Свет
(Видео) Анализа: Иран ја нарекуваат „држава-тврдина“, колку е моќна земјата што го нападна Израел?
Иранските пипала може да се видат во разгорувањето на огнот на Блискиот исток и многу конфликти. Преку своите посредници: палестинскиот Хамас, либанскиот Хезболах и јеменските Хути, таа е во војна против Израел. Тие напаѓаат цели во Ирак, Сирија, па дури и во Пакистан. Затоа, многу аналитичари веруваат дека Техеран сега стана газда на Блискиот Исток.
Карта, населението и религијата на Иран
Иран е земја во Југозападна Азија, која зафаќа површина од 1.648.195 km². Се наоѓа во регионот познат како Блискиот Исток, кој се граничи со Оманскиот Залив, Персискиот Залив и Каспиското Море, меѓу Ирак и Пакистан.
Од стратешко значење е тој да се отвори кон Персискиот Залив и Ормускиот Теснец, кои се витални морски патишта за транспорт на сурова нафта. Според податоците од 2023 година, има околу 87 милиони жители.
Во Иран живеат неколку етнички групи. Според податоците од 2021 година, мнозинството од населението на Иран (околу 67-80%) го сочинуваат ирански народи. Најголемите групи во оваа категорија ги вклучуваат Персијците (кои го сочинуваат мнозинството од населението во Иран) и Курдите, додека помалите заедници ги вклучуваат Гилаците, Мазандарите, Лурес, Татес, Талиши и Балочи.
Турските народи сочинуваат значително малцинство од околу 7-24%, а најголемата група се Азербејџанците. Тие се втората по големина етничка група во Иран, како и најголемата малцинска група.
– Религија: Огромното мнозинство (90-95 проценти) од населението се шиитски муслимани.
– Најголеми градови: Техеран (главен град), Машхад, Есфахан, Шираз, Табриз и Карај.
Иран бил една од најголемите империи во антиката и го зачувал својот културен идентитет со зачувување на сопствениот јазик и прифаќање на шиитското толкување на исламот. Познат како Персија до 1935 година, Иран стана исламска република во 1979 година, откако владејачката монархија беше соборена и Шах Мохамад Реза Пахлави беше принуден на егзил.
Конзервативните свештенички сили, предводени од ајатолахот Рухолах Хомеини, воспоставија теократски систем на владеење со крајна политичка власт доделена на учен религиозен научник вообичаено познат како Врховен водач кој, според уставот, одговара само пред Собранието на експерти – народно избрано свештено тело од 88 членови.
Лидерите на земјата
Врховен лидер на земјата е ајатолахот Али Хамнеи, кој беше назначен за доживотен лидер во 1989 година, а пред тоа беше два последователни мандати како претседател во 1980-тите. Претседател на државата е Ебрахим Раиси, кој беше избран во 2021 година.
Како претседател, Раиси се концентрираше на продлабочување на надворешните односи на Иран со антиамериканските држави – особено Кина и Русија – за да ги издржи американските санкции и дипломатскиот притисок, истовремено поддржувајќи ги преговорите за обновување на нуклеарниот договор што започна во 2021 година.
Армија и оружје
Инвентарот на иранската војска вклучува мешавина од домашно произведена и главно постара странска опрема од главно кинеско, руско, советско и американско потекло (американска опрема купена пред Исламската револуција во 1979 година).
Иран има одбранбена индустрија со капацитет да развива, произведува, поддржува и одржува програми за воздушно, копнено, ракетно и поморско оружје.
Иранските вооружени сили се поделени меѓу редовните сили (Артеш) и Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ). Артеш првенствено се фокусира на одбраната на границите и територијалните води на Иран од надворешни закани, додека ИРГЦ има поширока мисија да ја брани иранската револуција од какви било странски или домашни закани. Во последниве години, Иран доби некоја понова опрема од Русија.
Иран има до 600.000 активни членови на вооружените сили:
– 400.000 редовни сили на Исламската Република Иран (350.000 копнени сили; 18.000 морнарица; 40.000 воздухопловни/воздушни сили),
приближно 150-190.000 персонал на ИРГЦ (100-150.000 копнени сили; 20.000 морнарица,
– 15.000 воздухопловни сили,
– 5-15.000 сили Кудс за неконвенционална војна,
– се проценува дека има околу 90.000 активни паравоени сили на Басиј.
Економијата на Иран
Иранскиот БДП по глава на жител за 2022 година изнесуваше 4.388 долари, што претставува зголемување од 7,43% во споредба со 2021 година. Со 10% од докажаните светски резерви на нафта и 15% од резервите на гас, Иран се смета за „енергетска суперсила“.
Во 2015 година, Иран потпиша нуклеарен договор со САД, Велика Британија, Франција, Германија, Русија и Кина – Заеднички сеопфатен план за акција (JCPOA). Со тој договор, Иран се обврза да ја ограничи својата нуклеарна програма во замена за укинување на санкциите. Меѓутоа, откако тогашниот американски претседател Доналд Трамп се повлече од нуклеарниот договор во 2018 година, САД ги зајакнаа економските санкции против Иран и ја ограничија продажбата на иранска нафта.
Иран се надеваше дека постоечките санкции поради неговата контроверзна нуклеарна програма ќе бидат укинати во разговорите за заживување на договорот со големите сили. Наместо тоа, САД и Европската унија воведоа нови санкции кон Техеран поради поддршката на Русија во нејзината војна против Украина и за нејзиното брутално задушување на протестите против естаблишментот дома.
Сепак, Иран, како и Русија, најде начин да извезува нафта во други земји по поевтина цена, како што е Кина. Кина заштеди милијарди долари купувајќи нафта по намалени цени од санкционираните производители во Иран, Венецуела и од неодамна Русија – земји кои обезбедуваат речиси 30 отсто од увозот на сурова нафта во Кина.
Од воведувањето на санкциите, сите граѓани се соочуваат со повисоки цени на стоките, вклучително и храната. Вкупните трошоци за живот исто така се зголемија неверојатно, што им оневозможува на многумина да врзат крај со крај. Просечниот Иранец заработува околу 150-300 долари месечно, додека просечната личност од средната класа заработува околу 400-700 долари месечно, според извештајот на американскиот „Вилсон центар“ од 2021 година.
Поради зголемувањето на трошоците за живот и цените на стоките, особено на храната, реалните плати на Иранците веќе не го достигнуваат стандардот на средната класа, туркајќи ги луѓето во де факто сиромаштија.
„Држава тврдина“
Способноста на Иран да одбрани евентуална инвазија започнува со неговата неверојатна географија. Како што објасни Стратфор, приватна разузнавачка компанија, „Иран е тврдина“.
– Опкружен од три страни со планини, а на четвртата со море, со пустина во центарот, Иран е исклучително тешко да се освои – се наведува во извештајот.
Иран има оружје што би ја отежнало евентуалната инвазија од морето, но копнените опции за САД не се особено добри, пишува „National Interest“.
За почеток, од логистичка гледна точка, собирањето голема инвазивна сила би било кошмар, особено сега кога односите на Америка со Русија се толку многу влошени. Понатаму, има планини и големи пустини кои исто така имаат области со жива кал.
Западните граници на Иран не се повеќе примамливи. Бидејќи северозападниот дел на Иран се граничи со Турција, сојузник на Соединетите држави во НАТО, Анкара ја одби дозволата на САД да ја користи својата територија за да го нападне Ирак. Независно од тоа, постои планинскиот венец Загрос кој би ја отежнал големата инвазија преку оваа рута.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран
Помудар отколку во минатото, Иран минатата година презеде прагматични чекори со своите ривали од Заливот, обновувајќи ги дипломатските односи со Саудиска Арабија. Но, меѓу Ријад и Техеран нема љубов. Најзначајниот аспект на тој договор беше тоа што Кина го посредуваше.
Кина и Русија се новите најдобри пријатели на Иран, што го прави сила со која треба да се смета. Војната во Украина и претходниот кинеско-руски пакт за „соработка без граници“ беа катализатор за оваа транзиција.
Војната и нејзините последици го искристализираа верувањето во Пекинг и Москва дека американското глобално лидерство по Доналд Трамп е во повлекување и дека меѓународниот поредок, заснован на правилата надгледувани од Вашингтон, е зрел за промени.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
Украина очекува 150 авиони, Зеленски рече: „Ќе ја зајакнеме борбената авијација“
Украина очекува да добие 150 авиони „Грипен“ од Шведска, од кои првиот треба да пристигне следната година, изјави украинскиот претседател Володимир Зеленски.
– Заедно со Шведска, Украина значително ќе ја зголеми својата борбена авијација. Договорот со Шведска за борбените авиони „Грипен“ е историски чекор и е добар избор. Сметаме на 150 вакви авиони за Украина, а првите треба да пристигнат следната година – рече Зеленски во објава на Фејсбук, пренесува Укринформ.
Тој додаде дека авионите „Грипен“ се дел од безбедносните гаранции на Украина.
– Ваквите воени воздухопловни сили ќе можат сто проценти да го заштитат нашето небо. А толку голем договор за борбена авијација никогаш не е потпишан за Украина. Историско достигнување. Работиме на негово целосно спроведување – рече Зеленски.
Свет
Вештачката интелигенција помешала чипс со оружје, тешко вооружена полиција опколи ученик во САД
Систем за детекција на оружје базиран на вештачка интелигенција инсталиран во средно училиште во округот Балтимор погрешно идентификувал кеса со чипс како пиштол и ја известил полицијата, која потоа интервенирала со пиштол врз 16-годишен ученик. Таки Ален седел пред средното училиште Кенвуд по фудбалскиот тренинг јадејќи грицки кога се случил инцидентот, објавија американските медиуми.
Само дваесет минути подоцна, тој бил опкружен од осум полициски автомобили и неколку тешко вооружени полицајци. „На почетокот не знаев каде одат сè додека не почнаа да одат кон мене со оружје и да викаат: „’Легни на земја’, и бев во шок“, рече Ален.
„Ме натераа да клекнам, ги ставија рацете зад грб и ми ставија лисици. Ме претресоа и сфатија дека немам ништо“, додаде тој. „Само држев кеса Доритос со двете раце и еден прст испружен, а тие рекоа дека изгледа како пиштол“, објасни ученикот.
Овој инцидент ги истакнува очигледните недостатоци на сегашните системи за детекција на оружје што се имплементираат во училиштата низ САД. Таквиот софтвер, покрај генерирањето лажни позитиви, се покажа дека не е во состојба да спречи вистински трагедии, како што е смртоносната пукотница во средното училиште Антиох во Нешвил претходно оваа година.
Јавните училишта во округот Балтимор воведоа технологија од компанијата „Омнилерт“ со седиште во Вирџинија минатата година. Системот анализира снимки од 7.000 училишни камери и ја предупредува полицијата за потенцијално оружје во реално време.
„Бидејќи сликата многу личеше на пиштол, таа беше потврдена и проследена до безбедносниот тим на јавните училишта во округот Балтимор во рок од неколку секунди за нивна евалуација и одлука“, изјави портпаролот на „Омнилерт“, Блејк Мичел, за The Baltimore Banner.
„Дури и сега кога ја гледаме, со целосно знаење дека не е пиштол, сепак им изгледа како пиштол на повеќето луѓе“, призна тој.
Компанијата го нарече инцидентот „лажно позитивен“, но тврдеше дека системот „работел како што е предвидено: да се даде приоритет на безбедноста и свеста преку брза човечка верификација“.
Таки Ален, кој се плашел за својот живот во времето на интервенцијата, изјави за „Фокс“ дека никогаш не добил извинување од училиштето.
„Само ми кажаа дека тоа е протоколот“, рече тој. „Очекував барем некој да разговара со мене за тоа“.
Ова искуство оставило трага врз младиот ученик.
„Веќе не ми се излегува“, призна тој.
„Ако јадам уште една кесичка чипс или пијам нешто, чувствувам дека тоа ќе се случи повторно“. Семејството на Ален бара одговорност и поголем надзор врз употребата на таква технологија.
„Немаше закана што би оправдала осум пиштоли насочени кон 16-годишник“, рече неговиот дедо, Ламонт Дејвис.
Свет
Решение за војната е можно многу брзо, со три услови, рече специјалниот претставник на Кремљ во Вашингтон
Решение за војната во Украина може да се најде прилично брзо ако се решат три клучни прашања за Русија, изјави Кирил Дмитриев, специјален претставник на Кремљ и извршен директор на Рускиот фонд за директни инвестиции.
Дмитриев моментално е во посета на САД.
Дмитриев изјави за Фокс њуз: „САД, Украина и Русија разбираат какво може да биде решението и се надеваме дека ќе се постигне во разумен временски рок“. Кога еден новинар го праша да појасни за какво решение зборува, Дмитриев спомена три елементи.
„Доста сум фокусиран на економијата и инвестициите и целокупните односи со САД и обезбедувањето дијалог, но мислам дека има само неколку елементи. Еден од нив се безбедносните гаранции за Украина, а Русија е отворена за безбедносни гаранции за Украина.
Дефинитивно постои територијално прашање, каде што има руско население, руско население кое беше нападнато од украинските сили дури и пред почетокот на конфликтот.
А потоа тука е целото прашање за неутралноста на Украина, што е важно за безбедноста на Русија. Значи, всушност, нема толку многу прашања на маса, и во основа, со разбирање како тие можат да се решат дипломатски, решение всушност може да се најде доста брзо.“
Дмитриев, исто така, ја искористи можноста да го пофали американскиот претседател Доналд Трамп, истакнувајќи го напредокот постигнат во решавањето на конфликтот за време на неговиот мандат.
„Претседателот Трамп избегна ескалација во Трета светска војна“, рече претставникот на Кремљ додавајќи дека првиот човек на САД ја разбира руската позиција.
Во интервју за „Си-ен-ен“, Дмитриев додаде дека средбата меѓу Трамп и рускиот лидер Владимир Путин ќе се одржи, но веројатно подоцна.
„Мислам дека средбата е одложена – нашите дипломати мора добро да ја подготват“, рече тој.
„Одличен потег на претседателот Володимир Зеленски е што тој веќе признава дека станува збор за фронтовските линии“, рече Дмитриев. „Знаете, неговиот претходен став беше дека Русија треба целосно да си замине, па всушност мислам дека сме доста блиску до дипломатско решение што може да се постигне“.
Дмитриев вчера пристигна во Соединетите Држави на официјални разговори. Неговото пристигнување следеше по воведувањето санкции врз рускиот нафтен сектор и откажувањето на самитот меѓу Трамп и Путин што требаше да се одржи во Унгарија. Дмитриев тврди дека Русија, САД и Украина се блиску до дипломатско решение што би ја завршило војната.
ВМРО-ДПМНЕ веќе има 35 градоначалници, рече Мицкоски по повлекувањето на опонентите од Могила и Македонски Брод, очекува 59
Премиерот и претседател на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски од денешниот митинг во Неготино изрази увереност дека кандидатката од ВМРО-ДПМНЕ која има...
Трамп: Имам многу добар однос со кинескиот претседател, сакам да ми помогне со Русија
Американскиот претседател Доналд Трамп изјави дека се надева на помош од Кина во решавањето на ситуацијата со Русија и завршување...
На гласачките ливчиња ќе останат имињата на кандидатите од Могила и Македонски Брод кои се повлекоа пред вториот круг
Независните кандидати од Могила и Македонски Брод, Сашо Пивковски и Милосим Војнески се повлекоа од изборната трка, но нивните имиња...
Масакрот на кучиња во Кичево не бил пријавен во МВР, полицијата постапува по допрен глас
Министерството за внатрешни работи постапува по допрен глас, по извештаите за убиства на повеќе од 40 кучиња во Кичево пред...
Три групи да внимаваат поради промената во зимско време, лекарите со совети за да се избегне нарушување на ритамот
Американската академија за медицина на спиење (ААСМ) со години се залага за прекин на поместувањето на часовникот, тврдејќи дека стандардното...
МЗ: Кај клиничкиот центар „Мајка Тереза“ ниту се гради, ниту се планира да се градат станбени градби
Во врска со медиумските објави за наводна изградба на зграда на паркингот кај ЈЗУ Универзитетска клиника за радиотерапија и онкологија,...
Руски напад врз Киев
Русија синоќа изврши напад врз Киев, во кој најмалку едно лице беше убиено, а десет беа повредени. Главниот град на...
Халуцинации и психолошка состојба се обидите на СДСМ резултатот од изборите да го прикажат како историски подвиг, велат од ВМРО-ДПМНЕ
Во врска со прикажувањето на резултатите од првот круг на локалните избори, ВМРО-ДПМНЕ утрово прашува со што денес Социјалдемократскиот сојуз...
Специјалниот претставник на Кремљ: Русија, САД и Украина се блиску до дипломатско решение
Специјалниот пратеник на рускиот претседател Владимир Путин за инвестиции и економска соработка, Кирил Дмитриев, изјави во Вашингтон дека Русија, САД...
Ноќва почнува зимското сметање на времето
Ноќва почнува зимското сметање на времето. Стрелките на часовникот во 3 часот по полноќ ќе се поместат еден час наназад....
Ѓоргиевски: Тим од експерти и градежна инспекција ќе стават крај на дивоградбите
Кандидатот за градоначалник на Град Скопје од ВМРО-ДПМНЕ, Орце Ѓорѓиевски изјави дека како градоначалник на Кисела Вода докажал дека може...
Мицкоски: Очекуваме во вториот круг бројката на гласови за Орце Ѓорѓиевски да биде околу 125-130 илјади
Христијан Мицкоски, претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, се обрати од денешниот настан одржан во Валандово, во рамки на вториот круг од локалните...
Често миење раце, фрлање ѓубре со ракавици и дезинфекциски бариери во училиштата, препорачаа лекарите од ИЈЗ
Засега не е регистриран пораст на заболувања што може да бидат предизвикани од натрупаното ѓубре на улиците во Скопје, велат...
(Видео) Mециновиќ за отпадот во Скопје: Владата намерно го остави градот да дојде до колапс за потоа да се прикажува како херој
Амар Мециновиќ, кандидатот на Левица зa градоначалник на Град Скопје во вториот круг на локалните избори, со предупредување за алармантната...
М-НАВ: Тасевски призна дека штрајкот што го најави беше незаконит и свесно спроведува атака
На 22.10.2025 година М-НАВ АД Скопје преку правниот застапник адвокат Горан Николовски одржа прес-конференција, на која беа презентирани ставовите и...
Tримесечна специјализирана обука: Лекарската комора го условува продолжувањето на лиценцата на д-р Кузмановски
Комисијата за етички и правни прашања при Лекарската комора го разгледала поднесеното барање за продолжување на лиценцата за работа на...
Каде скопските градоначалници го одлагаат собраниот отпад, прашуваат од ЈП „Комунална хигиена“ – Скопје
Во текот на вчерашниот ден и минатата ноќ ЈП „Комунална хигиена“ – Скопје спроведе активности за собирање и транспорт на...
Скопје се соочува со неприроден прилив на бездомни кучиња, нивното дислоцирање од една во друга општина е сурова и опасна пракса, порачуваат од „Анима мунди“
Во последниот период сведочиме на повторливи, систематски и сурови случаи на дислоцирање цели легла и глутници кучиња во градот Скопје...
Камион излета од патот кај клучката Хиподром, сообраќајот во прекин
Товарно моторно возило денеска во 9 часот излета од патот Скопје – Куманово, кај клучката Хиподром (обиколница Скопје) кон Куманово,...
(Видео) Акција на украинските падобранци: ослободија село, заробија 50 Руси
Украинските воздушни напаѓачки сили го ослободија селото Кучерив Јар во Донецката област, заробувајќи повеќе од 50 руски војници и спасувајќи...
