Култура
Предлог-законот за остварување на јавниот интерес во културата од денеска е достапен на ЕНЕР
Предлог-законот за остварување на јавниот интерес во културата од денеска е достапен на ЕНЕР (Единствен национален електронски регистaр на прописи на Република Северна Македонија) и на веб-страницата на Министерството за култура. Предлог-законот го подготви работна група формирана со решение на министер за култура, а во неа беа вклучени претставници на синдикатите, на Министерството за информатичко општество и администрација, на националните институции и на граѓанскиот сектор.
Во составот на работната група беа:
– Златко Теодосиевски, вработен во национална установа, претседател
– Магдалена Диковска, раководител на Секторот за нормативно-управни работи и за авторското право и сродните права во Министерството за култура, член
– Фросина Ѓоршовска, раководител на Одделението за управни работи во Министерството за култура, член
– Билјана Тануровска-Ќулафковски, претставник на независната културна сцена, член
– Ивана Васева, претставник на независната културна сцена, член
– Валентина Поцевска, претставник на СКРМ, вработена во национална институција, член
– Александар Стојчевски, претставник на СКРМ, вработена во национална институција, член
Работната група работеше на предлог-законот за остварување на јавниот интерес во културата од април 2018 година досега, беа одржани две јавни дебати (во септември и во декември 2018 год.), а беа оддржани и многубројни состаноци со сите засегнати чинители во сферата на културата, националната и вонинституционалната култура.
Предлог-законот објавен преку ЕНЕР е уште една можност за конструктивни предлози за усовршување на текстот на новиот закон за културата, кои ќе бидат разгледани од работната група пред конечното утврдување на предлог-законот и негово упатување во владина и во собраниска процедура.
Примената на актуелниот Закон и проблемите што беа евидентирани при неговото спроведување повеќепати упатуваа на потребата од негово изменување и дополнување, па така Законот за културата од 1998 година досега е изменет 16 пати.
Со Националната стратегија за развој на културата за периодот 2018 – 2022 годинa се утврди потребата за донесување нов закон за културата, односно се наметна потребата да се направат повеќе суштински и концептуални измени на нормативното регулирање на остварувањето на поширокиот интерес во културата, кои ќе овозможат правна основа за развој и унапредување на условите за уметничко творење и вршење на дејностите во културата.
Со донесувањето на овој закон ќе се направат повеќе суштински и концептуални измени, а, пред сè со него културата ќе се дефинира како област од јавен, а не од национален интерес.
Со предлог-законот се нуди ново дефинирање на поимот самостоен уметник, категорија за која ќе се води регистар и на овие корисници на буџетските средства ќе им овозможи поволности за плаќање на придонесите за здравствено, пензиско и социјално осигурување. Новина е што покрај уметниците, право на поволности од буџетот за овие придонеси од работен однос се предлага да имаат и лицата што вршат стручни работи во културата во вид на занимање, како што се: менаџери во културата, куратори и стручни работници во областа на заштитата на културното наследство.
Со законот ќе се разработи постапката за продолжување на децентрализацијата на културата (што досега не беше регулирано), односно пренесување на надлежностите на основачките права на националните установи од државно на локално ниво, што претставува една од основните претпоставки за темелна реформа во културата и е заложба утврдена во Стратегијата за развој на културата за наредниот период.
Направено е преиспитување на правото на „надомест на пензија“ на пензиониран уметник и стручен работник од областа на заштитата на културното наследство кои веќе добиле државни награди, како и на институтот „амбасадори во културата“ – одредби кои не придонесуваат за развој на културата, а предизвикуваат поголеми финансиски последици врз буџетот на РСМ во делот за културата, и, во согласност со стратегијата, се предлага овие бенефиции да се укинат.
Одредбите за работен однос во културата и статусот на уметниците и стручните вработени во културата какви што се сега во Законот за културата, како „даватели на услуги“ и административни и помошно-технички лица, се преработија, но тие и понатаму се усогласени со прописите за вработените во јавниот сектор. Во новиот закон поимот „даватели на услуги“ се заменува со поимот „носители на дејност“. Како специфични прашања за културата, се предлага да се регулираат: дефинирање на две категории носители на дејноста во културата (уметници и стручни работници во заштитата на културното наследство.)
Со предлог-законот се уредува аудицијата како обврска при вработување за првпат, без работно искуство, при мобилност или унапредување. Се предвидуваат измени во делот за реаудиција, а начинот, временскиот рок и критериумите за спроведување на постапката за контрола на квалитетот ќе се уредат со општ акт што го донесува Управниот одбор, на предлог од директорот, а по претходна согласност од Министерството за култура.
Со новиот закон ќе се создаде правна основа за поефикасен начин, поотчетно и потранспарентно финансирање на јавниот интерес во културата. Се предвидува наместо со досегашниот годишен конкурс, финансирањето да се врши врз основа на 2 редовни конкурси (во септември и во март); одлучувањето за финансирање проекти од областа на културата да се врши врз основа на оценка на оценувачи, кои ќе бидат именувани по пат на јавен повик, а работата на оценувачите за доставените проекти на конкурсите да биде уредена со правилник што го донесува министерот за културата; доставувањето на пријавите на конкурсите на Министерството за култура треба да биде по електронски пат; националните установи да доставуваат годишна програма за работа која ќе биде подготвена врз основа на буџетско планирање за период од три години, а ќе се реализира преку годишни програми. За прифаќање на годишните програми на националните установи, предлог на министерот ќе даваат посебни стручни комисии кои ќе ги формира министерот.
Во конкурсите за други корисници ќе се објават приоритетите, буџетот по дејности и општи критериуми врз чија основа ќе може да се врши изборот на проектите од областа на културата од јавен интерес, а посебните критериуми и мерила ќе бидат уредени со правилник кој го донесува министерот за културата.
©Makfax.com.mk Доколку преземете содржина од оваа страница, во целост сте се согласиле со нејзините Услови за користење.
Култура
Костадиновска-Стојчевска: „Правината се танчи, ама не се кинит“ – нов мурал во Прилеп во рамки на “Цртај на македонски”
Министерката за култура, Бисера Костадиновска-Стојчевска, денеска на промоцијата на новиот мурал на Центарот за култура „Марко Цепенков“ во Прилеп, порача дека младите преку уметноста оддаваат почит кон личностите кои имаат непроценливо значење за нашиот идентитет, култура и историја.
− „Цртај на македонски“ со креативни уметнички идеи го заштитува и го промовира македонскиот јазик. Насликан е уште еден мурал преку кој младите уметници оддаваат почит кон личностите со непроценливо значење за нашиот идентитет, култура и историја − рече Костадиновска-Стојчевска, која додаде дека во изминатите три години младите со своите креативни идеи на автентичен начин ги популаризираат македонскиот јазик и нашата уникатна народна мудрост.
Муралот е дел од конкурсот на Министерството за култура, „Цртај на македонски“, а го изработи визуелната уметница Ивана Самандова, во организација на „Факултет за работи што не се учат – ФРУ“. Муралот, на кој е насликан цитатот „Правината се танчи, ама не се кинит“ од македонскиот културен деец, собирач на умотворби и фолклорист Марко Цепенков, е дел од поддржаниот проект на Самандова, „Јазикот коски нема, ама коски кршит“.
– Преку конкурсот „Цртај на македонски“ во изминатите три години ги поттикнавме младите на креативност. Отворивме нови можности за поддршка и презентација на нивниот талент – рече министерката за култура и додаде дека за три години преку овој конкурс се доделени пет милиони денари за реализација на над 60 дела.
„Министерството за култура останува посветено кон младите автори за чие творештво секогаш имаме посебна почит и обврска да го прикажеме на публиката“, истакна Костадиновска-Стојчевска денеска на промоцијата на новиот мурал на предната фасада на Центарот за култура „Марко Цепенков“ во Прилеп.
Култура
„Златен објектив“ за Столе Попов
Кинотеката го одбележува својот роденден, односно датумот кога во „Службен весник“ е објавен Законот за формирање на Кинотеката – на 29 април, во далечната 1974 година.
И, иако Кинотеката формално започнува да работи со полн капацитет и со полна организациска структура дури две години потоа, во 1976 година, кога ги добива своите први канцеларии и депо и започнува да собира архивски материјали, формирајќи ги првите аудиовизуелни збирки и организирајќи ги првите кинотечни филмски проекции – сепак го одбележува како свој роденден 29 април секоја година.
Последниве две децении, по тој повод и околу тој датум – Кинотеката го објавува годишните добитници на сега веќе традиционалното признание „Златен објектив“, кое Кинотеката им го доделува на филмски автори и работници, кои преку својот професионален ангажман придонеле во создавањето, развојот, промовирањето и популаризацијата на македонската кинематографија. Досегашни добитници на ова признание, досега биле: режисерите Бранко Гапо, Трајче Попов и Кирил Ценевски, актерот и режисер Коле Ангелов, аниматорите Дарко Марковиќ и Тонкица Митровска, монтажерите Димитар Грбевски, Олга Луковска-Дончиќ и Спасе Тасевски, директорите на фотографија Драган Салковски, Љубе Петковски и Благоја Дрнков, продуцентот Панта Мижимаков, филсмките критичари Илинденка Петрушева и Благоја Куновски Доре, композиторот Љупчо Константинов, костимографите Елена Дончева и Зорица Тодорова-Младеновиќ, тон-мајсторот Глигор Паковски, сликарот Коле Манев и филмскиот работник Коста Крпач.
Оваа година, пак, „Златниот објектив“, по одлука на Управниот одбор на Кинотеката, ќе му биде доделен на Столе Стојан Попов – режисер, сценарист, продуцент и автор, кој во голема мера ја задолжил националната кинематографија – како со својот наградуван филмски опус, така и со својот педагошки и менаџерски ангажман на полето на филмската уметност и филмското образование:
Столе Попов е роден 1950 година во Скопје, а во 1973 година дипломира на Академијата за театар, филм и телевизија во Белград. Снима уште како студент, а со првите документарни филмови како филмски професионалец – ОГАН (1974) и АВСТРАЛИЈА, АВСТРАЛИЈА (1977), тој веќе се етаблира како талентиран филмски творец со препознатлив стилски и естетски сензибилитет. Од 1978 година, се вработува во „Вардар филм“ – и веќе следната, 1979 година, со ДАЕ, документарецот за ромското население во Скопје – станува прв македонски автор кој е номиниран за престижниот американски „Оскар“, тогаш како претставник не само на македонскта, туку и на југословенската кинематографија во тоа време. Потоа, снима бројни рекламни филмови – за Алкалоид, ГП Маврово и ХЕК Југохром, а првиот негов игран филм – ЦРВЕНИОТ КОЊ, го реализира во 1981 година. По тоа следуваат долгометражните филмови СРЕЌНА НОВА ‘49 (1986), ТЕТОВИРАЊЕ (1991), ЏИПСКИ МЕЏИК (1997) и ДО БАЛЧАК (2014), поголем број негови менторски и продуцентски проекти, како и неговиот професорски ангажман на Факултетот за драмски уметности во Скопје. Член е на Европската филмска академија, а еден период беше и директор на државната продуцентска куќа „Вардар филм“ во тоа време.
Во 2011 година – неговите филмови (три документарни и четири играни дела) беа дигитално реставрирани и објавени во форма на ДВД-издание – што воедно беше и првиот проект за дигитална реставрација реализиран од страна на Кинотеката.
Речиси сите негови филмови – и документарните и играните – се наградувани на бројни регионални и на светски фестивали, а некои од нив – како на пример ТЕТОВИРАЊЕ и СРЕЌНА НОВА ’49 – се здобиваат и со култен статус кај различни генерации од тогашната домашна македонска и југословенска публика, и тој статус само се зголемува и продлабочува со минувањето на времето…! Тоа е и еден од најголемите и вистински показатели за неговата авторска оригиналност и специфична филмска естетика и квалитет – заедно со неговата филмска оставштина и залог помеѓу поновите генерации на филмски автори и промислувачи на филмот кои дошле и доаѓаат по него – поттикнати, окуражени и инспирирани од неговиот длабок естетски и специфичен филмски опус, и од неговиот високо значаен стилски авторски белег кој тој го остава во македонската кинематографија…
По повод Денот на Кинотеката – на 29. Април, 2024 година – сите кинотечни печатени и електронски изданија на Кинотеката досега: значајниот број издадени книги од областите на кинотечната и филмска наука, историја и уметност, сите изданија на кинотечното списание КИНОПИС и сите ДВД-изданија на Кинотеката – ќе се продаваат со „роденденски“ попуст од 50%, во просториите на Кинотеката.
Свеченото доделување на „Златниот објектив“ на нашиот голем доајен на филмската уметност – Столе Попов – ќе се одржи кон крајот на мај оваа година, во просториите на Кинотеката.
Култура
УКИМ донесе Одлука за основање на Фондација „Горан Стефановски“
Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје донесе Одлука за основање на Фондација „Горан Стефановски“. Одлуката, на предлог на Ректорската управа, денеска, во очи на роденденот на овој великан на македонската драма – 27 април, ја донесе Сенатот на УКИМ, по што ќе започне постапката за носење на основачките акти и избор на органите на Фондацијата.
Фондацијата се основа на иницијатива на Факултетот за драмски уметности – Скопје, каде што Стефановски долги години ги предаваше драмските занаети, пред да го продолжи својот животен пат во Велика Британија. Во органите на Фондацијата, освен претставниците на академската заедница и на семејството на Стефановски, ќе партиципира и Драмскиот театар од Скопје, на чија сцена драмите на овој автор ги доживеаја најголемите успеси.
Цели на Фондацијата ќе бидат заштита и негување на оставината на делото на нашиот најголем современ драмски автор Горан Стефановски, како трајна културна вредност, публикување на објавени и необјавени негови трудови, во печатен и електронски формат, подобрување на достапноста на неговото творештво на сите светски јазици, градење на културата – посета на театар и однос кон драмските уметности кај новите генерации, но и проекти за промоција и поттикнување на македонското драмско творештво воопшто.
Фондацијата ќе обезбеди стипендирање на образованието во сите степени на талентирани ученици и студенти во областа на драмските уметности, поддршка и унапредување на талентираните ученици, студенти и млади кои аматерски се занимаваат со филм и театар. Исто така, таа ќе го поттикнува и поддржува неформалното образование за создавање драми, ќе организира едукативни дебати, работилници и семинари, уметнички и научни конференции, како и хуманитарни проекти од сценскоизведувачка и аудиовизуелна природа за поддршка на ранливи категории.
Великанот на македонската драмска уметност, Горан Стефановски, почина пред пет години во Кентбери, Англија, на 66-годишна возраст. Автор е на култните драми: „Диво месо“, „Лет во место“, „Јане Задрогаз“, „Дупло дно“, „Тетовирани души“, „Демонот од Дебар маало“ и многу други. Беше еден од креаторите на популарната ТВ-серија „Бушава азбука“ и на повеќе филмски сценарија. Завршил Филолошки факултет во Скопје – англиски јазик и книжевност. Студирал драматургија на театарската академија на Универзитетот во Белград, каде што и магистрирал на тема: „Сценските напатствија како основа на драматургијата на Семјуел Бекет“. Работеше во драмската редакција на Телевизија Скопје, а потоа како асистент на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Во 1986 година ја основал Катедрата за театарска и филмска драматургија и бил професор по драматургија на Факултетот за драмски уметности во Скопје.
Добитник е на наградите: „Стале Попов“, „11 Октомври“, „Војдан Чернодрински“, „Стериина награда“. Стефановски беше и дописен член на МАНУ.