликтот не се променила значително откако тој испрати план од 28 точки до Киев и Москва минатиот месец, што во голема мера и користеше на Русија.
Зеленски потврди дека Вашингтон сè уште го притиска да отстапи територија на Русија како дел од договорот за ставање крај на војната што започна со руската инвазија во февруари 2022 година. Според Зеленски, Вашингтон бара само Украина, а не Русија, да се повлече од делови од источниот регион Донецк.
Зеленски: Народот одлучува за територијата
Зеленски долго време инсистираше дека нема ниту „уставно“ ниту „морално“ право да отстапи украинска територија, а во четврток повтори дека последниот збор мора да го има украинскиот народ. „Без разлика дали преку избори или референдум, мора да има став на народот на Украина“, нагласи тој.
Тој, исто така, се спротивстави на идејата за еднострано повлекување на Украина од регионот Донецк. „Зошто другата страна од војната не се повлече на исто растојание во спротивната насока?“, праша тој, додавајќи дека „многу прашања“ сè уште се нерешени.
Ситуацијата на бојното поле
Според американскиот план, Русија ќе се откаже од територијата што ја зазеде во регионите Харков, Суми и Дњепропетровск, три области за кои Москва не поднела формално територијално барање. Русија формално ги анектираше регионите Донецк, Херсон, Луганск и Запорожје во 2022 година, иако нема целосна контрола врз нив.
Украинските трупи сè уште држат околу една петтина од регионот Донецк, според анализата на АФП на податоци од Институтот за проучување на војната (ISW). Во конфликтот загинаа десетици илјади луѓе, а милиони се раселени. Русија, која има бројна предност во луѓе и оружје, напредува на бојното поле.
Во четврток објави дека го освоила градот Сиверск во регионот Донецк, каде што нејзините трупи напредуваат со најбрзо темпо за една година. Источната команда на украинската армија го негираше тврдењето.
Сојузниците реагираат и вршат притисок за договор
По видеоконференција за најновите предлози, европските сојузници на Украина изјавија дека „ова е клучен момент за Украина, нејзиниот народ и за безбедноста што сите ја споделуваме низ евроатлантскиот регион“, се вели во соопштението од канцеларијата на британскиот премиер.
Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, изјави доцна во четвртокот дека „претстојната недела ќе биде одлучувачка“ во напорите за постигнување „праведен и одржлив мир за Украина“. „Одржлив значи дека ниту еден мировен договор не смее да ги содржи семето на иден конфликт и да ја дестабилизира пошироката европска безбедносна архитектура“, напиша таа на социјалната мрежа Икс.
Трамп во голема мера се обиде да ја маргинализира Европа од процесот, претпочитајќи директни разговори со Москва и Киев. Зеленски рече дека, иако нема строг рок, Вашингтон сака да има нацрт-договор до Божиќ. Во меѓувреме, во двојна експлозија на бомба во Киев во четвртокот загина еден војник, а четворица други беа повредени, во она што градските обвинители го опишаа како осомничен терористички чин.
Свет
Фон дер Лајен: Трамп не треба да се меша во европската демократија
Доналд Трамп не треба да се меша во европската демократија, изјави претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, реагирајќи на острите критики што американскиот претседател ги упати кон Европа во последните денови. Нејзината изјава следеше по објавувањето на новата Национална безбедносна стратегија на САД, која предизвика немири во Брисел, пишува „Политико“.
Фон дер Лајен нагласи дека одлуката за раководството на една земја им припаѓа исклучиво на нејзините граѓани. „Не е до нас, кога станува збор за избори, да одлучиме кој ќе биде лидер на земјата, туку на народот на таа земја… Тоа е суверенитет на гласачите и тоа мора да се заштити“, рече таа.
„Никој друг не треба да се меша, нема сомнение за тоа“, додаде таа, директно коментирајќи ја контроверзната стратегија на САД објавена минатата недела.
Новата стратегија на САД содржи тези што се одобрени од крајната десница во Европа, како што е унгарскиот премиер Виктор Орбан, но и од Русија. Во документот се тврди дека Европа се соочува со „цивилизациска смрт“ во следните 20 години. Исто така, ги критикува европските напори за потиснување на крајнодесничарските партии, нарекувајќи ги политичка цензура, и отворено зборува за „поттикнување отпор кон сегашната европска траекторија во рамките на европските нации“.
Фон дер Лајен истакна дека токму поради ваквите закани ЕУ предложила пакет мерки познат како Штит за демократија, кој има за цел да ја зајакне борбата против странското мешање на интернет, особено за време на изборите.
Иако таа рече дека отсекогаш имала „многу добри работни односи“ со американските претседатели, вклучувајќи го и сегашниот, претседателката на Комисијата рече дека Европа треба да се сврти кон себе. „Јас сум убеден трансатлантски граѓанин со сето срце. Но, што е толку важно? Важно е ние… да бидеме горди што сме Европска Унија, да ги погледнеме нашите силни страни и да се справиме со предизвиците што ги имаме“, рече таа.
„Секако, нашиот однос со Соединетите Американски Држави се промени. Зошто? Затоа што се менуваме. И толку е важно да имаме на ум: каде е нашата позиција? Која е нашата сила? Работиме на тоа. Да бидеме горди на тоа. Да се залагаме за обединета Европа. Тоа е нашата задача… да се погледнеме себеси и да бидеме горди на себе“, заклучи фон дер Лајен.
Реакцијата од Брисел доаѓа откако американскиот претседател ја опиша Европа во интервју за „Политико“ како неуспешна група нации предводени од слаби луѓе. „Мислам дека се слаби“, рече Трамп за европските претседатели и премиери, додавајќи: „Не мислам дека знаат што да прават. Европа не знае што да прави“.
„Политико“ неодамна го именуваше Доналд Трамп за најмоќната личност што ја обликува европската политика, ставајќи го на врвот на својата годишна листа на лица со најголемо влијание врз насоката на Европа во наредната година.
фото/депозитфотос

