Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, денес во Хаг изјави дека 32-те членки на алијансата ќе донесат „смели одлуки“ на самитот оваа недела, вклучително и усвојување на нов инвестициски план што ќе ги зголеми трошоците за одбрана на пет проценти од бруто домашниот производ (БДП).

На прес-конференцијата еден ден пред почетокот на самитот на НАТО, Руте рече дека сите членки на алијансата ќе ја исполнат целта за издвојување на два проценти од БДП за одбрана оваа година, иако на почетокот на 2025 година, „седум-осум сојузници“ не го достигнаа тоа ниво.

„Значи, постигнавме клучен напредок во последните пет, шест месеци. Новиот план за инвестиции во одбраната, за кој сојузниците ќе се договорат на самитот во Хаг, воведува нова основа: ќе инвестираме пет проценти од БДП во одбраната. Тоа е квантен скок што е амбициозен, историски и фундаментален за обезбедување на нашата иднина“, рече Руте.

Тој изјави дека Шпанија, која се спротивстави на зголемувањето на средствата за одбрана на пет проценти од БДП, не е ослободена од оваа обврска.

„НАТО нема клаузула за исклучок“, рече Руте во врска со ставот на Шпанија за обврската да издвои пет проценти од БДП, на што инсистира американскиот претседател Доналд Трамп.

Европските членки на НАТО учествуваат со само 30 проценти од вкупните средства на алијансата за одбрана. Некои европски земји, како што се Полска, Естонија и Литванија, веќе ги зголемија трошоците за одбрана на пет проценти од БДП, додека Шпанија е на заднината, со помалку од два проценти.

Руте, исто така, рече дека самитот во Хаг ќе се одржи „во вистински историски момент, со значајни и растечки безбедносни предизвици“ за НАТО.

„Како што светот станува сè поопасно место, лидерите на сојузничките земји ќе донесат смели одлуки за зајакнување на нашата колективна одбрана, што ќе го направи НАТО посилен, пофер и посмртоносен сојуз“, рече Руте.

Руте рече дека безбедносната ситуација во светот „драматично се променила“ во последните неколку години, уште од руската окупација на Крим во 2014 година, а особено од 2022 година, кога Русија започна целосна инвазија на Украина.

Тој додаде дека членовите на алијансата затоа мора да достигнат значително повисоко ниво на распределба за одбрана од сегашното, за да можат сите да ја бранат територијата во случај на напад.

„Во исто време, Русија работи заедно со Северна Кореја, Кина, Иран. Кина, исто така, брзо ги зајакнува своите вооружени сили на нивоа што никогаш порано не се видени. Безбедносната ситуација драматично се промени и затоа овој самит е важен – сојузниците мора да бидат способни да се одбранат. Ако дојде тој момент, треба да стоиме заедно, обединети, не само во духот, туку и во пракса“, рече Руте кога беше прашан дали граѓаните на Западен Балкан имаат причина да се грижат.

Руте, исто така, рече дека „пет од осумте земји од Западен Балкан се во НАТО“, дека во Косово има мисија КФОР и дека алијансата во БиХ тесно соработува со мисијата ЕУФОР.

„Јас сум во постојан дијалог со претседателот на Србија, се познаваме долго време, сме блиски пријатели, но не секогаш се согласуваме. И важно е да го продолжиме овој разговор“, рече Руте.

Генералниот секретар на НАТО, исто така, рече дека Русија останува „најголемата и најдиректна закана“ со која се соочува алијансата.

„Москва ја продолжува војната против Украина со поддршка на Северна Кореја, Иран, Кина и Белорусија. Мора да продолжиме да ѝ обезбедуваме на Украина она што ѝ е потребно за да се одбрани и да ги одбие нападите во иднина. Нашата поддршка за Украина е непоколеблива и нема да се откажеме од неа“, рече Руте.

Тој изјави дека наместо најавените 20 милијарди евра, сојузниците ќе обезбедат повеќе од 35 милијарди евра дополнителна безбедносна помош за Украина следната година.

Руте, исто така, рече дека Иран „не смее да развива нуклеарно оружје“.

„Кога станува збор за ставот на НАТО кон нуклеарната програма на Иран, сојузниците одамна се согласија дека Иран не смее да развива нуклеарно оружје. Мојот најголем страв е дека Иран поседува и би можел да користи и распореди нуклеарно оружје со цел да ја зајакне својата контрола врз Израел, целиот регион и другите делови од светот“, рече Руте.

Тој ги отфрли обвинувањата дека бомбардирањето на нуклеарните постројки на Иран од страна на САД на 22 јуни е кршење на меѓународното право.

Претседателот на Србија, Александар Вучиќ, по седницата на проширениот колегиум на началникот на Генералштабот изјави дека денешниот состанок е „една од пресвртниците за претстојните промени во српската армија“ и дека денес светот функционира без права, правда и какви било правила. Тој се осврна и на најактуелната тема – конфликтот меѓу Иран и Израел, како и на реакцијата на Соединетите Американски Држави.

Како што рече, Србија ја промени својата воена доктрина.

„Според новата доктрина, нашата армија мора да биде неспоредливо посилна. Во изминатата година направивме многу за модернизација и унапредување на нашата армија. Денес живееме во свет каде што законот и правдата повеќе не постојат, а сега и правилата исчезнаа. Мора да го прифатиме и разбереме тоа“, рече Вучиќ, пренесуваат српските медиуми.

Тој додаде дека е „многу тешко да се разбере и прифати“. „Но, мораме. Да бидеме членка на Обединетите нации, да имаме гарантиран територијален интегритет врз основа на одлуките на ОН – тоа денес повеќе не значи ништо. Големите сили брутално го газат тоа кога им одговара, измислувајќи некои нови, непостоечки принципи. И ние мора да се прилагодиме на тоа. Мора да го подигнеме нивото на нашите одбранбени способности и сè што правиме, го правиме за граѓаните на Србија“, нагласи Вучиќ.

Тој исто така рече дека ова нема никаква врска со „суетата на државите“, како што ја опишуваат некои швајцарски аналитичари.

„Станува збор за највисоките интереси на граѓаните на Србија – да бидат заштитени, безбедни и безгрижни. Според тоа, анализиравме неколку работи. За прв пат имам добри вести кога станува збор за персоналот. Исклучително сум среќен поради тоа. За прв пат имаме поголем одговор за различни единици отколку што очекувавме“, рече Вучиќ.

Зборувајќи за војната меѓу Израел и Иран, Вучиќ се осврна и на ставот на Србија кон овие земји.

„Двете нации се пријателски настроени кон нас. Сакаме мир и не разбирам зошто немаше обид сè да се реши дипломатски. Да бидам попрецизен – бидејќи човек мора да биде искрен кон себе и кон својата земја – сакаме најблиски односи со Соединетите Американски Држави, стратешко партнерство. Ние сме мала земја. Но, дали САД го прекршија меѓународното јавно право? Апсолутно го прекршија“, рече Вучиќ.

Тој додаде дека Србија зборувала за ова и во други случаи.

„Нема права, нема правда. И, што е поважно, денес нема правила. Зошто го велам ова? Затоа што тонеме во целосен хаос. Целиот свет. Цената на нафтата денес е за 25 проценти повисока отколку пред десет дена. Ги држиме цените на пумпите со сила за да не експлодираат. И не станува збор само за цената на нафтата. Цената на гасот вртоглаво скокна. Веќе не е ни прашање на цена“, рече Вучиќ.

Тој одговори и на прашањето за извозот на муниција во Израел и рече дека сè е запрено по почетокот на војната во Иран.

„Продаваме муниција, која директно издржува 24.000 луѓе, а индиректно 50.000. Со членовите на семејството, тоа се околу 150.000 луѓе во оваа земја. Нема да оставам 150.000 луѓе без леб. Напротив, моја работа како претседател е да отворам пазари за нив. И им ги отворив речиси сите азиски пазари. И американскиот пазар“, рече Вучиќ, додавајќи дека Србија извезува муниција веќе 15 години.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски повторно беше цел на неуспешен обид за атентат, а овој пат планот вклучуваше полски воен пензионер кој одамна бил регрутиран од Советскиот Сојуз, објави шефот на безбедносната и разузнавачка служба на Украина.

Генерал-потполковник Васил Маљук, директор на Безбедносната служба на Украина (СБУ), на затворен брифинг за домашните медиуми, детално го објасни планот што заеднички го осуетија украинската СБУ и полската безбедносна агенција ABW.

Според Маљук, Русија ангажирала човек со план да го убие Зеленски на аеродромот Жешов-Јашонка во Полска, користејќи дрон со камера од прво лице или снајперска пушка, објавува TSN. Осомничениот со години бил посветен на советската идеологија и останал лојален на неа децении подоцна. Но, планот бил разоткриен на време и спречен, пишува Newsweek.

Од почетокот на руската инвазија на Украина во февруари 2022 година, Зеленски бил цел на неколку неуспешни обиди за атентат.

Ноќта од неделата кон понеделникот, руски беспилотни летала и ракети убија најмалку 14 цивили и повредија уште десетици низ цела Украина, објавија локалните власти на 23 јуни. Во Киев загинаа девет лица, а делумно се урна станбена зграда.

Нападите се случија во време кога претседателот Зеленски беше во Обединетото Кралство, каде што имаше приватна средба со кралот Чарлс III.

Украинската војска објави дека Русија лансирала дури 352 беспилотни летала, 11 балистички и пет крстаречки ракети во текот на ноќта. Воздушната одбрана соборила или пресретнала 339 беспилотни летала и 15 ракети пред да ги погодат своите цели.

Во одделен напад подоцна во текот на денот, руска балистичка ракета уништила средно училиште во Одеса. Зеленски го нарече нападот „тотално луд“.

Станува збор за нов бран воздушни напади, кои доаѓаат само една недела по нападот во Киев во кој загинаа 28 лица, вклучувајќи 23 жртви во станбена зграда погодена од директна ракета.

Москва ја интензивира својата офанзива по должината на фронтот од 1.000 километри, обидувајќи се да направи пробив како дел од летната воена кампања. Сепак, според проценката на Институтот за проучување на војната (ISW), руските сили сè уште не постигнале значителен напредок.

„Руската војска во голема мера се потпира на лошо обучена пешадија за да напредува, и покрај одбраната на Украина базирана на беспилотни летала“, според ISW со седиште во Вашингтон.

Зеленски изјави дека прелиминарните податоци покажуваат дека севернокорејските ракети биле користени во нападот врз Киев. Тој ги опиша Русија, Северна Кореја и Иран – кој ја снабдува Русија со беспилотни летала – како „коалиција на убијци“.