Свет
Финците утре избираат претседател, главна тема се тензиите со Русија

Финците утре избираат нов претседател, чија улога во водењето на надворешната политика стана поважна поради зголемените тензии со соседна Русија предизвикани од војната во Украина.
Геополитичките промени во Европа ќе му зададат најголема главоболка на новиот претседател, кој е и врховен командант на финските вооружени сили.
Двајца политичари водат вкупно девет кандидати, поранешниот конзервативен премиер Александар Стуб и поранешниот министер за надворешни работи Пека Хаависто од Партијата на зелените, кој е независен кандидат. Анкетите покажуваат дека тие најверојатно ќе одат на вториот круг на 11 февруари.
„Следниот претседател на Републиката пред се ќе биде претседател на Западот, претседател на членка на НАТО, а еден од нашите најважни односи е нашето партнерство со Соединетите Држави“, изјави неодамна Стуб во телевизиско интервју.
Односите меѓу Москва и Хелсинки се влошија откако руската инвазија на Украина во февруари 2022 година ја натера Финска да се откаже од својата долгогодишна воена неутралност и да се приклучи на НАТО во април 2023 година. Русија, со која Финска дели 1.340 километри граница, брзо предупреди дека ќе одговори со „контрамерки“.
Неколку месеци подоцна, во август 2023 година, Финска забележа зголемен прилив на безвизни мигранти на својата источна граница.
Хелсинки смета дека ова е хибриден напад на Москва за дестабилизација на земјата. Финска ја затвори својата источна граница во ноември.
Актуелниот претседател Саули Ниинисто се гордееше со неговата блиска врска со рускиот претседател Владимир Путин пред да стане еден од неговите најжестоки критичари.
Сите претседателски кандидати се залагаат за независност на Финска и за нејзината нова улога како членка на НАТО, рече Хана Вас, заменик-декан на Факултетот за општествени науки на Универзитетот во Хелсинки.
„Сите тие имаат силна идеја која ја нагласува самодоволноста, во смисла дека во иднина Финска треба самостојно да се грижи за сопствената одбрана и исто така активно да придонесува во градењето на заедничката европска одбрана и нордиска соработка“, изјави Вас за Франс прес.
Туомас Форсберг, професор по надворешна политика на Универзитетот во Тампере, рече дека сите кандидати имаат слични ставови во надворешната политика. „Ќе биде повеќе за изборот на личност врз основа на неговиот кредибилитет и доверливост и како тој е перципиран како лидер во надворешната политика и одредени вредности и што таа личност претставува“, рече тој.
Истражувањето на јавното мислење, чии резултати во понеделникот ги објави дневниот весник „Хелсингин саномат“, покажа дека Стуб е во водство со 22 отсто поддршка од гласачите, а Хаависто е на второ место со 20 отсто.
„И двајцата имаат долгогодишно искуство во внатрешната и надворешната политика, што се чини дека гласачите најмногу ги ценат“, рече Вас. „Тие се познати политичари долго време, неколку генерации“, вели тој.
Иако делат слични политички ставови, Хаависто и Стуб имаат различно потекло, рече Форсберг.
Нивното потекло и вредности се сосема различни бидејќи Алекс е повеќе претставник на десницата, а Хаависто на левицата, дури и ако Хаависто се обидува да нагласи дека нема ништо „црвено“ во него, дека тој го претставува средниот пат како зелена“, тврди Форсберг.
„Дебатите би можеле да одлучат за вториот круг од изборите“, рече Форсберг.
Веднаш зад двајцата е кандидатот на крајнодесничарската Партија на Финците, Јуси Хала-ахо, кој е поддржан од 18 отсто од гласачите, а зад него е поранешниот еврокомесар Оли Рен, кој е поддржан од Партијата на Центарот, со поддршка од 12 проценти. И Хала-ахо и Рен би можеле да влезат во вториот круг, рече Форсберг.
Во атмосфера обележана со општ скептицизам за тоа што може да се постигне преку парламентарната политика, Финците претпочитаат да имаат поголема верба во институцијата претседател, рече Вас.
„Претседателот се смета за силен актер на кој луѓето му веруваат“, вели тој.
Одѕивот на гласачите на претседателските избори во Финска е вообичаено околу 70 отсто.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.

Свет
Трамп го нарече Маск „голем зависник од дрога“

Американскиот претседател Доналд Трамп во телефонски разговор со соработници го обвини милијардерот Илон Маск за зависност од дрога, пренесе „Вашингтон пост“, повикувајќи се на извори.
Се додава дека Трамп го опишал поранешниот шеф на Одделението за ефикасност на владата како „голем зависник од дрога“, наведува „Пост“.
Маск претходно призна дека користи кетамин, кој му бил препишан од лекар, а „Њујорк тајмс“ неодамна објави дека сопственикот на Тесла користел големи количини кетамин, меѓу други наркотици, што довело до проблеми со мочниот меур.
Трамп изјави дека ќе има „сериозни последици“ за Илон Маск доколку го финансира демократскиот табор за да се кандидираат против републиканците кои го поддржуваат сеопфатниот буџетски закон на Републиканската партија.
Претседателот на САД исто така рече дека нема желба да го поправи односот со Маск по јавните расправии, велејќи дека смета оти нивниот однос е завршен.
Конфликтот започна откако Маск го критикуваше Трамповиот закон за трошење и даноци, кој има влијание врз бизнисот со електрични возила.
На тоа Трамп одговорил дека не е сигурен дали во иднина ќе има добри односи со Маск, а сопственикот на Тесла потоа го обвини републиканецот дека неговото име се наоѓа во документите на осудениот педофил Џефри Епштајн, пренесува Танјуг.
Свет
Колумбискиот претседателски кандидат Мигел Урибе застрелан на изборен настан

Колумбискиот претседателски кандидат Мигел Урибе се бори за својот живот во болница откако беше застрелан во Богота.
39-годишниот сенатор, кој се кандидира за претседателските избори во 2026 година, е член на опозициската конзервативна партија Демократски Центар, основана од поранешниот претседател Алваро Урибе. Двајцата не се во роднинска врска.
Според соопштението на партијата, која го осуди нападот, сенаторот одржувал изборен настан во јавен парк во населбата Фонтебон во главниот град во саботата, кога „наоружани лица му пукале во грб“.
Партијата го опиша нападот како сериозен, но не објави дополнителни информации за состојбата на Урибе. Видеа на социјалните мрежи покажуваат маж, идентификуван како Урибе, како добива помош по нападот. Тој изгледа дека крварел од главата.
Неговата сопруга, Марија Клаудија Тарасона, напиша на профилот на Урибе на X дека тој „се бори за својот живот“.
Министерот за одбрана, Педро Санчез, изјави дека е уапсен осомничен за пукањето и дека властите истражуваат дали има и други вмешани лица. Санчез исто така изјави дека ја посетил болницата каде што Урибе се лекува.
Претседателството на Колумбија издаде соопштение во кое наведува дека владата „категорично и силно“ го осудува насилниот напад и повикува на темелна истрага.
Свет
(Фото) Германија планира брзо проширување на бункерите поради страв од руски напад

Германија изработува планови за брзо проширување на мрежата на бункери и засолништа отпорни на бомби, изјави највисокиот службеник за цивилна заштита во владата, предупредувајќи дека државата мора да биде подготвена за напад од Русија во следните четири години.
Ралф Тислер, шеф на Федералната канцеларија за цивилна заштита и помош при катастрофи, изјави дека најголемата европска економија треба да се разбуди во реалноста на конфликтот и дека во својата сегашна состојба Германија не е адекватно подготвена.
„Долго време во Германија постоеше широко распространето уверување дека војната не е сценарио за кое треба да се подготвуваме. Тоа се промени. Загрижени сме поради ризикот од голема агресивна војна во Европа“, рече тој за „Зидојче цајтунг“.
Потребно засолниште за еден милион луѓе
Тислер повика на национален напор да се претворат тунели, метро станици, подземни гаражи, паркинзи и подруми на јавни згради во заштитни засолништа за „брзо создавање простор за еден милион луѓе“. Тој рече дека неговата агенција ќе претстави сеопфатен план подоцна ова лето.
Додаде дека земјата е во трка со времето, а потпирањето на изградба на нови бункери не е доволно. Таквите засолништа би барале долго време за планирање и изградба и би биле многу скапи, рече Тислер. Како резултат на тоа, постоечките објекти треба веднаш внимателно да се разгледаат.
Отворање нови фронтови
Рускиот напад на Украина предизвика стравувања во други земји, особено во балтичките држави, но и во Полска и Германија, дека Москва може да отвори нови фронтови во Европа.
Во текот на ноќта, руските сили започнаа ракетни и бомбардерски напади врз украинскиот град Харков, при што загинаа три лица, а 22 се повредени. Градоначалникот Игор Терехов во саботата објави на Телеграм дека градот „доживува најсилен напад од почетокот на војната во целост“.
Милионска обнова на бункерите
Од околу 2.000 бункери и засолништа во Германија, останати од Студената војна, само околу 580 се во исправна состојба и повеќето бараат милионска обнова. Тие би можеле да примат околу 480.000 луѓе, што е само половина процент од германското население. За споредба, Финска има 50.000 простории за заштита, што обезбедува простор за 4,8 милиони луѓе, односно 85% од нејзиното население.
Тислер рече дека е потребно да се вложат напори во прецизно прилагодување на информатичките системи, како што се апликациите и патоказите, за јавноста точно да знае каде може да побара засолниште, како и да се надгради системот за сирени за предупредување. Исто така, постојните апликации за предупредување треба да бидат подобро заштитени од хакери, додаде тој.
Го повика кабинетот на Фридрих Мерц да обезбеди финансирање за спроведување на плановите на неговата агенција. Се согласи дека плановите се неопходни, но дека сè уште треба формално да се обезбедат средства.
Се очекува парите да бидат достапни од ослободените милијарди откако парламентот ја суспендираше должничка кочница на Германија во март, дозволувајќи големи износи на трошоци за војската, виталната инфраструктура – како што се мостови и патишта што им овозможуваат транспорт на тенкови и залихи – и цивилната одбрана.
Разузнавачките служби и структурите за кибербезбедност, кои итно имаат потреба од инвестиции, исто така, се борат за средства.
„Направете доволно резерви“
Тислер процени дека ќе бидат потребни најмалку 10 милијарди евра во наредните четири години за покривање на потребите на цивилната заштита, а најмалку 30 милијарди евра во следната деценија.
Тој повика на воспоставување задолжителна или доброволна служба за цивилна заштита и ги повика граѓаните да придонесат за зголемување на отпорноста на земјата со тоа што ќе се снабдат со итни резерви во случај на прекин на струја и вода.
„Нашиот апел е: направете доволно резерви што ќе ви траат 10 дена, ако е можно“, рече тој, одразувајќи слични повици од други европски влади. „Но, дури и снабдување за најмалку 72 часа би било од голема помош“, додаде Тислер.