Свет
Планетата Марс има цврсто јадро, открија научниците
Научниците од НАСА, проучувајќи во самото срце на планетата Марс, открија структура што не ја очекуваа. Длабоко во внатрешноста на планетата, сеизмичките податоци од лендерот InSight открија цврста маса со пречник од околу 600 километри.
Ова откритие не само што е во спротивност со претходните сознанија за целосно течното јадро на Црвената планета, туку и не се вклопува во сегашното разбирање на нејзиниот состав, пишува Science Alert.
„Невообичаено е Марс да има цврсто јадро“, рече тимот предводен од сеизмологот Хуисинг Би од Универзитетот за наука и технологија на Кина.
„Раните студии сугерираа дека јадрото на Марс содржи значителна количина на лесни елементи, што ја намалува температурата на јадрото и го прави малку веројатно јадрото да кристализира, со оглед на неговата релативно висока температура.“
Само во последните неколку години научниците успеаја детално да ја мапираат внатрешноста на Марс. Заслугата за ова му припаѓа и на лендерот InSight, кој од 2018 до 2022 година бележеше земјотресни бранови и удари од метеорити користејќи исклучително чувствителен сеизмометар.
Овие бранови, рефлектирајќи се низ внатрешноста на планетата, реагираат различно, во зависност од густината на материјалот, создавајќи еден вид акустичен „рендген“ на Марс. Податоците собрани во текот на четири години ја обезбедија првата детална внатрешна мапа на Марс, откривајќи структура слична на Земјината: тврда кора, истопена површина и густо јадро во центарот.
Постојат клучни разлики помеѓу внатрешноста на Земјата и Марс, и токму тие ги охрабрија научниците да продолжат со истражувањата.
„За разлика од Земјата, Марс денес нема глобално магнетно поле“, објаснија истражувачите. „Наместо тоа, делови од неговата кора се силно магнетизирани, што ни кажува дека Марс некогаш, во далечното минато, имал магнетно поле.“
Глобалното магнетно поле на планетата управува со „динамо“ во нејзиното јадро, кое зависи од конвекцијата во течниот надворешен дел од јадрото.
„Се верува дека овој механизам игра важна улога во одржувањето на магнетното поле на Земјата денес. Спротивно на тоа, за Марс, работите изгледа функционираат поинаку“, додадоа тие во студијата објавена во списанието Nature.
Бидејќи InSight беше стациониран само на една локација, за разлика од мрежата на сеизмички станици на Земјата, тимот се потпираше на податоци од удари на метеорити кои испраќаат бранови низ планетата. Со анализа на 23 такви настани, тие беа во можност да применат техники што вообичаено се користат за податоци од повеќе ќелии.
„Овој пристап ни овозможи да изолираме специфични сеизмички фази врз основа на тоа како тие стигнуваат до ќелиите. Можевме да детектираме бранови што патуваат низ самиот центар на марсовското јадро и рефлексија од внатрешната граница на јадрото, што дава клучни заклучоци за цврсто внатрешно јадро“, наведуваат истражувачите.
Тие пронајдоа неколку различни видови бранови кои, независно еден од друг, укажуваат на постоење на цврсто јадро.
„Овие повеќекратни фази се клучни, бидејќи тие се потврдуваат меѓусебно и сите постојано укажуваат на истиот заклучок: Марс навистина има цврсто внатрешно јадро.“
Што значи ова откритие за иднината?
Како точно може да постои цврсто јадро и покрај високата температура и присуството на полесни елементи како што се сулфур, кислород и јаглерод, засега останува нејасно. Научниците ќе треба да спроведат ново моделирање за да ги испитаат условите на температура, притисок и состав што би можеле да го објаснат ова откритие. И покрај ова, резултатите се исклучително возбудливи, пишува научниот портал.
Понатамошните истражувања би можеле да доведат до подлабоки увиди во тоа како Марс го изгубил своето „динамо“ и своето глобално магнетно поле, но исто така би можеле да откријат нови детали за еволуцијата на карпестите планети – оние за кои се верува дека имаат најголем потенцијал за развој на живот.
„Големината и својствата на внатрешното јадро на Марс служат како клучна референца за разбирање на термичката и хемиската еволуција на планетата“, заклучија истражувачите.
Фото: принтскрин
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
По повеќе од 400 години данската пошта прекинува со достава на писма
Данската пошта денеска соопшти дека на 30 декември ќе ја изврши последната достава на писма, со што се завршува традицијата долга повеќе од 400 години, која датира уште од 1624 година.
Причината за потегот е тоа што во текот на последните 25 години испраќањето писма драстично опадна – за повеќе од 90 отсто.
„PostNord“, компанијата која настана со спојување на шведската и данската пошта во 2009 година, претходно соопшти дека ќе укине 1.500 работни места во Данска и ќе отстрани 1.500 поштенски сандачиња, со оглед на тоа што побарувачката за писма драстично опадна, додека онлајн купувањето продолжува да расте. Оваа компанија, која и понатаму ќе доставува писма во Шведска, нагласи дека во Данска на нејзино место доставата ќе ја преземе компанијата „Dao“, која веќе врши достава на писма и која планира да ги прошири своите услуги од 1 јануари.
Меѓутоа, истражувањата покажуваат дека меѓу младите доаѓа до повторен пораст на пишувањето писма. Истражувањето на „Dao“ покажа дека лицата на возраст меѓу 18 и 34 години испраќаат два до трипати повеќе писма отколку другите возрасни групи, а истражувачот на трендови Мадс Арлиен-Соборг верува дека младите се свртуваат кон пишувањето писма како „противтежа на дигиталната преоптовареност“.
Според данскиот закон, мора да постои можност за испраќање писма, што значи дека доколку „Dao“ одлучи да ја прекине доставата, владата би била обврзана да именува друга компанија за таа задача.
Законот за дигитален идентитет, „MitID“, се користи за сè – од онлајн банкарство до закажување прегледи кај доктор, а поголемиот дел од официјалните комуникации се испраќаат преку дигитална пошта наместо со обична пошта.
Денес 97 отсто од данската популација постара од 15 години е регистрирана во „MitID“, додека само пет отсто одлучиле да се откажат од дигиталната пошта.
– Бевме данска пошта 400 години и затоа ова е тешка одлука, но Данска стана сè подигитална, што значи дека денес речиси и да нема писма. Со оглед на падот на побарувачката, пазарот на писма повеќе не е профитабилен, изјави заменикот извршен директор на „ПостНорд Данска“, Ким Петерсен.
Свет
Странски турист испадна од кабина на жичницата на планината Дурмитор во Црна Гора
Еден странски турист загина, а тројца се спасени во несреќа на жичницата на планината Дурмитор во Црна Гора. Тамошните медиуми објавија дека двајца германски државјани испаднале од својата кабина, од кои еден починал, додека неговата сопруга е тешко повредена.
По неколкучасовниот прекин на работата на жичницата поради несреќата, спасени се тројца странски туристи кои беа заглавени на стрмниот и непристапен дел на скијалиштето на Дурмитор. Тие беа заглавени во горниот дел на жичницата, каде што температурите се пониски.
Црногорските медиуми објавија дека несреќата се случила откако жичницата поради дефект тргнала наназад, при што двајцата Германци испаднале од кабината.
Свет
Поради зимата во Газа умираат бебиња и деца, повик до Израел да дозволи помош
Организацијата „Лекари без граници“ (Médecins Sans Frontières – MSF) вчера предупреди дека бебиња и деца во Појасот Газа умираат од студ поради тешките зимски услови и го повика Израел да ја ублажи блокадата на хуманитарната помош, додека, како што наведуваат, воените дејствија продолжуваат и покрај примирјето.
МСФ соопшти дека во јужниот дел на Газа, во Кан Јунис, од тешка хипотермија починало прерано родено бебе на 29 дена, истакнувајќи дека зимата во комбинација со исклучително лошите животни услови значително ги зголемува здравствените ризици, пренесе Ал Џезира.
Според податоците на Министерството за здравство на Газа, бројот на смртни случаи поради екстремните временски услови достигнал 13, додека претходно оваа недела од студ починало и двонеделно бебе поради недостаиг на соодветно засолниште и облека.
Шефот на педијатриско-акушерското одделение во Медицинскиот комплекс „Насер“ Ахмед ал-Фара предупреди дека хипотермијата е исклучително опасна за новороденчињата и дека доколку на семејствата во шаторите не им се обезбедат средства за греење и соодветно сместување, бројот на смртни случаи ќе расте.
МСФ наведува дека бележи висок пораст на респираторни инфекции, кои во текот на зимата би можеле дополнително да се шират, особено загрозувајќи ги децата под пет години.
Во последните недели Газа се соочува со обилни врнежи, силни ветрови и ниски температури, при што повеќе од 53.000 шатори, кои служат како привремено сместување за раселените лица, се оштетени или уништени.
Поради уништената инфраструктура, улиците брзо се поплавуваат, а канализацијата се излева, додека семејствата се принудени да се засолнат во делумно урнати објекти.
Обединетите нации наведуваат дека Израел и натаму спречува испорака на шатори, ќебиња и други основни потреби, додека околу 55.000 семејства претрпеле штета за време на невреме, а оштетени се и просторите наменети за деца, што погодило околу 30.000 деца.
Организацијата „Refugees International“ оцени дека хуманитарната помош во Газа пристигнува во минимални количини, делумно поради списокот на „контролирани предмети“, кој, според наводите, вклучува и основни потреби како пелени, завои и шатори.

