Реформата на пензискиот систем сама по себе придонесе во подобрувањето на состојбите, но предизвици има сѐ уште, изјави директорот на Фондот на ПИОМ, Никола Мемов, на меѓународната конференција „Одржлив пензиски систем – две децении прогрес“, во организација на Асоцијацијата на друштва за управување со пензиски фондови на Северна Македонија.

„Еден од најголемите предизвици е дефицитот во буџетот на Фондот, кој се провлекува со години, кој е резултат на повеќе чинители, меѓу кои недоволниот број на осигуреници наспроти се поголемиот број на пензионери, издвојувањата од придонесот за ПИО за вториот столб, како и придонесот за здравствено осигурување на пензионерите, што паѓа на товар на Фондот“, рече тој.

Мемов посочи дека други предизвици кои имаат и ќе имаат сѐ поголемо влијание во наредниот период е стареењето на населението и намалувањето на работоспособното население поради помалиот наталитет со кој се соочува државата, како и иселувањето, особено на младите лица.

Директорот на Фондот на ПИОМ, Мемов нагласи дека првата и основна мерка за консолидирање на финансиската состојба на пензискиот систем е економскиот раст на земјата и отворање на нови работни места. Тој рече дека е невозможна консолидација на само еден сегмент, т.е само на пензискиот систем и е потребно да се гледа големата слика, зашто системите се поврзани и зависат еден од друг.

„Државата почива на неколку основни столбови: политички систем ( правосудство и државна управа, здравствен систем, образование итн.), безбедносен систем ( војска и полиција), еономски систем ( приватен, реален сектор, банкарски систем) и пензиски систем ( кој опфаќа скоро половина од приливите во буџетот и 2/3 од населението). Сите овие столбови се меѓусебно поврзани и потребна е нивна взамна консолидација“, нагласи Мемов.

Како втора мерка за консолидација тој го посочи обезбедувањето на средства преку реален пасивен приход.

Мемов рече дека со реформата и воведувањето на вториот столб се актуелизира овој концепт за пасивен приход на финансирање на пензискиот систем каде што пензиските друштва ја преземаат улогата на инвеститори и оплодувачи на парите, но имаат законски ограничувања, согласно моделот на Светска Банка, каде и во колкав процент од средствата можат да инвестираат.

„Сметам дека е потребно да се размислува во насока да се направат законски измени со кои пензиските друштва ќе можат да инвестираат до 50 проценти од средствата од вториот столб на странски берзи, но со соодветни заштитни механизми и скалест ризик при инвестирањето. Исто така, како друга варијанта, може да се размислува и во правец на инвестирање на акумулираните средства од страна на државата во акции и удели во компании кои остваруваат реален профит, како што тоа се прави во некои земји во Европа“, нагласи Мемов.

Тој додаде дека Фондот во изминатиот период до Министерството за социјална политика, демографија и млади достави краткорочни и среднорочни мерки за подобрување на финансиската ситуација, како што се можност за уплата на придонес за ПИО од страна на физички лица кои не се во редовен работен однос, а остваруваат приходи; продолжување на работниот однос на доброволна основа по навршени 64 години живот за сите вработени во приватниот сектор; постепено зголемување на стапката на придонес за ПИО од 0,3 проценти годишно до 2030 година и плаќање на придонесите на ангажираните лица со договор на дело во јавниот сектор.

Мемов посочи дека реформата на пензискиот систем придонесе да се подобри наплатата на придонесите со што е оневозможена ситуацијата од деведесеттите, кога за голем број на вработени не се плаќале придонесите за пензиско осигурување и тие денес имаат проблем во остварувањето на правото на пензија и регулирање на стажот, а со воведувањето на вториот столб осигурениците, имаат свои лични средства за пензија кои се оплодуваат, транспарентен увид во нив и поголема сигурност во остварувањето на правото на пензија и нејзината исплата.

„Пензискиот систем и денес, после 20 години од реформата, се соочува со предизвици за кои сите заедно треба да најдеме решенија. Со координирана активност на Владата, Министерството за социјална политика, демографија и млади, пензиските друштва, МАПАС, Фондот на пензиското и инвалидското осигурување во периодот што е пред нас можеме да ги направиме дополнителните чекори и да придонесеме во стабилизацијата на пензискиот систем. Треба да се сослушаме и заеднички да дејствуваме за подобро утре на осигурениците и на идните пензионери. Во таа насока Фондот на пензиското и инвалидското осигурување и понатаму ќе ги анализира состојбите, ќе предлага решенија за остварување на целта редовна исплата и зголемување на пензиите и задоволни осигуреници и пензионери на секој први во месецот“, рече директорот на Фондот на ПИОМ, Никола Мемов во обраќањето на Меѓународната конференција „Одржлив пензиски систем – две децении прогрес“, во организација на Асоцијацијата на друштвата за управување со пензиски фондови на Северна Македонија.

Здружението за истражувања и анализи ЗМАИ го презентираа индексот на отвореност на општините за 2024 година. Од оваа година индексот вклучува и компонента за мерење на нивото на антикорупција на локално ниво. Индексот за отвореност на општините се мери 5-та година по ред.

Во 2024 година најотворени во однос на буџетирањето биле општините Крива Паланка, Аеродром и Делчево кои на индексот се највисоко рангирани. Сепак, велат од ЗМАИ, општините можат направат повеќе во однос на механизмите за антикорупција.

Според мерењето за нивото на антикорупција само 4 општини имаат задоволителен резултат.

На национално ниво индексот бележи минимален пораст во однос на оној за 2023-та година од 0,3 поени.

Настанот на тема: „Зајакнување на локалните антикорупциски мерки преку инклузивно и транспарентно буџетирање“, под мотото „Со вклучени граѓани до подобри општини“, е поддржан од СЕЛДИ – Регионалната мрежа за антикорупција, по што ќе следи модерирана дискусија и сесија за прашања.

Виктор Митевски од ЗМАИ верува дека е важно да се создадат услови каде мерењата на експертските организации ќе станат основа во финансирањето на проектите на локално ниво од страна на Централната власт и меѓународните партнери.

„Сведоци сме дека голем број граѓански организации ги мерат општинските процеси од различен аспект, а истовремено гледаме дека тие мерења влијаат на подобрување на состојбите. Веруваме дека е време да ги здружиме силите и заеднички да направиме еден унифициран индекс кој потоа ќе може да биде системски користен и од институциите и од сите донатори кои работат со општините. Иако прв пат го мериме нивото на мерките за антикорупција добро е дека немаме недоволен резултат кај ниту една од општините. Сепак, постои огромен простор за подобрување, особено кај јавните набавки, каде конкуренцијата е многу мала и утврдивме чести набавки со 1 понудувач“, изјави извршниот директор на ЗМАИ.

Митевски додава дека, честите промени на годишните планови за јавни набавки и нивната ниска реализација во дел од општините, отвораат сомнежи за можни злоупотреби. Затоа, рече тој, треба да создадеме систем во кој менаџерската одговорност ќе биде алатка со која граѓаните ќе можат да бараат одговорност и отчетност од општините.