Министрите за надворешни работи на земјите-членки на НАТО денеска се среќаваат во Анталија, Турција, на последната рунда разговори на високо ниво пред самитот на западната воена алијанса во Холандија во јуни.

Домаќин на дводневниот состанок, на кој првенствено ќе се разговара за распределбата на средствата за одбрана и иднината на европската безбедност, е турскиот шеф на дипломатијата, Хакан Фидан.

На самитот на лидерите на НАТО во Хаг во јуни се очекува договор за нова цел за трошоците за одбрана, а агенцијата ДПА потсетува дека американскиот претседател Доналд Трамп постојано бара од сојузниците на НАТО драстично да ги зголемат воените трошоци.

Во моментов, членките на НАТО се подготвени да издвојат најмалку два проценти од БДП за одбрана, но некои сè уште издвојуваат помалку од тие два проценти. Европските членки на НАТО се соочуваат и со пресвртот на поддршката за Украина од страна на новата американска администрација и последиците од оваа политика за европската безбедносна архитектура.

Во Анталија ќе пристигне и американскиот државен секретар Марко Рубио. Се очекува министрите на НАТО да започнат консултации за време на вечерата и да продолжат со разговорите утре наутро.

Украинскиот претседател Володимир Зеленски изјави дека очекува евентуална директна средба со рускиот претседател Владимир Путин во Истанбул да резултира со примирје. Зеленски рече дека ќе се сретне со турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган во Анкара, но дека двајцата се подготвени веднаш да отпатуваат за Истанбул доколку Путин одлучи да се појави на разговорите.

„Ќе го чекаме Путин во Турција. За да не манипулира Русија со градовите и да тврди дека Путин не е подготвен да лета за Анкара, туку е во Истанбул“, им рече Зеленски на новинарите во Киев на прес-конференција. „Му испратив порака на претседателот Ердоган, а турската страна е подготвена.“

Разговорите би можеле да вклучуваат и размена на затвореници на принципот „сите за сите“, што би ѝ овозможило на Украина да излезе од преговорите со некаков вид „политичка победа“, рече Зеленски во интервју за францускиот весник „Либерасион“.

Доколку средбата се случи, тоа би била првата средба лице в лице меѓу двајцата лидери од 2019 година и би можела да означи пресвртница во застојот на дипломатските напори за ставање крај на големата инвазија на Русија. Кремљ сè уште не го потврди присуството на Путин, додека Киев продолжува да инсистира на безусловно примирје.

„Безусловно примирје, во овој момент и со оглед на сите денови и месеци досега, никој од руска страна не може да го гарантира освен Путин“, рече Зеленски.

Тој додаде дека на состанокот бил поканет и поранешниот американски претседател Доналд Трамп. „Доколку го потврди своето доаѓање, тоа би бил дополнителен поттик за Путин да дојде“, рече Зеленски.

Трамп, кој моментално е на четиридневна турнеја на Блискиот Исток, ја изрази својата поддршка за разговорите, нарекувајќи ги „многу важни“ и додавајќи дека „силно се залага“ за нивно одржување. „Мислам дека од тоа може да произлезе нешто добро“, рече Трамп на 12 мај.

Судот на ЕУ денеска ќе одлучи дали Европската комисија имала право да ги сокрие од јавноста СМС-пораките разменети меѓу нејзината претседателка Урсула фон дер Лајен и извршниот директор на „Фајзер“, Алберт Бурла, во пресрет на потпишувањето на договорот за набавка на вакцина против коронавирус.

Тужбата ја поднесоа „Њујорк тајмс“ и неговата дописничка Матина Стевис-Гриднеф, во која се тврди дека е прекршено правилото за транспарентност откако Комисијата одби да ги предаде текстуалните пораки по барање. Во април 2021 година, еден новинар откри дека фон дер Лајен и извршниот директор на „Фајзер“ размениле СМС-пораки пред потпишувањето на договорот за купување на вакцината.

Следната година, таа побара сите текстуални пораки разменети меѓу фон дер Лајен и Бурла помеѓу 1 јануари 2021 година и 11 мај 2022 година, според законското право за пристап до јавни документи на ЕУ.

Одбивањето од страна на Комисијата ја поттикна да го поднесе случајот до Европскиот суд на правдата, со поддршка на нејзиниот весник. Како што објави „Њујорк тајмс“, личниот контакт меѓу фон дер Лајен и извршниот директор на „Фајзер“ беше клучен за постигнување договор за купување вакцини во ЕУ во вредност од милијарди евра во екот на пандемијата.

Во пролетта 2021 година, Комисијата, во име на 27-те земји-членки на ЕУ, склучи договор вреден до 35 милијарди евра, доколку биде целосно имплементиран, за 1,8 милијарди дози од вакцината. Кога го отфрли барањето на новинарот, Комисијата тврдеше дека нема такви документи.

Справувањето со договорите за вакцини против коронавирус од страна на Комисијата предизвика критики. Во 2022 година, Европскиот омбудсман, независно тело, остро го осуди одговорот на Комисијата на барањата за пристап до текстови. Европскиот јавен обвинител моментално истражува и купување вакцини против коронавирус во ЕУ.