Свет
Саудискиот принц оди во САД: одбраната, вештачката интелигенција и нуклеарните прашања на дневен ред
Саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман утре ќе пристигне во Белата куќа на средба со американскиот претседател Доналд Трамп. Посетата има цел продлабочување на децениската соработка во нафтата и безбедноста, како и проширување на врските во трговијата, технологијата и потенцијално цивилната нуклеарна енергија.
Ова е првото патување на принцот во Соединетите Американски Држави по убиството на саудискиот новинар Џамал Кашоги во 2018 година, случај што предизвика глобален бес, а сега се чини дека се става во втор план, објави „Ројтерс“.
Американските разузнавачки агенции заклучија дека МБС, како што често го нарекуваат, ја одобрил операцијата за апсење или убиство на Кашоги. Иако принцот негира дека лично го наредил убиството, тој ја призна одговорноста како лидер на кралството. Повеќе од седум години подоцна, и најголемата економија во светот и најголемиот извозник на нафта се чини дека се желни да продолжат понатаму.
Интересот на Трамп е во исполнувањето на ветувањето на Саудиска Арабија за инвестиции од 600 милијарди долари дадено за време на неговата посета на Ријад во мај. Како и тогаш, се очекува американскиот претседател повторно да ги избегне чувствителните прашања за човековите права.
Од друга страна, саудискиот лидер бара силни безбедносни гаранции поради регионалните тензии, како и пристап до американската технологија за вештачка интелигенција и напредок во договорот за цивилна нуклеарна програма.
Дека убиството на Кашоги сега е минато, потврдува Азиз Алгашијан, предавач по меѓународни односи на Универзитетот за безбедносни науки „Наиф Арап“. „Се сврте нова страница“, рече тој.
Односите меѓу САД и Саудиска Арабија долго време се темелат на договор – Ријад обезбедува стабилно снабдување со нафта по прифатливи цени, а Вашингтон обезбедува безбедносна заштита за возврат. Тој пакт беше разнишан кога Америка не успеа да одговори на иранскиот напад врз саудиските нафтени постројки во 2019 година.
Загриженоста дополнително се зголеми во септември по израелскиот напад врз Доха, Катар, кој наводно беше насочен кон членови на Хамас. По тој настан, Трамп потпиша извршна наредба за потпишување одбранбен пакт со Катар, а многу аналитичари и дипломати веруваат дека Саудијците се надеваат на сличен договор.
للمرة الأولى في ولاية ترامب الثانية، وفي تاريخ الولايات المتحدة، يستعدّ البيت الأبيض لإقامة احتفال كبير لولي عهد دولة أجنبية على الأراضي الأميركية…
هذه الزيارة تُعد من أعلى مستويات البروتوكول الأميركي؛ حيث سيستقبل الرئيس دونالد ترامب سمو ولي العهد الأمير محمد بن سلمان في… pic.twitter.com/vsPkGnSOEf
— محمد بن سلمان بن عبد العزيز (Informal) (@HRHMBNSALMAAN) November 17, 2025
Сепак, Ријад бараше одбранбен пакт во преговорите што би бил ратификуван од Конгресот на САД, но Вашингтон го услови ова со нормализирање на односите на кралството со Израел.
Саудиска Арабија, од своја страна, ја поврза нормализацијата со посветеноста на најдесничарската влада на Израел во историјата за создавање палестинска држава. Но, израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, кој минатиот месец со посредување на Трамп се согласи на примирје со Хамас по двегодишна војна, во неделата го потврди своето цврсто противење на палестинската независност.
Извршната наредба на Трамп, слична на онаа со Катар, нема да ги исполни сите желби на Саудиска Арабија, но Алгашијан рече дека тоа ќе биде „чекор по патот, дел од процесот, а не крај на процесот“. Еден западен дипломат во регионот ја сумира динамиката: „Трамп сака нормализација, а Саудиска Арабија сака целосен одбранбен пакт, но околностите не го дозволуваат тоа. На крајот, двете страни, веројатно, ќе добијат помалку отколку што сакаат. Тоа е дипломатија“.
Денис Рос, ветеран преговарач за Блискиот Исток и аналитичар во Вашингтонскиот институт за политика на Блискиот Исток, очекува извршна наредба со која ќе се повикаат САД и Саудијците „веднаш да се консултираат за тоа што да прават како одговор на заканата“, без формална обврска од Вашингтон активно да го брани Ријад.
„Тоа би можело да вклучува обезбедување разни видови помош, размена на оружје, распоредување одбранбени ракетни батерии, како ТХААД или ‘Патриот’, распоредување поморски сили со единица маринци – до активно учество во борба на офанзивен, а не само одбранбен начин“, објасни Рос.
Освен безбедноста, Ријад се залага за договори за нуклеарна и вештачка интелигенција, клучни елементи од неговиот амбициозен план „Визија 2030“ за диверзификација на својата економија и зајакнување на својата позиција во однос на регионалните ривали.
Обезбедувањето пристап до напредни компјутерски чипови е клучно за плановите на Саудиска Арабија да стане глобален центар за вештачка интелигенција и да се натпреварува со Обединетите Арапски Емирати, кои во јуни потпишаа договор за центар за податоци вреден повеќе милијарди долари со САД.
МБС исто така сака да постигне договор со Вашингтон за развој на саудиска цивилна нуклеарна програма, што би му дало на кралството пристап до американска технологија и дополнителни безбедносни гаранции. Таквиот договор би ѝ помогнал на Саудиска Арабија да ги стигне ОАЕ, кои веќе имаат своја програма, и регионалниот ривал Иран.
Напредокот досега е попречен од неподготвеноста на Саудијците да се согласат со американскиот услов што забранува збогатување на ураниум или повторна обработка на потрошено гориво – процеси што би можеле да доведат до развој на нуклеарно оружје. Сепак, Рос очекува за време на посетата да биде објавен договор за нуклеарна енергија или барем изјава за значаен напредок кон склучување еден таков.
фото: принтскрин
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Свет
600.000 деца од Газа две години не одат на училиште: „Животот им се претвори во страв и бегство“
Бисан Јунис стои тажно пред неколку шатори опкружени со урнатини и остатоци, пустош што стана вообичаена глетка низ Појасот Газа. Малиот камп е уште едно импровизирано училиште во кое нема место за нејзиниот син тинејџер, Карим. Војната меѓу Израел и милитантната група Хамас остави повеќе од 600.000 палестински деца во Газа да ги пропуштат последните две години од училиште, објавува „АП њуз“.
„Повеќето училишта се уништени“, изјави таа за „Асошиејтед прес“. „Во секое училиште во кое одам, ми велат дека нема место.“
Наместо да учат и да се дружат, децата постојано се раселени, бегајќи од воздушни напади и гранатирање, и честопати ги поминуваат деновите барајќи вода и храна за своите семејства. Откако минатиот месец беше постигнат и во голема мера почитуван прекин на огнот, хуманитарните работници сега работат на повторно отворање на десетици импровизирани училишта.
Враќањето на училиште е клучно за менталното здравје
Џон Крикс, портпарол на УНИЦЕФ, агенцијата на ОН за деца, рече дека е клучно децата да се вратат на училиште што е можно поскоро, не само за основно образование, туку и за нивното ментално здравје. „Во наредните недели, ако не обезбедиме образование, последиците би можеле да бидат катастрофални за цела генерација“, рече тој.
УНИЦЕФ проценува дека повеќе од 630.000 палестински деца го пропуштиле школувањето за време на војната. Крикс рече дека само околу 100.000 деца успеале да се вратат досега. Одделно, УНРВА, агенцијата на ОН за палестински бегалци, обезбедува одредено образование преку своите ангажирани наставници за околу 40.000 ученици. Повеќето од училиштата управувани од УНРВА, кои ги посетувале половина од децата во Газа пред војната, се претворени во засолништа за раселени лица.
Недостатокот на простор е клучна пречка: десетици училишта се тешко оштетени или целосно уништени. Многу од нив сè уште се користат како засолништа за Палестинците кои постојано се раселуваат за време на интензивното бомбардирање на енклавата.
Училиштата претворени во засолништа
Дури и децата што се враќаат во импровизирани училишта го носат психолошкиот товар што доаѓа со војната и раселувањето.
„Нивото на траума кај жителите на Газа, вклучувајќи ги и децата, е ужасно“, рече Џулиет Тума, директорка за комуникации на УНРВА.
„Децата заборавија сè што научија. Нивниот живот во последните две години се движеше кон носење вода, трчање по возила за помош, војна, Хамас, гранатирање, уништување. Тие живееја во страв и терор“, рече таа.
Тума предупредува на „изгубена генерација“ – колку подолго децата остануваат надвор од училиште, толку потешко ќе биде еден ден да стигнат до своите врсници на друго место. Таа се грижи дека ако децата го пропуштат образованието, поголема е веројатноста да станат „жртви на експлоатација, вклучувајќи детски бракови, детски труд и регрутирање во вооружени групи“.
фото: принтскрин
Свет
Германската влада планира да го укине декретот за суспензија на продажбата на некои видови оружје во Израел во наредните недели
Германската влада планира да го укине декретот за суспензија на продажбата на некои видови оружје во Израел во наредните недели, што ќе овозможи продолжување на извозот на оружје во таа земја од 24 ноември, изјави денес портпаролот на германската влада.
„Владата, по правило, ќе го преиспита секој случај поединечно во одлуките за извоз на оружје и ќе реагира на понатамошниот развој на настаните“, рече портпаролот, според агенцијата Ројтерс.
Портпаролот рече дека Германија останува посветена на поддршката на трајниот мир меѓу Израел и Палестинците врз основа на решение за две држави и ќе продолжи да биде вклучена во поддршката на реконструкцијата во Газа.
Германија, која е втор најголем извозник на оружје во Израел по Соединетите Американски Држави, го суспендираше извозот на некои видови оружје во Израел во август поради притисок од јавноста, за кој беше објавено дека ќе биде откажан откако беше постигнат мировниот договор меѓу Израел и Хамас, кој беше постигнат со посредство на Соединетите Американски Држави во октомври.
Фото: принтскрин
Регион
Домар во Босна уби директор, секретарка и наставничка во средно училиште: осуден на 42 години затвор
Окружниот суд во Бихаќ го осуди Мехмед Вукалиќ, поранешен домар во средно училиште во Сански Мост, на 42 години затвор, објавија локалните медиуми.
Вукалиќ (62) беше прогласен за виновен за убиство на директорот на училиштето Нијаз Халиловиќ, секретарката Нисвета Кљуниќ и наставничката по англиски јазик Гордана Миџан. Тој ги уби сите тројца со огнено оружје.
Беше осуден на 14 години затвор за секое од трите убиства, а доби и дополнителна една година за нелегално поседување оружје, па казните беа споени во една казна од 42 години.
Вукалиќ ги извршил овие злосторства во август 2024 година. Тој дошол во училиштето вооружен и веднаш се качил на првиот кат во канцеларијата на директорката Халиловиќ, каде испукал пет куршуми, погодувајќи го во градите, вратот, стомакот и левата рака. Потоа отишол во канцеларијата на секретарката, убивајќи ја со четири куршуми. Потоа наишол на наставничка по англиски јазик и испукал пет куршуми кон неа, убивајќи ја веднаш.
На крајот се обидел да се самоубие, но самонанесените повреди подоцна биле третирани во болница во Бања Лука. На крајот од судењето, тој изразил жалење за убиствата што ги извршил. „Се каам за она што го направив, жал ми е за тоа“, рече тој во својот завршен збор.
Судот заклучи дека Вукалиќ ги извршил овие злосторства додека бил во состојба на нарушена ментална способност, што беше тезата на која инсистираше неговата одбрана, заедно со тврдењата дека бил систематски дискриминиран на работа, што на крајот влијаело на неговата ментална состојба и довело до убиствата. Сега тој има можност да поднесе жалба до Врховниот суд на Федерацијата на Босна и Херцеговина.
фото: принтскрин

