Наука
На 28 години откри лек што може да спаси милиони животи, а сега нејзе ѝ се избројани деновите
Кирсти Смитен сонува еден ден да добие Нобелова награда за својата научна работа – и со право, имајќи предвид дека нејзината работа може да спаси милиони животи, пишува Дејли Мејл.
На само 28 години, таа постигна нешто што не беше направено речиси 40 години: создаде нова класа на антибиотици. Форб ја прогласи за научник на годината. Кирсти ја предводи борбата против антимикробната резистенција, која Светската здравствена организација ја нарекува една од најголемите закани за глобалното здравје, поради која бактериите, вирусите, габите и паразитите еволуираат со текот на времето и повеќе не реагираат на лекови.
Но, оваа исклучителна биохемичарка сега мора да се соочи со фактот дека можеби нема да доживее да добие никакви признанија. На Кирсти и дадоа само неколку месеци живот откако и беше дијагностициран рак на срцето, терминална болест толку ретка што им се случува на само две лица годишно во Британија.
– Како? Како се случи ова? – праша Кирсти пред новинарите на Дејли Мејл за време на нејзиното опоравување меѓу циклусите на хемотерапија. – Се хранам здраво. Не пијам многу, не пушам. И пред мојата дијагноза спортував секој ден – тврди таа. – Нема зборови со кои може да се опише колку сум тажна што можеби нема да гледам како потенцијално ја добиваме Нобеловата награда. Мојата единствена надеж е работата да продолжи без мене. Сигурна сум дека ќе биде така – додаде таа.
Што успеа Кирсти
Бактериите отпорни на лекови, како што е MRSA, веќе се виновни за повеќе од еден милион смртни случаи секоја година, а се предвидува дека оваа бројка може да се зголеми на десет милиони до 2050 година.
Со својот тим во Metallo Bio, компанија што ја основала со поддршка на нејзиниот ментор за докторските студии на Универзитетот во Шефилд, Кирсти развила две антибиотски соединенија за лекување на бактериски инфекции, вклучувајќи пневмонија и менингитис, кои станале отпорни на лекови кои вообичаено се користат за лекување нив, како и инфекции кои се развиваат во раните и по операциите.
Откако ќе се покаже успешен во лабораториските и тестирањата на животни, следната фаза во развојот ќе бидат испитувањата на луѓе, почнувајќи со пневмонија стекната во болница. Доколку се покаже ефикасно, како што се очекува, Кирсти се надева дека третманот ќе биде лиценциран до 2030 година.
Брилијантен научник
Оваа брилијантна научничка, која има докторат по хемија и беше вклучена на престижната листа од 30 научници на Форбс во 2020 година, во слободното време собира пари за банки за храна.
Таа има многу повеќе да му понуди на светот, но како научник, Кирсти е прагматичарка. Таа знае дека нејзиниот рак е предизвикан од ретка генетска мутација, а не од нејзиниот животен стил. Токму овој бес ја тера да се нурне во истражување и да се обиде да купи што повеќе дополнително време со истата истрајност што на крајот може да помогне да се спаси светот од антимикробната отпорност.
– Се лутам на пријателите ако кажат „не се чувствувам добро денес“, вели Кирсти, прегледувајќи ја канилата сега трајно фиксирана во вена на десната рака. – Тоа да му го кажат на некој друг, – изјави Кирсти. – Понекогаш се лутам. Гледав вести за осуден силувач пред некоја вечер и се вознемирив сакајќи да знам зошто ми дадоа само неколку месеци живот кога има луѓе како него во светот. Тоа е тотална неправда. Но, и покрај тоа, ова не би му го посакала ниту на најлошиот човек на светот – објаснува таа.
Болеста…
Инаку, Кирсти има срцев ангиосарком – тумор. Доколку се одлучи за хируршка процедура за отстранување, постои значителен ризик да искрвари до смрт. А ако ја преживеала операцијата, би можела да живее само уште неколку години. Овој тип на тумор повторно ќе порасне и најверојатно ќе се прошири или пукне, што ќе предизвика нејзиното срце да откажува.
Иако наследството на Кирсти може да спаси милиони животи, таа сега нема да добие шанса да ги исполни своите други амбиции: да се заљуби, да се смири и да има семејство.
– Неплодна сум, благодарение на третманот. Немаше време да се извади јајце клетката – рече таа и додаде дека е сингл и тврди дека не би било фер да биде во врска без да знае уште колку време за живот ѝ преостанува.
„Не се плашам да кажам – крајот е многу блиску…“
Првиот навестување дека нешто сериозно не е во ред дојде минатиот ноември, кога Кирсти ноќта се разбуди со болки во градите. Во тоа време, нејзиното семејство тагуваше за ненадејната смрт на нејзиниот навидум здрав татко, Кевин, 61-годишен пензиониран бизнисмен кој доживеа срцев удар три недели претходно додека играше фудбал во Португалија.
Мајката на Кирсти, Шерон, ја однела во А&Е во болницата Бирмингем Хартлендс во близина на нивниот дом во Солихал.
Кирсти играше фудбал и хокеј секој ден и редовно ја посетуваше нејзината теретана, па докторот рече дека мисли дека нејзините болки се веројатно истегнат мускул на градниот кош и планира да ја испрати дома со лекови против болки. Но, Кирсти, која можеби има повеќе разбирање за човечкото тело од повеќето, одби да оди, инсистирајќи на тоа дека болката е премногу интензивна и бара рендген, што е соодветно направено. Лекарот направил и крвни тестови.
Неколку часа подоцна, двајца консултанти ја однеле во соба каде и објасниле дека факторот на згрутчување во крвта и е покачен, што може да значи белодробна емболија, потенцијално фатално згрутчување во белите дробови. Тие исто така рекоа дека десната преткомора во нејзиното срце е три пати поголема отколку што треба да биде.
– По скенирањето, го видов консултантот и ми рече: „Добра вест, немаш белодробна емболија, но најдовме маса долга шест сантиметри во вашиот медијастинум, просторот во градите што го држи срцето“. – раскажа таа. – Рече дека може да бидат многу работи, освен рак. Но, мислам дека и во тој момент знаев каква судбина ме чека – заклучува Кирсти.
Следеше магнетна резонанца, на Кирсти и беше кажано дека масата е неправилна и дека акумулирала многу боја што лекарите ја користеле за да го направат скенирањето повидливо, а сето тоа се лоши знаци. Таа разбра повеќе за ужасните импликации отколку нејзината мајка и постарите браќа, Мет и Ден.
– Онкологијата добро ја познавам преку мојата работа и сфатив дека тоа значи дека е канцерогено. Го предупредив семејството дека масата со неправилна форма која собира многу боја навистина не е добра вест – објаснила таа.
Поради деликатната локација на туморот и ризикот од сериозно крварење, Кирсти била подложена на бројни процедури пред да ја добие терминалната дијагноза.
– Ми требаа три месеци, седум снимки, 15 тестови на крвта и голема операција на срцето за да ми биде дијагностициран ангиосарком – вели Кирсти, додавајќи дека тоа е најагресивниот вид сарком или, како што таа го нарекува, „смртна казна“.
– Ми рекоа дека ми остануваат уште само седум месеци живот – објасни таа.
Од нејзината дијагноза на 8 февруари, Кирсти поминала шест тури на хемотерапија и зема 48 таблети дневно за ублажување на болката, против гадење, антациди, антихистамин за да го олесни осипот од хемотерапијата и железо за нејзиниот низок број на црвени крвни зрнца – сето тоа знае дека не може да ѝ го спаси животот.
– Работам во медицината и никој не сака да финансира нешто од што ќе има корист само еден човек од 36 милиони, мојот рак е толку редок – објасни таа. Пред шест месеци, немав поим дека можеш да добиеш рак на срцето, а јас сум медицински научник. Не е ни чудо што требаше долго време за да се дијагностицира и немаше третман за тоа – објасни таа.
Кирсти би сакала да го помине преостанатото време на подигање на свеста за срцевиот ангиосарком, во стилот на Дебора Џејмс, која неуморно водеше кампања за подигање на свеста за ракот на дебелото црево пред да умре од оваа болест минатата година на 40-годишна возраст.
„И порано се соочував со тешки предизвици“, рече Кирсти.
– Веројатноста да најдам успешна алтернатива на антибиотиците секако не беше голема, а мојот тип на рак погодува само еден од 20 милиони луѓе. Всушност, мојот општ лекар се пошегува дека, со моето искуство, можеби вреди да се купи ливче за лото – раскажа таа.
– Не е во моја природа да се откажувам, па ќе продолжам да работам и да се борам со ова се додека можам – заклучи таа.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Наука
Балканот ќе биде еден од најтешко погодените региони во Европа, ниту на Mакедонија не ѝ се пишува добро
Иако научниците имаат алатки и методи за мерење на влијанието на климатските промени – како може тоа да се направи така што поединецот, во својот живот, има одредена вредност со која може да измери како, под влијание на климатските промени, неговиот живот е исто така се менува?
Не е лесно да се замисли што точно е „просечно глобално затоплување од 1,5 °C или 2 °C“ и како тоа ќе го промени нашето секојдневие, пишува Слободна Далмација.
На ова се обратија истражувачите од Технолошкиот институт во Масачусетс (МИТ)”; тие развија нов начин за мерење на влијанието на глобалното затоплување во реалниот живот и предвидување на долгорочните ефекти. Излегува дека и луѓето на Балканот ќе ја чувствуваат значајната промена.
Мерката на научниците од МИТ, создадена со помош на податоци од 50 различни климатски модели, е одредена од тоа колку ќе се зголеми или опадне бројот на „надворешни денови“ на различни дестинации низ светот до 2100 година, односно 24-часовни периоди кога температурите се доволно удобни за повеќето луѓе да се вклучат во активности на отворено, без разлика дали се за работа или за одмор. Ова се денови кога не е ниту премногу топло, ниту премногу студено, што научниците го сместуваат во температурен опсег од приближно помеѓу 10 °C и 25 °C, без екстремни временски појави.
Студијата на МИТ покажа дека тропските дестинации ќе доживеат најголеми промени во деновите на отворено. Најголемиот удар ќе го претрпи Доминиканската Република која до крајот на векот ќе губи дури 124 дена пријатно време годишно. Мексико, Индија, Тајланд и Египет ќе изгубат половина од тие денови.
Во Европа, на север ќе има повеќе денови со пријатно време бидејќи зимите ќе станат потопли, но на југ екстремните горештини во летните месеци ќе предизвикаат намалување на деновите на отворено.
Според податоците на МИТ, Балканот најверојатно ќе биде еден од најтешко погодените региони во Европа. Така Албанија ќе загуби 30 дена, Србија 26, Македонија 21, Бугарија 17, а Романија 12 дена. На југ, Грција би можела да изгуби 37 денови на отворено до 2100 година поради екстремните горештини помеѓу мај и јуни, според студијата на МИТ.
Промени ќе доживее и Пиринејскиот Полуостров: Португалија ќе има 33, а Шпанија 13 помалку денови на отворено.
Истражувачите велат дека разликата веќе се чувствува во Европа, при што луѓето избираат каде да патуваат врз основа на сè поекстремните жештини на претходно популарните дестинации.
Северна Европа ќе доживее попријатни денови, но причините за тоа не се добри вести. Франција, Германија и Австрија ќе добијат меѓу 18 и 52 дена пријатно време до 2100 година, главно поради потоплите зими, но ова би можело да биде фатален удар за и онака борбената скијачка индустрија во Европа. Поради недостигот на снег, се размислува за замена со вештачки снег, но многумина мислат дека тоа ни оддалеку не би помогнало да се одржи скијачката индустрија, за која „пријатни“ и целосно профитабилни „денови на отворено“ се само оние со многу реални снег.
Наука
Еден Американец и двајца Руси со руско летало заминаа на МВС во вселената
Еден Американец и двајца Руси полетаа со руско летало од космодромот Бајконур во Казахстан до Меѓународната вселенска станица. Станува збор за астронаутот на НАСА Лорал О’Хара и космонаутите на Рокосмос Олег Кононенко и Николај Чуб.
О’Хара ќе помине шест месеци на станицата, а Кононенко и Чуб ќе останат таму една година.
Тројцата космонаути требаше да заминат во вселенската станица минатата пролет, но нивната првична капсула послужи како придружба за друг екипаж. Вториот екипаж – исто така двајца Руси и еден Американец – се враќа дома на Земјата кон крајот на овој месец.
Нивниот престој беше продолжен од шест месеци на една година бидејќи нивната капсула Сојуз испушти течност за ладење додека беа на станицата.
Според НАСА, кога командантот на мисијата Кононенко ќе го заврши својот престој во вселената, тој ќе постави рекорд како човек кој поминал најмногу време – повеќе од илјада дена – во вселената.
Наука
Како откритието на „хобитот“ во Индонезија го промени нашето разбирање за човечката еволуција
Индонезискиот археолог Томас Сутикна лежел со треска во својата хотелска соба на 2 септември 2003 година, кога еден колега му рекол дека тој ден во Лианг Буа, голема пештера на индонезискиот остров Флорес, пронашол мал череп налик на човечки во наслаги длабоки шест метри. Сутикна веднаш се опоравил и следниот ден се упатил на местото заедно со колегата.
На нивна радост, на истото место нашле повеќе коски, некои сè уште прицврстени една за друга. „Имаше групирани коски на нозе, раце, тибија, бедрена коска. Со оглед на многу кревката состојба на коските, не беше можно веднаш да се отстранат од земјата“, се сеќава Сутикна, кој сега работи во Индонезискиот центар за археометриски истражувања на Државната агенција за истражување и иновации.
Отпрвин мислеле дека се работи за коски на дете
Отпрвин, тимот претпоставуваше дека малиот череп и другите коски му припаѓаат на дете, но додека Сутикна го чистеше фосилот во хотелот, виде дека има катници на возрасен човек. Изгледаше како да наишле на сосема нов вид човек – женски примерок со збунувачка комбинација на карактеристики, кој беше висок нешто повеќе од еден метар и тежок околу 30 килограми.
Иако денес, 20 години подоцна, научниците се уште се мачат со тоа каде да го постават ова загадочно парче од еволутивната сложувалка, откривањето на овој мал човечки примерок поттикна низа други откритија кои го доведоа во прашање она што го знаевме за човечкото семејно стебло дотогаш, пишува тој.
„Хобитот“ имаше кратки нозе со непропорционално големи стопала
Сутикна и неговите меѓународни соработници уште од почетокот знаеле дека имаат револуционерно откритие и го чувале во тајност повеќе од една година за да можат детално да ги проучат пронајдените остатоци. Кога ги објавија резултатите од нивното истражување, нешто повеќе од една година подоцна, откритието го потресе полето на палеоантропологијата и дојде на насловните страници низ светот.
Имено, примерокот од Лианг Буа наликуваше на хобитот од филмот „Господарот на прстените“ кој се појави во кината на крајот на 2001 година, а набрзо го доби тој прекар во медиумите. Волуменот на неговиот неврокраниум (коските на грбот и горниот дел од черепот што го затвораат мозокот во черепната празнина) беше околу 400 милилитри, слично на оној на шимпанзото.
Волуменот на неврокраниумот на современиот човек е 1500 милилитри. „Хобитот“ имаше кратки нозе, со непропорционално големи стапала и долги раце слични на приматите. Првичното датирање покажало дека посмртните останки се стари 18.000 години, но подоцнежната анализа утврдила дека хобитот бил стар 50.000 до 60.000 години. Тимот научници го нарече овој нов вид Homo floresiensis по островот каде што беа откриени фосилите.
Некои од нашите сфаќања за човечката еволуција се доведени во прашање
Ова откритие ја предизвика идејата дека луѓето еволуирале по уредна линија од примитивни до сложени и покажа колку сè уште не знаеме.
Последователното откритие на два други релативно неодамнешни хоминини со мало тело и мал мозок – Homo naledi во Јужна Африка и Homo luzonensis на Филипините – ја натера научната заедница да ја прифати идејата дека имало многу различни типови на луѓе во далечното минато. вклучувајќи неколку кои коегзистирале со нашиот вид, хомо сапиенс.
Пред откривањето на хобитот, многу експерти за човековата еволуција верувале дека само еден вид човек еволуирал со текот на времето, со регионални варијации.
Што се однесува до животот на самите хобити, археолозите и палеонтолозите откриле дека со нив живеат џуџести слонови, таканаречените стегодони, високи 1,2 метри, огромни штркови високи два метри и џиновски стаорци. Сè уште не е точно познато зошто хобитите исчезнале од лицето на Земјата. Сутикна наведува дека на врвот на слојот каде што е пронајден Homo floresiensis, имало дебел слој од вулканска пепел.
“Проценуваме дека имало најмалку осум вулкански ерупции. Со фактот дека не најдовме фосили од Homo floresiensis или други древни животни над слојот од вулканска пепел. Сепак, не можеме со сигурност да тврдиме дека оваа природна катастрофа го уништила Homo floresiensis ,” вели тој.
Антропологот Мет Токери од Универзитетот Лејхед во Канада се сомнева дека токму вулканската ерупција им пресудила на хобитите. Островот Флорес отсекогаш бил вулкански активен, а хобитот живеел таму речиси милион години. Според тоа, Токери верува дека станува збор за комбинација од неколку фактори, како што се гореспоменатите ерупции, климатските промени и доаѓањето на хомо сапиенсот во регионот.